حجم بزرگ اقتصاد حیوانات خانگی ایران

سرویس اقتصادی، انصاف نیوز: بزرگی اقتصاد حیوانات خانگی نتیجه مستقیم تغییر الگوهای زیست اجتماعی است. این گزارش تنها به عنوان یک آغاز، تلاش دارد ابعادی از گردش مالی، مقیاس اقتصادی فعالیت در این حوزه و ما به ازاهای اجتماعی آن را بررسی کند.

نگه‌داری از حیوانات خانگی در ایران امروز به شکل چشمگیری بیشتر شده و حال با پدیده‌ای مواجه‌ایم که هم سویه‌های اجتماعی فرهنگی دارد، هم سویه‌های پررنگ اقتصادی و حتی گاه سویه‌های سیاسی. حالا بازارهای بزرگی حول واردات غذای حیوانات شکل گرفته است، بازار بزرگی حول توله‌کشی و فروش حیوان نژاددار و  بازار بزرگی به نام پناه‌گاه‌داری.

یک تلنگر؛ ماجرای شب آخانی و مخالفان سگ‌کشی!

ماجرای اخلال در یکی از شب‌های بخارا که به بزرگداشت حسین آخانی اختصاص داشت، موضوع حیوانات خانگی و ارتباط وجوه گوناگون آن با هم را داغ کرد.

حسین آخانی همان استاد دانشگاه تهران است که فیلمی از تخریب بخشی از فضای سبز جنوب دانشگاه تهران منتشر کرد و برای نجات توسکاهای دانشگاه از مردم و مسئولان استمداد طلبید.

او یک مدرس برجسته دانشگاه در حوزه محیط زیست است و در کنار تدریس، به فعالیت‌های اجتماعی و مدنی هم مشغول است. از جمله، نوشته‌ای از او درباره جمعیت بی‌شمار و رو به افزایش سگ‌ها و گربه‌های رهاشده در محیط‌های انسانی، جلب توجه کرد. در فرازی از نوشته آخانی آمده بود: «هر روز در گوشه و کنار میهن این حوادث خون‌بار [حمله سگ به رهگذران و به ویژه کودکان] رخ می‌دهد و جامعه و گروه‌های مدعی حقوق بشر و حقوق کودکان در مقابل آن هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند. حتی پوشش خبری این حوادث بسیار کم‌رنگ است. در کشوری که طبق آمار در سال گذشته حدود ۳۰۰ هزار سگ‌گزیدگی را ثبت کرده، نشان از یک فاجعه رو به گسترش و تهدید جدی است که زخمی‌هایش با تصادفات رانندگی رقابت می‌کند.»

ظاهرا همین هشدار، بهانه‌ای را به دست عده‌ای به عنوان حامیان حیوانات داده بود تا در مراسم بزرگداشت آخانی حضور بیابند و آن را بر هم بزنند.

فیلم‌هایی که از آن مراسم پخش شده، نشان می‌دهد این عده با برنامه قبلی مراسم را به هم می‌ریزند؛ «سگ وحشی نیست»، «ما اجازه نمی‌دیم کشتار کنید»، «ما اجازه نمی‌دیم هیچ حیوان‌آزاری راحت بمونه»، «تو کی هستی که بخوای به حیوانات آسیب برسونی»، «از وقتی فیلم دومینو رو ساختی، سگ‌کشی بیشتر شده» و… از فریادهای قابل فهم این معترضان در آن شب است.

آنان که منفعت می‌برند، آنان که اغفال می‌شوند

آخانی چند روز بعد در پستی اینستاگرامی، استدلال‌هایی آورد که به نظر منطقی می‌آمد؛ این‌که او جایگاه رسمی ندارد که دستور سگ‌کشی بدهد و دیگرانی اجابت کنند، این‌که هشدارهایش برای حفظ محیط زیستن انسان‌ها بوده و روا نیست انسانی به بهانه حمایت از حیوان به انسانی دیگر جفا کند، این‌که هیچ دخالتی در ساخت مستند دومینو نداشته است. غیر از این‌ها، نوشته که بسیاری از این معترضان، مورد سوءاستفاده کسانی قرار گرفته‌اند که منفعت مالی دارند.

روزنامه اعتماد هم گزارشی درباره حواشی شب بزرگداشت آخانی منتشر کرد که در فرازی از آن ادعا شده بود لیدر معترضان، واردکننده‌ای است که غذای حیوانات قاچاق می‌کند.

