اهمیت مدیران میانی و استانی در موفقیت دولت

علی نیلی، انصاف نیوز: مرتضی افقه با تجربه کار اجرایی در خوزستان، تحصیل در غرب و تدریس در ایران، تحلیل متفاوتی از شرایط اقتصادی کشور ارائه دارد و می‌گوید بخش بزرگی از مسائل کشور ناشی از توفق نگاه غیراقتصادی، اعم از سیاسی و امنیتی و اعتقادی به مقوله تخصصی اقتصاد است. انتخاب مدیران میانی و استانی با کیفیت را ضمان موفقیت پزشکیان می‌داند و دولت را به تغییر معیار در انتخاب مدیران می‌خواند. 

فرار از مسئولیت و عواقب آزادسازی اقتصادی 

افقه با اشاره به ادبیات برخی از حامیان، کارگزاران و مدیران ارشد دولت سیزدهم، آن را نوعی فرار به جلو خواند و گفت: من بعید می‌دانم کسی در متن دولت قرار داشته باشد و نداند چه بلایی بر سر اقتصاد ایران در سه سال اخیر آمده است. 

او عذرخواهی برخی وزرای دولت سیزدهم در روز تودیع را یادآور شد و ادامه داد: در یکی از سخت‌ترین مقاطع بعد از انقلاب، یکی از ضعیف‌ترین و کم‌تجربه‌ترین کابینه‌ها تشکیل شد و به تبع آن اغلب مدیران ارشد و میانی هم از بین کسانی انتخاب شدند که ضعف بنیه‌های علمی، اجرایی و تجربی‌شان مشهود بود. ادعاهای بزرگی هم مطرح کردند مانند این‌که ما می‌توانیم بدون حل و فصل مساله تحریم‌ها کشور را اداره کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه چمران، به تاثیر تشدید تحریم‌ها از سال 97 بر عواید اقتصاد ایران اشاره کرد و گفت: آن ادعاها، در کنار تداوم تحریم‌ها سبب شد دولت سیزدهم برای اداره کشور ناچار به خلق منابع مالی جدید شود. بنابراین در اولین اقدام، ارز 4هزار و 200 تومانی را به عنوان یارانه بی‌فایده و فسادزا حذف کردند. این در حالی بود که آن روز خیلی‌ها با این اقدام مخالفت کردند، از جمله خود بنده و بسیاری از اقتصاددانان، اما گفتند تاثیری بر معیشت مردم ندارد و فقط سه چهار قلم را در بر می‌گیرد. با این همه، امروز وزیر اقتصاد دولت آقای رئیسی، مسئولیت آزادسازی قیمت‌ها را نمی‌پذیرد و می‌گوید اشتباه بود.

دکتر افقه گفت: بخشی از توهم دولت‌ها درباره معجزه آزادسازی قیمت‌ها، برعهده اقتصادخوانده‌های بی‌توجه به شرایط کشور و غافل از ساختارهای شکل‌گرفته ضدتولید و ضدتوسعه است. این‌ها چماقی به اسم یارانه‌های پنهان را در دست می‌گیرند و پشت اسم‌های زیبا مانند هدفمندکردن یارانه‌ها یا جراحی اقتصاد پنهان می‌شوند. 

این اقتصاددان ادامه داد: به توصیه همین آقایان هم در دولت مرحوم هاشمی، هم در دولت احمدی‌نژاد و هم در دولت رئیسی، به اسم جراحی اقتصادی، دولت دست به آزادسازی زد اما به هیچ‌کدام از آن دستاوردهایی که وعده‌اش را می‌دادند، نرسید. می‌گفتند جراحی درد دارد اما به سلامت بیمار کمک می‌کند اما امروز می‌بینیم هم درد را تحمل کرده‌ایم و هم به مراتب بیمارتر شده‌ایم!

