شکست رویاها و توهمات | سالگرد جنگ چالدران

محمدرضا جوادی‌یگانه، استاد دانشگاه و جامعه شناس، در کانال تلگرامی خود نوشت: «امروز سالگرد جنگ چالدران است، در سی و یک مرداد سال ۸۹۳ هجری شمسی (۱۵۱۴ میلادی)، بزرگترین شکست ایرانیان در دوره جدید، شکستی که مبدا همه تحولات بعدی در ایران شد و به تعبیر جواد طباطبایی، «منطق شکست» را شکل داد: شکست رویاها و توهمات.

جنگ چالدران و شکست در آن، به مراتب مهم‌تر از شکست از روسیه و معاهده ترکمانچای بود، چون در جنگ‌های ایران و روس، ایرانیان هر چه ممکن بود انجام دادند تا کشور به دشمن ندهند، حتی امتیازات متعدد به فرانسه و انگلیس دادند، اما نشد. ولی در جنگ چالدران، توهم ایرانیان از منطق جهان جدید، باعث این شکست شد.

به نقاشی جنگ چالدران در کاخ چهل‌ستون اصفهان نگاه کنید، نه به پایین نقاشی که رشادت شاه است، به بالای آن، که توپخانه عثمانی در حال شلیک است. تفاوت دو سپاه ایران و عثمانی در تعداد نفرات نیست، در توپخانه است که عثمانی داشت و ایران نداشت. هر چند که ایران از زمان آق‌قویونلوها، هم به اهمیت توپخانه پی‌ برده بود و هم هر از گاهی از آن استفاده کرده بود، اما متوجه نبودکه توپخانه می‌تواند سرنوشت جنگ و کشور را تغییر دهد.

فرماندهان سپاه شاه اسماعیل پیش از جنگ به او پیشنهاد دادند که با حمله پیش‌دستانه، اجازه استفاده عثمانی‌ از توپخانه را ندهد. اما مرشد کامل، خود را «حرامی قافله» نمی‌دانست و می‌خواست تا «مثل مردان مَرد به سپاه قیصر بزند». نتیجه جنگ جوانمردانه با رقیبی که ناجوانمردانه می‌جنگد، آن شد که ترک‌های عثمانی با کمک توپخانه، سپاه ایران را شکست دادند و تبریز را تصرف کردند و زنان شاه را هم اسیر کردند.

آرامگاه ویران و بی‌توجه‌مانده شهدای جنگ چالدران در شهیدگاه اردبیل، نشان از آن دارد که ایرانیان بجای زنده نگهداشتن خاطره این شکست بزرگ و تلاش برای رفع علل آن، فراموشی چالدران را در پیش گرفتند.»

انتهای پیام