پرسش‌های عباس میرزا از سفیر فرانسه
کانال تلگرامی علی رضا قلی، جامعه‌شناس، مطلبی را منتشر کرده است که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.
«۱۹۱ سال پیش در ۲۵ اکتبر ۱۸۳۳ عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلیشاه قاجار و از خوشنام ترین رجال سیاسی تاریخ معاصر ایران در مشهد درگذشت.
به همین مناسبت مروری داریم بر یادداشت استاد فقید علی رضاقلی با عنوان:
عباس میرزا و توسعه
متنی در کتاب های تاریخی تحولات اخیر است که عباس میرزا از سفیر فرانسه علل و دلایل پیشرفت را سوال می کند.
لزومی نداشت عباس میرزا از ژوبر فرانسوی بپرسد چرا ما پیشرفت نمی کنیم.
کلید اقتصاد شکوفا و حیات بادوام و موثر در اکثر کتاب های تاریخی ما آمده است. مگر امروز که غربی ها آن را بسط زیادی داده اند.
در کتاب هایی مثل شاهنامه از دورترین زمان های اسطوره ای حکایاتی است مبنی بر فهم رفاه اقتصادی و شکوفایی اقتصاد که در کتاب های تاریخی بعد از آن مسائل تکرار می شود.
امروز به دقت به دنبال مشوق های اقتصادی می گردند.
بعضی از آقایان توسعه امروز به کمک ملایی و کلمات فاخر و انشاء با پیچ و تاب از مسیر علمی دور می شوند و بعضی هم بی توفیق مثل عباس میرزا (که از رجال خوشنام قاجاریه است) به اینطرف و آنطرف می روند.
ساختاری که انسان ها برای نظم بخشیدن به محیط سیاسی – اقتصادی شان ایجاد می کنند عامل اصلی عملکرد اقتصادی است. (نورث، فهم فرایند تحولات اقتصادی ص۹۲)
ساختار حقوق مالکیت مشوق های اقتصادی رسمی را تعریف می کند که مشوق اقتصاد است. (همان ص۹۳)
خلاصه داستان بر می گردد به امنیت سیاسی و اقتصادی و استقلال قوه قضائیه و عدالت که مشوق های لازم را برای کنشگران اقتصادی فراهم می کند.
من تعجب می کنم از ولیعهد فتحعلیشاه که ندانسته باشد که آقا محمدخان وقتی که عموهای پدرش را می کشت و سرشان را می بوسید و به فتحعلیشاه بعدی تقدیم می کرد از چه عباراتی برای تقدیم سرها استفاده می کرد.
بعید می دانم عباس میرزا با فضای ناامنی که در کتب آن زمان آمده آشنا نباشد.
همه آن ها حکایت از نا امنی سیاسی – اقتصادی مهلک می کردند و غازان خان مغول هم می دانست و در جامع التواریخ هم آمده است که در ناامنی اقتصاد نیست و در نبودن اقتصاد هیچ چیز دیگر نیست.
نه حاکمیت می ماند و نه تولید و نه امنیت و نه سپاه و نه…
حال ببینید عباس میرزا چه می پرسد:
پرسش های عباس میرزا از “ژوبر” سفیر فرانسه
چه قدرتی موجب برتری شما نسبت به ما می شود؟
علت پیشرفت های شما و سبب ضعف دائمی ما چیست؟
شما هنر حکومت کردن و فاتح شدن را بلدید، در صورتی که ما در جهل شرم آور خود درجا می زنیم و به ندرت آینده نگری می کنیم. آیا شرق کمتر از اروپا قابل سکونت و کمتر حاصلخیز است و غنای آنجا را ندارد؟
آیا پرتو آفتاب قبل از آنکه به شما برسد ما را روشن می کند برای ما برکت کمتری را موجب می شود تا برای شما؟
آیا خالق عالم خیر بیشتری به شما می رساند تا به ما، آیا خداوند خواسته است برای شما امتیاز بیشتری قائل شود؟
من اینطور فکر نمی کنم.
بگو ای مرد خارجی ما برای اعتلای ایران چه باید بکنیم؟
آیا من هم باید مثل تزار مسکویی رفتار کنم که از تخت خود پائین آمد تا بتواند شهرهای شما را از نزدیک ببیند؟
آیا من هم باید ایران را ترک کنم و این ثروت انباشته شده را بدون استفاده بگذارم؟
آیا باید بروم و هر آنچه را شاهزاده ای باید بداند یاد بگیرم؟»
منبع: آشنایی ایرانیان با فلسفه جدید غرب، کریم مجتهدی، مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران ۱۳۷۹ ص ۹۹
انتهای پیام