افقه دولت پزشکیان را خطاب قرار داد و گفت: امروز این آقایان با اسم رمز ناترازی، به دنبال آزادسازی هستند و قصد دارند با زمینه‌سازی رسانه‌ای، دولت چهاردهم را به این سمت سوق دهند.

تخصصی به نام تحلیل آمار

او به این پرسش خبرنگار انصاف نیوز که چرا آمارهای اعلامی درباره تورم با واقعیت‌های زندگی مردم هم‌خوان نیست، پاسخ داد: تحلیل آمارهای اقتصادی و اجتماعی نیاز به تخصص دارد و کار هر کسی نیست. درست مانند آزمایش‌های پزشکی؛ با این‌که می‌توانید از کلیات نتیجه آزمایش سر در بیاورید، اما به پزشک مراجعه می‌کنید تا او این نتایج را تحلیل کند. ممکن است درباره فاکتوری که در آزمایش غیرنرمال نوشته شده، پزشک بگوید هیچ مساله‌ای نیست اما آن فاکتور نرمال را باید مراقبت کنید. آمارهای اقتصادی و اجتماعی هم باید توسط متخصصان تجزیه و تحلیل شوند.

افقه به جدیدترین آمارهای نرخ تورم اشاره کرد و گفت: کم‌شدن نرخ تورم به خودی خود به معنای افزایش رفاه مردم نیست. شما می‌توانید کل پول را از جیب مردم خارج کنید و خب، تقاضا کم می‌شود و تورم پایین می‌آید! من بارها با این پرسش مواجه شده‌ام که چرا افغانستان با این‌همه مشکلات، نرخ تورمی پایین‌تر از ایران دارد؟ جواب در فقر مردم نهفته است. آن‌جا فقر عمومیت دارد، در نتیجه تقاضای موثری در بازارها وجود ندارد و فقدان تقاضا به معنای نرخ تورم پایین است.

مدرس توسعه اقتصادی در دانشگاه‌های کشور، کاهش تورم در دوره‌های اخیر را ناشی از رکود سنگین بخش‌های مولد اقتصاد دانست و افزود: من قصد ایجاد ناامیدی ندارم اما وقتی به شاخص‌های اقتصاد کلان نگاه می‌کنم، نتیجه می‌گیرم که اقتصاد ایران یکی از سخت‌ترین دوره‌های خود را تجربه می‌کند.

او به بحث‌های رسانه‌ای درباره ضریب جینی نیز اشاره کرد و گفت: ضریب جینی فقط و فقط درباره نحوه توزیع درآمد در یک کشور صحبت می‌کند. برخی فکر می‌کنند کاهش ضریب جینی به معنای بهبود وضعیت معیشت مردم است. نه؛ کاهش ضریب جینی می‌گوید نابرابری کمتر شده. این کاهش می‌تواند ناشی از گسترش فقر باشد. بنابراین ضریب جینی برای تحلیل وضعیت معیشت مردم کافی نیست. اگر ضریب جینی کاهنده و درآمد سرانه فزاینده بود، می‌توانیم بگوییم کشور در مسیر بهبود اوضاع معیشت مردم حرکت کرده است. کشوری مانند بنگلادش، ضریب جینی حدود 3دهم دارد که یکی از بهترین ضریب‌جینی‌های جهان است اما در این کشور اغلب مردم فقیرند.

این استاد دانشگاه تعبیر اسب‌زین‌شده برای اقتصاد تحویلی به دولت چهاردهم را مردود دانست و گفت: مرکوب اقتصاد ایران فرتوت و علیل است و توان راه رفتن ندارد. بنابراین در بهترین حالت باید امیدوار باشیم دولت پزشکیان شرایط را بدتر نکند تا تحریم‌ها تعیین تکلیف شود.

