خداشناسی | مصطفی ملکیان

مصطفی ملکیان، فیلسوف اخلاق، در کانال تلگرامی خود نوشت: «گفتنی است خدا دو دسته صفات دارد، يك دسته صفاتى است كه به آن مى‏گوييم صفات فلسفى خدا يا گاهى گفته مى‏شود صفات مابعدطبيعى خدا؛ مثل اينكه بگوييم خدا علت العلل است، يا واجب الوجود است، محرك بلاتحرك است، قيوم بالذات است، وجود فى‌نفسه است، وجود محض است، يا خدا ازلى‌وابدى است. اين‏ها صفات مابعدالطبيعى خدايند.

يك دسته صفات هم وجود دارد كه به آنها صفات اخلاقى يا انسانى خدا مى‏گويند؛ مثل اينكه بگوييم خدا خيرخواه است، عادل است، حكيم است.

يكى از نقاط ضعف ما اين است كه در بحث خداشناسى، بيش‏تر به صفات متافيزيكى او توجه مى‏كنيم و اين گونه فكر مى‏كنيم كه مردم اصل وجود خدا را قبول ندارند؛ اين است كه همه‏اش رو به فلسفه اثبات خدا مى‏رويم، با اين كه شما مى‏دانيد كه حتى به ظاهر لاابالى‏ترين جوانان در خلوتشان خدا را قبول دارند، چيزهاى ديگرى است كه نتوانسته جذبشان كند.

خوب من مى‏گويم شما چرا بحثى راجع به جمال خدا نداريد؟ مگر جمال خدا يكى از ويژگى‏هاى خدا نيست؟ خدا جميل است. شما در كدام كتاب كلامى‏تان راجع به جمال خدا بحث كرده‏ايد؟

شما توجه به صفات اخلاقى نداريد و من تعجب مى‏كنم كه چرا تابه‌حال كتابی كلامى، چه در قديم چه الان، ننوشته‌ایم كه در آن از صفات اخلاقی خدا مثل زيبايى بحث شود. بياييد بحثى راجع به مهربانى خدا و خيرخواهى خدا تهيه كنيم.

بنابراين در بحث خدا اولين چيزى كه قابل توجه است اين است كه بايد بيشتر بر صفات انسانى و اخلاقى خدا تكيه كرد. البته نه اينكه صفات مابعدطبيعى فراموش شود كه البته بعضى‌هايش هم نبايد بيايد؛ مثل اينكه خدا محرك بلاتحرك است، بسيار اثر نامناسبى دارد. در صفات مابعدطبيعى خدا هم بيش‏تر تأكيد بر صفات اخلاقى باشد نه صفات فلسفى محض.

نكته ديگر اينكه بايد يك كار واقعاً جدى در مورد مسأله شر صورت گيرد. به باور من آن چيزى كه جوانان ما را از دين رمانده، وجود شر است. پس هر چه در توان داريد روى مسأله شر كار كنيد. اگر مخاطب مسأله شر برايش حل شود نيمى از گام معنويت را برداشته است.

آن‌چه كه اين قدر آدم را نسبت به خدا شاك مى‏كند و بلكه منكر وجود خدا مى‏شود مسأله شر است و ما بايد يك نيروى جدى فكرى براى حل مسأله شر صرف كنيم و از كار عظيمى كه غربيان در اين زمينه كرده‏اند استفاده كنيم وخودمان هم نوآورى‏هايى داشته باشيم و اين قدر حرف‏هاى گذشته را تكرار نكنيم كه شر عدمى است! عدمى باشد يا وجودى، بالاخره اين دندان كه درد مى‏كند، واقعاً درد مى‏كند! عدمى يا وجودى خواندنش كه فرقى نمى‏كند و مسئله با آن حل نمى‏شود.

در مسئله خدا اين دو مسئله مهم است؛ يكى صفات اخلاقى خدا و ديگرى مسئله شر كه ما معمولاً مسئله شر را مستقل هم بحث نمى‏كنيم و معمولاً همراه با مسئله عدل الهى مطرح شده است. در صفات اخلاقى خدا هم اين شش صفت مهم است: علم خدا، قدرت خدا، خيرخواهى خدا، عدالت خدا، حكمت خدا، زيبايى و جمال خدا.»

بخشی از سخنان ملکیان در جمع اساتید دروس معارف اسلامی، دهه هفتاد

انتهای پیام