بنابراین صورت مساله برای یک‌سوی ماجرا تا حدود زیادی روشن است؛ این‌که هشدارهای آخانی درباره ازدیاد جمعیت سگ‌های ولگرد، منافع عده‌ای را به خطر انداخته و آنان با تحریک حس ترحم در حیوان‌دوستان، آنان را علیه این استاد دانشگاه شورانده‌اند.

حملات بی‌پروا از پناه بی پناهان

خبرنگار انصاف نیوز برای صحت‌سنجی این ادعا، چند نفر از معترضان آن شب را در شبکه‌های اجتماعی ردگیری کرد؛ یکی از فعالان آن اعتراض نسبتا خشن، جوانی اهل مازندران است. او صفحه‌ای در شبکه اجتماعی اینستاگرام دارد که گزارش فعالیت‌های خودش و دوستانش در نجات حیوانات، عمدتا سگ‌ها را نشان می‌دهد؛ از نجات بچه‌ها! تا کشف یک پناه‌گاه غیراستاندارد و از برخورد فیزیکی با پیمانکار شهرداری آمل که ماموریت دارد سگ‌های ولگرد را جمع‌آوری کند تا غذارسانی به موجودات بی‌زبان و… یکی از پست‌های همین صفحه، نشان می‌دهد سانحه‌ای برای این جوان رخ داده اما روی فیلم نوشته است «دعای حیوانات؛ تنم خط نیفتاد» و توضیح داده: «وقتی می‌گم دعای این بچه‌ها پشتمه… سگ‌ها تا آخرین لحظه کنارم بودن، رفتم بهشون غذا بدم.»

جالب این‌که او بابت حضور در شب بزرگداشت آخانی مورد تجلیل دوستانش قرار گرفته و خودش نیز در پستی، از دیگران تجلیل کرده است، البته با این توضیحات درشت: «شخصی که خود را کارشناس محیط زیست می‌داند و با تبلیغ و ترویج کشتار حیوانات بی‌پناه و زبان‌بسته آبروی ایران و ایرانی را بر باد می‌دهد…»

آن‌چه از بررسی این صفحه برداشت می‌شود این است که عده‌ای واقعا خود را وقف حمایت از حیوانات کرده‌اند و با احساسات قوی و شدید در این زمینه فعالیت می‌کنند اما روی دیگر سکه، حجم هزینه‌کرد برای غذارسانی، نگه‌داری و درمان سگ‌های ولگرد و بلاصاحب است. گرچه هر از گاه این جوان از هزینه‌های زیاد کارهایش گله‌گذاری کرده و حل مسائل را ناشی از دعای حیوانات خوانده، اما واضح است که این حجم از فعالیت بدون حامیان مالی ممکن نیست.

مجهولی به نام واردات غذای حیوانات

آمارهای رسمی گمرک جمهوری اسلامی از واردات غذای حیوانات خانگی، کمی عجیب به نظر می‌رسد و حتی می‌تواند به تفاسیر ترسناکی منجر شود؛ در سال 1397 در 64 محموله وارداتی از آلمان، اسپانیا، ایتالیا، بریتانیا، بلژیک، ترکیه، تایلند، چین، فرانسه، مجارستان و هلند، بیش از 7 میلیون و 500 هزار دلار غذای سگ و گربه وارد کشور شده است.

اما با گذشت 4 سال، واردات غذای حیوانات خانگی به شدت افت داشته و در سال 402، تنها یک محموله از کشور بلژیک به ارزش نزدیک به 83 هزار دلار وارد ایران شده است.

آمارها می‌گویند با وجود گسترش نگه‌داری از حیوانات خانگی در سال‌های اخیر، واردات کاهش داشته است. البته در این سال‌ها چند پروانه بهره‌برداری برای تولید داخلی صادر شده است اما نگاهی به ویترین پت‌شاپ‌ها در پایتخت نشان می‌دهد آن افت محسوس واردات غذای حیوانات خانگی را نه تولیدات داخلی، که محصولات قاچاق پر کرده است!

اگر سری به مغازه‌های فروش لوازم و غذای حیوانات خانگی بزنید، خواهید دید که در کنار انواع اکسسوری حیوانات، انواع غذا از برندهای مختلف اروپایی و آسیایی با سطوح قیمتی متفاوت و با تاریخ تولیدهایی از 2021 تا 2023 در دسترس است.