چرا مردم گشایش‌های پسابرجامی را حس نکردند 

دکتر افقه به رواج مفهوم رشد فقرزدا در ادبیات اقتصاد جهان اشاره کرد و گفت: تا دهه 1970 میلادی تصور می‌شد تنها به اتکای رشد اقتصادی بالا می‌توان فقر را از بین برد اما تجربه‌های جهانی نشان داد رشد اقتصادی شرط لازم برای افزایش ثروت است و شرط کفایت، توزیع مناسب ثروت‌های ناشی از رشد است.

او ادامه داد: تکنولوژی‌های پیش‌رفته از نیروی کار کمی بهره می‌برند و بنابراین ماحصل فعالیت چنین بنگاه‌هایی، عده کمی را منتفع می‌کند. 

عضو هیات علمی دانشگاه چمران به تجربه ایران در پسابرجام اشاره کرد و گفت: رشد آن سال‌ها عمدتا ناشی از افزایش صادرات بنگاه‌های پتروشیمیایی و فولادی بود که قلیل مردم با آن درگیر هستند. بنابراین وقتی رونقی ایجاد شد، صاحبان این صنایع و مشابه آن بهره‌مند می‌شوند و نه همه آحاد شهروندان.

افقه خرید ملک، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز ایرانیان در بانک‌های خارجی را نمونه‌ای از فرار سرمایه معرفی کرد و گفت: دولت باید ساختارهای توزیع مجدد ثروت را تقویت کند تا اگر گشایش خارجی حاصل شد، مردم هم احساس انتفاع کنند.

تنش‌های منطقه‌ای و کار بزرگ حفظ وضع موجود 

این اقتصاددان، به مقایسه شرایط آغاز به کار دولت چهاردهم با شرایط آغاز به کار دولت سیزدهم پرداخت و ادامه داد: دولت مرحوم رئیسی تنها با تشدید تحریم‌ها مواجه بود اما دولت پزشکیان علاوه بر مشکل تحریم، با تنش‌های فزاینده منطقه‌ای هم مواجه بوده است که هم اولویت‌های دولت‌های دیگر و هم حساسیت‌های نظامی و اولویت‌های حاکمیت در ایران را تغییر داده. بنابراین دولت چهاردهم در حفظ شرایط فعلی هم کار بسیار مشکلی دارد و باید تلاش شایسته‌ای انجام دهد.

این اقتصاددان، رویکردها، جهت‌گیری و انتخاب همکاران توانمند را شاخصی خواند که از اکنون موفقیت یا عدم موفقیت دولت چهاردهم را تعیین می‌کند.

آقای افقه با اشاره به تولید زیرظرفیت در اغلب بنگاه‌ها و تعطیلی حدود 40 درصد از شهرک‌های صنعتی کشور، راه‌های پیش‌روی کابینه پزشکیان برای بهبود شاخص‌های اقتصادی را افزایش تولید خواند و توضیح داد: بخش بزرگی از مشکلات تولید ربطی به تحریم‌های خارجی ندارد و همان‌طور که صنعت‌گران و تولیدکنندگان قبلا هم اشاره کرده‌اند، مربوط به تحریم‌های داخلی، مشکلات بانکی و بیمه‌ای و مالیاتی و… است.

او ادامه داد: ظرفیت‌های بزرگی در بخش تولید ایجاد شده که متاسفانه عاطل مانده است و با برخی ابتکارات و هوشمندی‌های تکنیکی و قانونی می‌توان از این ظرفیت‌ها در جهت افزایش تولید استفاده کرد.

افقه به ایجاد اشتغال به عنوان ثمره طبیعی افزایش تولید اشاره کرد و گفت: ایجاد شغل یکی از سالم‌ترین و کم‌حاشیه‌ترین روش‌های شناخته‌شده برای توزیع درآمد در جامعه است که کارکردهای اجتماعی مانند افزایش امید به زندگی و احساس کرامت انسانی را هم در پی دارد.

این کارشناس مسائل اقتصادی، روابط شکل‌گرفته میان قوا را یکی از ساختارهای ضدتولید دانست و ادامه داد: متاسفانه تحمیل نیرو توسط نمایندگان مجلس به دستگاه‌های اجرایی به خصوص در استان‌ها به یک رویه غیرقابل خدشه تبدیل شده که مفهوم تفکیک قوا را تا حد زیادی زیرسوال برده است.

