نفس‌های تَنگ زنجانرود
لیلا محمدی در سایت صدای زنجان نیوز نوشت: «پس از بازدید میدانی دادستان مرکز استان زنجان و استاندار زنجان در ابتدای سال جاری که به دنبال مطالبات مردمی برای بهبود وضعیت تاسف‌بار زنجانرود صورت گرفت؛ برخی از ارگان‌های اجرایی استان زنجان با دستور مستقیم مسئول قضایی، برای لایروبی وارد میدان شدند اما پیگیری‌های صدای زنجان حاکی از آن است که لایروبی به طور کامل در این منطقه صورت نگرفته که ریشه این موضوع به اختلاف شهرداری و شرکت آب منطقه‌ای در لایروبی این رودخانه برمی‌گردد!
شرکت آب منطقه ای زنجان با استناد به جزء یک بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور معتقد است؛ شهرداری باید زنجانرود که منطقه شهری محسوب می‌شود را باید لایروبی کند، وگرنه شرکت آب منطقه‌ای زنجان به تعهدات خود در قبال زنجانرود عمل کرده و مناطق خارج از مراکز جمعیتی اطراف رودخانه (بالاست و پایین دست زنجانرود) را به طور کامل لایروبی کرده است.
آن طور که مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان می‌گوید؛ طبق جزء یک بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور؛ شهرداری باید زنجانرود را لایروبی کند اما این نهاد تاکنون به علت هزینه بالا؛ در این زمینه کاری نکرده است!
زنجانرود را آلوده برخی مسائل سیاسی نکنیم!
شهریورماه ۱۴۰۰ بود که برخی رسانه‌ها که سعی داشتند تداوم وضعیت نامطلوب زنجانرود را سیاسی جلوه داده و آن را به دولت روحانی ارتباط دهند و بگویند با استقرار دولت مرحوم رئیسی (رئیس دولت سیزدهم) زمینه‌ها برای اجرای پروژه لایروبی زنجانرود توسط قرارگاه سازندگی خاتم فراهم شده است؛ اظهارات مسئولان شرکت آب منطقه‌ای زنجان و شهرداری زنجان نشان می‌دهد؛ برخلاف تصورات، معضل فعلی زنجانرود ناشی از عدم لایروبی به هیچ عنوان سیاسی نیست و به بی‌توجهی به برخی قوانین ناشی از تفسیر مسئولان مربوطه از قانون و مسائل مالی برمی‌گردد.
مهم ترین منبع آب های سطحی در استان زنجان رودخانه های دایمی و فصلی هستند.
رودخانه قزل اوزن جزو رودخانه دایمی استان و رودخانه های زنجانرود، سجاسرود، ایجرود، بزینه رود، تالوار، قلعه چای، مراش، انگوران چای، حلب، ایالو، خوئین، چسب، لجام گیر، ابهررود، خرارود، کینه ورس و قوری چای (خرم دره) را می‌توان از مهم ترین رودهای فصلی استان دانست.
رودخانه قزل اوزن به طول تقریبی ٦٦٠ كيلومتر از کوه های چهل چشمه کردستان سرچشمه گرفته، پس از گذر از استان های زنجان و آذربایجان شرقی، در نزدیکی منجیل به رودخانه شاهرود پیوسته و با نام سفید رود به دریای خزر می‌ریزد. زنجان رود نیز در حوضه آبریز قزل اوزن قرار داشته و با جهت جنوب شرقی به شمال غربی، به رودخانه قزل اوزن می پیوندد.
