نقدی بر شعبده‌گرایی تجارت فردا | عباس نعیمی جورشری
عباس نعیمی جورشری، جامعه‌شناس و عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی نوشت:
آیا علی شریعتی مسبب اصلی مسائل امروز ایران است؟
اساسا چه نسبتی بین تفکر شریعتی و ساختار سیاسی کنونی وجود دارد؟
نزد راویان تجارت فردا:
۱. شریعتی متهم اصلی بحران ایران است.
۲. نویسندگان او را در اسلام انقلابی، سوسیالیسم و امت‌گرایی وصف می کنند.
۳. طرح جلد نیز خبر از شعبده گری و قدرت فراتاریخی شریعتی دارد تا سرنوشت ایرانیان را رقم بزند.
به نظر نگارنده؛
نقد شریعتی ضرورت اندیشیدن است.
اما نقدهای تجارت فردا مخدوش است.
زیرا:
۱. توصیف مذکور از شریعتی غیر دقیق و «تقلیل گرا»ست.
آرایی متنوع و گاه متضاد در آثار شریعتی یافت می شود. این تنوع سبب می شود با چهره های متفاوتی از شریعتی مواجه باشیم. در روایت تجارت فردا این تنوع نادیده گرفته شده است.
۲. در تمرکز منتقدان شریعتی بر بازار آزاد و ستایش آن سیستم، دموکراسی مغفول است.
نقد سوسیالیسم شریعتی در حالی انجام می شود که راهبرد جایگزین بازار آزاد است. اما در این راهبرد مسأله اساسی یعنی دموکراتیزاسیون کمرنگ است.
۳. مشخص نیست در اسلام سنتی، گشایش فرهنگی چگونه رقم می‌خورد.
این در حالی است که در روایت تجارت فردا، بر نسخه سنتی اسلام تکیه می شود و اینگونه مسیر از نواندیشی دینی متمایز می گردد. اما هرگز مکانیزم گشایش های فرهنگی و جهان نو نزد ساختار اجتماعی اسلام سنتی، شفاف نیست.
۴. نسخه ملی گرایی تجارت فردا خود به نوعی اقتدارگرایی میل می کند.
در این قرائت بر نوعی ایران گرایی تکیه شده است که می تواند شکلی از ملی گرایی باشد. بااینحال تمایلات و خصایل این ایران گرایی بیش از آنکه دلالت بر جامعه مدنی و عرصه عمومی داشته باشد، تصویرگر نوعی اقتدارگرایی یا قدرت تمرکزگرا است.
۵. خوانش شریعتی از اسلام چندگانه است. گاه ایدئولوژیک-انقلابی و گاه نواندیشانه-پروتستان.
اما در معرفی و نقد شریعتی نزد راویان تجارت فردا، صرفا بر رفرنس های نوع اول تاکید رفته است. اینگونه مخاطب، درکی یک جانبه از بحث خواهد داشت.
۶. بین آرای شریعتی با نظام سیاسی فقاهتی ربط وثیقی وجود ندارد.
درک شریعتی از قرائت رسمی اسلام و دستگاه فقه توام با انتقادهایی مبنایی است که در روایت تجارت فردا لحاظ نشده. ضمن اینکه نظام سیاسی در آثار شریعتی نامشخص است و مطلقا تعیین نشده مطلوب او چیست.
۷. نسخه ای از ملی گرایی نیز در تفکر شریعتی پررنگ است و متضاد با امت گرایی اوست.
در روایت تجارت فردا هیچ اشاره ای به تمایلات ملی گرایانه و مصدقی او نشده است.
انتهای پیام