اهلیت حرفه‌ای معیاری که اولویت ندارد!

او به مرور تجربه خود در استانداری خوزستان پرداخت و افزود: در بسیاری از انتصابات، شایستگی‌های فنی و اجرایی قربانی روابط یا معیارهای غیرفنی می‌شود و به این ترتیب کسانی پست‌های اجرایی را در دست می‌گیرند که هیچ نسبتی با آن منصب و پست ندارند.

خبرنگار انصاف نیوز پرسید شاید آقای پزشکیان قصد دارد با عبور از انتخاب حسن یا حسین، شرایطی برای وفاق و حرکت کشور به سمت توسعه ایجاد کند؟ افقه پاسخ داد: اتفاقا از نظر من مساله اصلی همان انتخاب حسن یا حسین است. اگر نیروهای تصمیم‌گیر تغییر نکنند، نمی‌توانیم به سمت اهداف برنامه‌ها برویم. 

او ادامه داد: برنامه‌های توسعه یا سند چشم‌انداز را نگاه کنید؛ پر است از آرزوهای خوب اما عملکرد کشور در برنامه‌های توسعه چگونه است؟ می‌خواهم بگویم اگر دولت تغییری در مدیران خود ایجاد نکند، قدم از قدم پیش نمی‌رود. در واقع اگر دولت به هر دلیلی از انتخاب افراد توانمند، کارشناس و دارای اهلیت حرفه‌ای کوتاه بیاید، امکان موفقیت خود را از بین برده است.

این استاد دانشگاه در رشته اقتصاد گفت: شرایط سیاسی حاکم بر کشور و دولت را درک می‌کنیم اما شرط موفقیت دولت پزشکیان، انتخاب مدیران میانی و استانی با کیفیت است. فقط در این صورت دولت می‌تواند اقتصاد ایران را از بن‌بست‌های خودساخته خارج کند و شرایط متفاوتی از دولت‌های سلف خود باقی بگذارد.

افقه به موضوع رساله دکترای خود، تاثیر عوامل غیراقتصادی بر توسعه اشاره کرد و افزود: ما ساختارهای ضدتوسعه‌ای ایجاد کرده‌ایم و انتظار توسعه داریم. اولویت برای نظام تدبیر در ایران توسعه نیست و انتخاب‌های خود را هم بر این اساس شکل می‌دهد. بنابراین شاهدیم که مثلا در انتخاب مدیر یک سازمان اقتصادی، توسعه‌خواهی او یا آشنایی‌اش با تئوری‌های جدید ملاک نیست یا حداقل در اولویت نیست و بیشتر شایستگی‌های سیاسی یا اعتقادی افراد سنجیده می‌شود. 

او ادامه داد: حرفم این است که دولت چهاردهم اگر برای تغییر رویه‌ها آمده و می‌خواهد به شعار تغییر رئیس‌جمهور جامه عمل بپوشاند، باید سمت و سوی انتخاب مدیران میانی و مدیران استانی خود را تغییر دهد یا برای شایستگی و اهلیت حرفه‌ای مدیران ارزش بیشتری قائل باشد. 

دکتر افقه در پایان گفت: آقای پزشکیان در دوره رقابت‌های انتخاباتی بر استفاده از کارشناسان تاکید زیادی داشت. بر اساس این تاکیدها، او می‌تواند معیار توسعه‌خواهی را به شروط انتخاب مدیران اضافه کند و من باور دارم تنها در این صورت، یعنی فقط با بها دادن به کارشناسان و شنیدن صدای دانشمندان هر حوزه، امکان برون‌رفت اقتصاد ایران از شرایط فعلی فراهم می‌شود و می‌توانیم حرکت به سمت توسعه را آغاز کنیم.

انتهای پیام