به طور کلی رودخانه های اصلی استان زنجان عبارتند از: رودخانه قزل اوزن: به طول کلی ۶۶۰ كيلومتر که ۳۳۰ کیلومتر آن، (٥٠ %) ، در استان زنجان واقع گرديده است، رودخانه زنجانرود به طول ١٧٠ كيلومتر ( با احتساب سرشاخه ها)، رودخانه ايجرود به طول ٥٥ كيلومتر از محل روستای چاپوق تا ورودي رودخانه قزل اوزن، رودخانه سجاسرود به طول ٥٥ كيلومتر، رودخانه بزينه‌رود به طول ٧٥ كيلومتر، رودخانه تالوار به طول ٨٣ كيلومتر، رودخانه قلعه چاي به طول ٦٠ كيلومتر، رودخانه مراش به طول ٥٥ كيلومتر، رودخانه انگوران چاي به طول ٥٠ كيلومتر، رودخانه حلب به طول ٤٠ كيلومتر، رودخانه ايالو به طول ٣٥ كيلومتر، رودخانه خوئين به طول ٣٠ كيلومتر، رودخانه چسب به طول ٣٢ كيلومتر، رودخانه لجام گير به طول ٢٨ كيلومتر، رودخانه ابهررود به طول ١٧٥ كيلومتر (با احتساب رودخانه كينه ورس و ساير سرشاخه ها)، رودخانه خرارود به طول ٥٠ كيلومتر (طول كلي رودخانه ٢٣٠ كيلومتر مي باشد). این رودخانه‌ها در مناطق مختلف استان از جمله شهرستان‌های ابهر، ایجرود، خدابنده، خرم دره، زنجان، طارم و ماه‌نشان، در روستاها و بخش‌های مختلف این منطقه جاری هستند که «لایروبی» آن‌ها می‌تواند منجر به زیبایی محیط اطراف و حفظ محیط زیست و در نهایت در توسعه مناطق شود.
لایروبی رودخانه‌های استان زنجان پس از ۴۰ سال!
معمولاً رودخانه‌های پیر، میزبان رسوبات زیادی از بالادست هستند که به رودخانه ورود یافته‌اند، ولی به دلیل این که رودخانه وارد دشت شده و ازشیب آن کاسته می‌شود، رسوبات برجای می‌ماند. گسترده شدن موضع رودخانه، انباشته شدن رسوبات زیاد در کف رودخانه یا وجود موانعی مانند پل‌ها از جمله عوامل تاثیرگذار بر بار رسوبات کف رودخانه‌ها هستند. بدین سبب رودخانه‌های پیر نیازمند لایروبی همیشگی هستند و با توجه به توسعه شهرها و روستاهای به وجود آمده در همسایگی دشت‌ها، این رودخانه‌های پیر نیازمند به لایروبی بیش از پیش می‌باشند.
علیرضا حاجی‌میری، مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان به صدای زنجان می‌گوید: لایروبی به معنی استخراج یا انتقال و جا به جایی خاک یا سنگ از بستر رودخانه که با هدف افزایش عمق رودخانه‌ها، جاگذاری مواد با کیفیت به جای مواد نامطلوب در زیر آب و پر کردن گودی‌هایی که در زیر آب یا خشکی ایجاد شده‌اند؛ می‌باشد. یکی از اهداف اصلی لایروبی رودخانه ها و مسیل ها تأمین ظرفیت آب گذری ایمن رودخانه و جلوگیری از تخریب سازه های تقاطعی در زمان طغیان رودخانه ها و مسیل ها و در مواقع سیلابی است.
بنا بر اظهارات مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان؛ با توجه به اهمیت لایروبی؛ این شرکت، برنامه‌های خود در این زمینه را از سال ۱۳۹۸ در شهر زنجان عملیاتی کرده است به طوری که در این مدت ۷۶۰ هکتار عملیات آزادسازی و به طول ۱۲۰ کیلومتر عملیات لایروبی در سطح استان، انجام گردیده است.
اظهارات مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان در خصوص لایروبی رودخانه‌ها صرفاً مربوط به خارج از مراکز جمعیتی می‌شود و این وظیفه مطابق قانون مدیریت بحران کشور (مصوب ۱۳۹۸) در داخل شهرها و مناطق مسکونی بر عهده سازمان شهرداری ها و دهیاری ها (شهرداری ها و دهیاری ها) است.
حاجی‌میری اضافه می‌کند: از سال‌های گذشته به علت شرایط اقلیمی، قزل اوزن و رودخانه زنجانرود کم آب شده‌اند. از سال ۱۳۹۸ لایروبی رودخانه‌های استان زنجان برای اولین بار و بعد از ۴۰ سال را انجام داده‌ایم. البته شاید در مسیری، اقدامات مربوط به لایروبی صورت گرفته باشد اما به صورت یکپارچه این امر محقق نشده بود.
مسئول لایروبی مناطق خارج از مراکز جمعیتی زنجان، شرکت آب منطقه‌ای و داخل مراکز جمعیتی، شهرداری است.