بنابراین اگر هیچ رشدی برای بازار غذای حیوانات خانگی در نظر نگیریم یا باور کنیم که تولیدات داخلی تکافوی افزایش تقاضا از سال 97 به این سو را می‌دهد، درباره بازار سیاهی به ارزش حداقل 7/5 میلیون دلار صحبت می‌کنیم. البته این فرض بسیار خوش‌بینانه یا به عبارت بهتر غلط است چون همان حجم واردات سال 97 هم تکافوی تقاضای غذای حیوانات خانگی را نمی‌کرده است و بخشی از نیاز بازار از طریق قاچاق تامین می‌شده است. بنابراین با کمترین ضرایب و در خوش‌بینانه‌ترین تخمین‌ها، اقتصاد حیوانات خانگی فقط در بخش واردات غذا، حجم قاچاق سالانه معادل 15 میلیون دلاری دارد. با قیمت دلار آزاد، فقط در این بخش بازاری 1هزار میلیارد تومانی وجود دارد که می‌تواند موتور محرک بسیاری از فعالیت‌های به ظاهر اجتماعی باشد.

پیچیده اما بی متولی

امین حکمت، فعال حقوق حیوانات به خبرنگار انصاف نیوز گفت: در سطح جهان هم مساله حیوانات خانگی یک مساله تازه است اما آن‌جا تلاش می‌کنند به بهترین روش برای مواجهه با مساله برسند و عوارضش را کاهش دهند در حالی که می‌توانیم بگوییم در کشور ما هیچ سازمانی متولی بحث حیوانات خانگی نیست و بنابراین برای مسائل مختلف و پرتعداد و پیچیده آن فکر و چاره‌اندیشی نمی‌شود.

او به وظایف قانونی شهرداری‌ها برای جمع‌آوری حیوانات ولگرد یا بدون صاحب اشاره کرد و گفت: شهرداری تهران یک پیمانکار جمع‌آوری و یک پیمانکار نگه‌داری سگ‌های ولگرد دارد. سگ‌های ولگردی که از سطح شهر جمع می‌شوند، به منطقه آرادکوه برده و تحویل پیمانکار نگه‌داری می‌شوند.

او ادامه داد: پیمانکاران شهرداری‌ها معمولا به اصول علمی و استانداردهای نگه‌داری سگ‌ها توجه نمی‌کنند. سگ‌های نگه‌داری‌شده اغلب گرسنه‌اند و غذای کافی دریافت نمی‌کنند. این مساله پای حامیان به مراکز نگه‌داری را باز کرد اما انتشار چند فیلم از وضعیت محیط سبب شد که ورود حامیان را ممنوع اعلام کنند. الان فقط عده‌ای حامی برای تامین غذا اجازه رفتن به مرکز آرادکوه را دارند که آن‌ها هم مدعی‌اند تقریبا همه غذای مورد نیاز سگ‌ها را خودشان تامین می‌کنند.

حکمت درباره روش‌های علمی و استاندارد مواجهه با سگ‌های ولگرد و تجارب جهانی توضیح داد: ورودی مراکز نگه‌داری سگ‌های بلاصاحب تمامی ندارد چون روش ما درست نیست.

او که یکی از موسسین و اعضای کارگروه حیوانات شهری در شورای شهر پیشین بود، افزود: ما هم در دوره گذشته شورای شهر تهران و هم در این دوره، تاکید داشته‌ایم که باید عقیم‌سازی در دستور کار قرار بگیرد. پیمایش‌های مختلف نشان می‌دهد از هر منطقه‌ای که سگ صید می‌شود، به فاصله کمی سگ‌های جدید جایگزین می‌شوند. بنابراین هیچ‌گاه نمی‌توانید ادعا کنید منطقه‌ای را تخلیه کرده‌اید. زادوولد سبب می‌شود 3 ماه بعد، همان تعداد سگ در منطقه وجود داشته باشد.

خبرنگار انصاف نیوز پرسید برآوردی از حجم ورودی سگ‌های خانگی رها شده به مرکز آرادکوه وجود دارد؟ حکمت پاسخ داد: سگ‌های خانگی معمولا به پناه‌گاه‌ها داده می‌شوند و کمتر ممکن است در سطح شهر رها شوند.

پناه‌گاه‌داری و درآمد دلاری

فعال حقوق حیوانات ادامه داد: از حدود سال 92، بحث پناه‌گاه‌ها مطرح شد؛ کسانی شروع به تاسیس پناه‌گاه و نگه‌داری و تیمار حیوانات خانگی به‌ویژه سگ‌ها کردند. با افزایش تقاضا، پناه‌گاه‌داری رونق گرفت تا جایی که برآوردهای ما حاکی از تاسیس 18 پناه‌گاه در تهران و اطراف تهران است.

