کلان‌داده‌هایی برای خودآگاهی | مشارکت‌نجویی ما
امیر ناظمی، نویسنده و پژوهشگر، در کانال تلگرامی خود نوشت: «استیون پینکر در مقدمه کتاب «همه دروغ می‌گویند» می‌گوید: «مردم در حریم خصوصی صفحه کلیدشان به عجیب‌ترین چیزها اعتراف می‌کنند»،
اما واقعیت تنها به سطح فرد ختم نمی‌شود، بلکه این صفحه کلید است که می‌تواند بیش از هر پیمایش دیگری تفاوت‌های میان ملت‌های مختلف را نیز آشکار کند. در حقیقت صفحه کلیدها آیینه‌های بزرگی را برای «ما»ی جمعی‌مان درست می‌کند تا خود را در آن بنگریم.
به عنوان نمونه این که مردم کشورهای مختلف در برابر شنیدن خبر بارداری همسر چه تفاوتی دارند، شاید بیش از هر پیمایشی در همین صفحه کلید آشکار می‌شود:
بررسی داده‌های جستجو مردم در گوگل نشان می‌دهد که دغدغه‌ی مکزیکی‌ها این است که چه اشعار یا چه کلام عاشقانه‌ای برای همسر باردار خود بیابند، در حالی که کاربران آمریکایی به دنبال آن هستند تا بدانند چه باید بکنند.
نوعی از رفتار احساس‌گرایانه (عاشقانه) در برابر رفتار عقل‌گرایانه (چه باید کرد) که در دو جامعه خود را نشان می‌دهد، و بررسی یافته‌های گوگل آن را آشکار می‌سازد.
پلتفرم‌های بزرگ، مانند دیجی‌کالا، بر اساس داده‌های کلان خود امکان خودآگاهی و خودشناسی جمعی را فراهم می‌کنند. این امر از طریق مقایسه با پلتفرم‌های مشابه در کشورهای دیگر تفاوت‌ها را آشکار سازد.
یک مقایسه
گزارش سال ۱۴۰۲ دیجی‌کالا و مقایسه داده‌های مربوط به آمازون در سال ۲۰۲۳ می‌تواند نمونه‌ای قابل توجه در این خودآگاهی جمعی باشد. مقایسه‌ای که می‌تواند لایه‌های عمیق‌تری از رفتار جامعه‌ی ایرانی را آشکار سازد.
بر اساس گزارش دیجی‌کالا در سال ۱۴۰۲ در کل ۲۵.۸ میلیون سفارش در این پلتفرم ثبت شده است. در زمان مشابه در پلتفرم آمازون در حدود ۵۸۴ میلیون سفارش (۱.۶ میلیون در روز) ثبت شده است. این تفاوت با توجه به بازار جهانی این شرکت و اندازه‌ی آن چندان دور از انتظار نیست و حتی با توجه به جمعیت مخاطب در کشورهای فعال، حتی قابل توجه و تحسین‌برانگیز است.
به صورت موازی دیجی‌کالا در این سال در مجموع ۱۲ میلیون نقد و نظر (Review) بر روی کالاهای عرضه‌شده دریافت کرده است، در حالی که در زمان مشابه آمازون ۵۷۱.۵ میلیون نقدر و نظر دریافت کرده است. به عبارت دیگر به ازاء هر سفارش در دیجی‌کالا ۰.۳۸ و در آمازون ۰.۹۸ نقد و نظر ثبت شده است.
همین آمار به خوبی نشان می‌دهد که میزان بازخورد دادن کاربر ایرانی در مقایسه با کاربر جهانی به شدت پایین‌تر است و در حدود ۳۹٪ آن قرار دارد.
چرا نقد و نظر مهم است؟
از منظر کسب‌وکار
از منظر کسب‌وکارهای پلتفرمی نقد و نظر اهمیت بالایی دارد چراکه با افزایش تنوع کالاها و همچنین متنوع شدن عرضه‌کنندگان، همین نقد و نظرها تبدیل به مهم‌ترین راهنمای خرید می‌شوند.
میزان بازدید روزانه نسبت به کاربرانی که واقعا خرید می‌کنند، بسیار بالاتر است و دلیل عمده‌ی این تفاوت در این واقعیت است که بسیاری از کاربران دلیل بازدیدشان از آمازون، نوعی از تحقیقات بازار فردی است، یعنی آن‌که پی ببرند تا چه اندازه کالایی که قصد خریدش را دارند، قابل اعتماد است و چه مزیت‌هایی دارد.
به این ترتیب کسب‌وکارهای پلتفرمی در مسیر بلوغ خود به شدت نیازمند دریافت نقد و نظر هستند، چرا که با افزایش تنوع کالاهایشان، اگر نقد و نظر عمومی نباشد، به مرور تفاوت میان کالاهای مختلف آشکار نشده و به همان اندازه میزان رضایت از خرید در بلندمدت کاهش می‌یابد.
از منظر اجتماعی
اما اهمیت این نقد و نظر از منظر اجتماعی و از منظر خودآگاهی جمعی برای جامعه‌ی ایرانی، بسیار بیشتر است. این داده به خوبی آشکار می‌کند که تمایل به مشارکت اجتماعی، در جامعه ایرانی در سطح پایینی قرار دارد.
اساسا شهروند ایرانی، چندان خود را به دادن بازخورد متعهد نمی‌داند. این‌که چرا این شهروند چنین رفتاری انجام می‌دهد می‌تواند پرسش بزرگی برای پژوهشگران اجتماعی باشد، هرچند هر کدام از ما ممکن است مجموعه‌ای از دلایل را در ذهن خود فهرست کنیم.
بازخورد دادن به عنوان یک رفتار شهروندی، سرآغاز مشارکت‌جویی است.
در حقیقت گروه‌های مختلفی از شهروندان بازخورد دادن و مسوولیت‌پذیری اجتماعی را به دلایل متنوعی می‌توانند از برنامه خود حذف کرده باشند؛ دلایلی که:
1: در یک سر طیف آن افرادی قرار دارند که هنوز مفاهیمی مانند زندگی جمعی و مسوولیت‌پذیری اجتماعی برایشان فاقد معنا باشد و
2: در سر دیگر طیف شهروندانی که سرخورده از مشارکت‌جویی‌های مختلف، دیگر توان و انگیزه‌ای برای مشارکت ندارند. هر کدام از این دلایل باشد، می‌توان گفت که بازخورد ندادن، نشانه‌ی خوبی برای ایران آینده نیست.
شاید یکی از مسوولیت اجتماعی دیجی‌کالا زمینه‌سازی برای افزایش مشارکت کاربران در ثبت نقد و نظر باشد. هرچند این مساله در بلندمدت نیز برای رشد پایدار این کسب‌وکار اهمیت بالایی دارد.»
انتهای پیام