این مسئول می‌گوید؛ وقتی مسافری خارج از شهر را برای تفریح انتخاب می‌کند؛ با منظره زشت و فاضلاب و انباشت زباله روبرو می‌شود. از این رو نقاط ورود به جمعیت و به اصطلاح «مسیرهای جمعیتی» را از پل «مالدره» دوراهی جاده آمادگاه و جاده تبریز و محل انفصال این دو نقطه و مسیر منتهی به «کوشکن»؛ عملیات لایروبی اجرایی شد. اهالی کوشکن استقبال کردند ومنجر به خوشحالی شد چرا که سیل سال ۱۳۹۸ تا مناطق مسکونی پیش رفته و به علت عدم لایروبی؛ برخی از چهارپایان و حیوانات اهلی روستائیان به علت گرفتاری در لجن؛ تلف شده بودند.
او با اشاره به دستورالعمل و قوانین بالادستی ابلاغی عنوان می‌کند: طبق ابلاغیه دستورالعمل کنترل آب‌های سطحی سیل مربوط به جزء یک بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور؛ وظیفه ارگان‌هایی نظیر شهرداری و شرکت آب منطقه‌ای در روستاها و شهرها مشخص شده است. از این رو علت اجرای عملیات لایروبی از پل «مالدره» این بود که؛ لایروبی مراکز جمعیتی به شرکت آب منطقه‌ای ارتباطی ندارد و این شرکت موظف به آزادسازی است، از این رو در خارج از مراکز جمعیتی، شروع به انجام وظیفه ذاتی خود در خصوص لایروبی رودخانه‌ها و مسیل‌ها کردیم.
حاجی‌میری می‌گوید: متاسفانه بعد از ابلاغ دستورالعمل کنترل آب‌های سطحی (سیل) مربوط به جزء یک بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران؛ سازمان مدیریت بحران کشور نامه‌ای صادر و با تفسیر به رأی که انجام داد؛ در اذهان چنین شکل گرفت که لایروبی وظیفه شرکت آب منطقه‌ای است که این موضوع، منجر به اختلاف مابین شهرداری و شرکت آب منطقه‌ای گردید.
گویا این نامه بعد از اختلاف بین شهرداری و شرکت آب منطقه‌ای در مرکز استان خرم‌آباد که منجر به پیگیری قضایی شده بود؛ تنظیم شد که طبق رأی دیوان عدالت اداری کشور؛ اعلام شده بود که وظیفه لایروبی بر عهده شرکت آب منطقه‌ای است.
البته مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان معتقد است: این رأی دیوان را نباید به کل کشور تعمیم داد و مرجع ذی صلاح برای موضوع مورد اختلاف بین شهرداری و شرکت آب مطنقه‌ای در خرم آباد چنین رأیی را صادر کرده است ضمن این که قانون، بالاترین سند راهبردی است.
لایروبی زنجانرود بر عهده شرکت آب منطقه‌ای است نه شهرداری!
اما سید اسماعیل موسوی، معاون خدمات شهری شهرداری زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به اقدامات گسترده دستگاه‌های اجرایی پس از حضور دادستان مرکز استان در محل زنجانرود و بازدید میدانی از محل در ابتدای سال جاری بدون اشاره به اعتبارات صرف شده شهرداری برای پاکسازی زنجانرود می‌گوید: شهرداری زنجان با نصب ۲ آشغالگیر در ابتدا و انتهار رودخانه زنجانرود نسبت به پاکسازی ورود کرده است، امیدواریم پس از احداث کانال؛ مدیریت محل گردشگری مذکور به شهرداری واگذار شود تا اقدامات لازم جهت خدمات رسانی نظیر لایروبی نیز نهایی شود.
موسوی اضافه می‌کند: اقدامات لازم ارگان‌های مربوطه از جمله شهرداری برای پاکسازی زنجانرود پس از ورود به‌حق دادستانی قابل توجه و مثمرثمر بوده که همچنان ادامه دارد. لازم به ذکر است طبق قانون؛ شرکت آب منطقه‌ای زنجان باید در قابل لایروبی زنجانرود به تعهدات خود عمل کند.