حکمت گفت: پناه‌گاه‌داری متاسفانه به یک شغل تبدیل شده و بنابراین پیش‌بینی می‌کنیم تعدادشان افزایش هم پیدا کند. در واقع مردم پول زیادی به این کار تزریق می‌کنند و چون هیچ نظارت و حساب‌کتابی وجود ندارد، به راحتی امکان سوءاستفاده فراهم می‌شود.

این فعال حقوق حیوانات حجم گردش مالی در این حوزه را بسیار بزرگ و چشمگیر دانست و گفت: الان پناه‌گاهی داریم که ماهانه 100 هزار دلار کمک‌های خارجی دریافت می‌کند. هر ماه هم یکی دو حیوان که مشکل قطع عضو دارد را با هزینه گزاف به کانادا می‌فرستند تا نشان دهند حجم و نوع فعالیت‌شان در ایران چگونه است. غیر از این، مردم هم احساسی برخورد می‌کنند و به دلایل مختلف برای حمایت از حیوانات پول می‌دهند.

او گفت: خانمی در خارج از کشور، یک سمن تاسیس کرده و کمک‌های جهانی دریافت می‌کند. در ایران هم شماره حساب‌هایی را اعلام کرده است و آن‌طور که مشهود است، رقم‌های کلانی هم بابت پناه‌گاه خود در ایران دریافت می‌کند اما جالب این‌جاست که ایشان درگیر یک پرونده قضایی است و به همین دلیل اصلا وارد کشور نمی‌شود!

حکمت به وجود پرونده‌های گوناگون زمین‌خواری اشاره کرد که یکی از طرفین به بهانه تاسیس پناه‌گاه خواسته به طرف مقابل خود فشار اجتماعی وارد کند.

او اقتصاد حیوانات خانگی را بسیار بزرگ و پیچیده خواند و گفت: نگه‌داری از حیوان خانگی به خصوص سگ، مستقیم به مسائل سلامت روان ختم می‌شود. از سوی دیگر یک مساله اجتماعی و فرهنگی است. از طرفی هم وجوه زیست‌محیطی دارد و هم وجوه شهری. گردش مالی آن هم بسیار بزرگ است.

حکمت به این سوال خبرنگار انصاف نیوز که چه کسانی یا چه سازمانی برای این مساله پیچیده فکر می‌کند و راه حل می‌یابد، پاسخ داد: قانون برای شهرداری‌ها وظایفی در رابطه با حیوانات بلاصاحب تعیین کرده است اما همان‌طور که گفتم این وظیفه هم درست و اصولی انجام نمی‌شود. الان طالبان در افغانستان بالاخره مجاب شد که باید روش استاندارد جهانی را پیاده کند و بنابراین به رقم چشمگیری در عقیم‌سازی دست یافته است اما در کشور ما هنوز بر سر این‌که چه روشی باید پیش گرفت، تفاهم وجود ندارد.

او ادامه داد: مردم هم فقط احساسی برخورد می‌کنند بدون توجه به این‌که رفتارهای‌شان کاملا روی رفتار حیوان تاثیر می‌گذارد. مثلا در بحث غذادهی. حتما دیده‌اید که در جاده چالوس دو طرف جاده پر از سگ است؛ چرا؟ چون حیوان فهمیده همین‌جا غذایش تامین می‌شود و ماشین‌های عبوری برایش غذا می‌اندازند.

این فعال حقوق حیوانات به توصیه‌های متناقض سازمان‌های جهانی درباره تغذیه حیوانات ولگرد اشاره کرد و ادامه داد: همان‌طور که گفتم در سطح جهان هم مساله حیوانات خانگی یک مساله تازه است با این تفاوت که این دغدغه را جدی گرفته‌اند و برای وجوه گوناگونش فکر می‌کنند و راه حل می‌دهند.   

حکمت در پایان گفت: برای کاهش مسائلی که افزایش نگه‌داری از حیوانات خانگی پیش می‌آورد، باید هم از مطالعات و تجربیات جهانی استفاده کنیم و هم به بازخوانی تجربه‌های موفق و ناموفق داخلی بپردازیم. در واقع چنین مساله‌ای با این ابعاد و پیچیدگی‌ها، یک فعالیت منسجم در سطح نظام تصمیم‌گیری کشور را طلب می‌کند.

انتهای پیام