سید اسماعیل موسوی، معاون خدمات شهری شهرداری زنجان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه «آیا شهرداری زنجان؛ وظیفه قانونی در قبال مناطق مسکونی و لایروبی این نقاط ندارد؟» به صدای زنجان می‌گوید: طبق قانون نخیر! به نظرم در این زمینه برخی تفسیرهای خود را از قانون دارند وگرنه شرکت آب منطقه‌ای مسئول لایروبی زنجانرود است!
طبق جزء یک بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور؛ شهرداری باید زنجانرود را لایروبی کند
اما علیرضا حاجی‌میری، مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان با اشاره به آخرین ابلاغیه وزارت کشور در خصوص لایروبی رودخانه‌های داخل وخارج از مناطق مسکونی وظایف تعریف شده قانون برای شهرداری و شرکت آب منطقه‌ای عنوان می‌کند: به دنبال اختلافات مذکور؛ خوشبختانه وزیر کشور دولت سیزدهم؛ در مهرماه سال ۱۴۰۲ طی نامه‌ای ابلاغ کرد تا تعیین تکلیف بعدی، تمامی دستگاه‌ها طبق روال قبل یعنی بر اساس دستورالعمل کنترل آب‌های سطحی (سیل) مربوط به جزء یک بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور؛ به وظیفه خود در امر لایروبی عمل کنند.
این مسئول با اشاره به اقدامات صورت گرفته شرکت آب منطقه‌ای زنجان در راستای اجرای این دستور می‌گوید: بارش‌ها از حوضه‌های آبریز بالادست زنجانرود به سمت رودخانه سرازیر می‌شود. از این رو عوامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان از سمت «پل مالدره» لایروبی را آغاز کرد، در نهایت یکی از نقاط حساس دیگر یعنی «رودخانه دواسب» که دارای مرکز جمعیتی بوده و میزان تصرفات هم بالا بود، آزادسازی و مابقی مسیرها را لایروبی شدند به طوری که با اطمینان می‌توان گفت این رودخانه امن بوده و آب به سمت کانال‌های شهری سرازیر می‌گردد.
او با تاکید بر این که شرکت آب منطقه‌ای زنجان در راستای انجام وظیفه مربوط به آزادسازی مسیر جریان آب، هیچ تعارفی با متصرفین حقوقی و حقیقی ندارد، اضافه می‌نماید: مسیر آب باید بازگشایی شود، شرکت آب منطقه‌ای هم کار خود را انجام می‌دهد چرا که در غیر این صورت تبعات عدم بازگشایی به موقع مسیر جریان آب؛ قابل جبران نخواهد بود. در سیل خردادماه ۱۴۰۲ کانال و مسیل‌های شهری ساماندهی نشده بودکه پس از این اتفاق، شهرداری اصلاحاتی را در برخی نقاط شهری انجام داد؛ از طرفی تصرفات غیرمجاز در حاشیه روستاها صورت گرفته بود که اکیپ‌های شرکت آب منطقه‌ای زنجان وارد میدان شده و مسیر را بازگشایی کردیم، ضمن این که سیل سال ۱۳۹۸ نیز سد گاوازنگ را هم تهدید می کرد که مسیر ایمن، بازگشایی شد.
مدیردفتر رودخانه ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای زنجان همچنین به اقدامات انجام شده در خصوص لایروبی سد حسن ابدال و ایمن شدن آن اشاره کرده و یادآور می‌شود: برخی از تصرفات اطراف این سد به طول ۴ کیلومتر آزادسازی و لایروبی شدند، این عملیات تا محل تلاقی با زنجانرود، ادامه یافته است.
حاجی‌میری اضافه می‌کند: در روستای «نقطه بندی» و مسیر آغازی از مراکز جمعیتی (روستاهای دیزج و سایان) به سمت زنجانرود نیز عملیات لایروبی انجام شد. برخلاف تصورات هیچ تنشی با اهالی و ساکنان مناطق ایجاد نشد و اتفاقاً مورد استقبال هم قرار گرفت چرا که رودخانه پاک سازی شده و ایمن تحویل مردم شد.
ابتدای سال؛ «آب منطقه‌ای» در راستای زیباسازی شهری و تأمین حقوق شهروندی، به شهرداری در عملیات لایروبی رودخانه زنجانرود، مساعدت کرد.
مدیردفتر رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای زنجان در پاسخ به سؤالی در خصوص این که «مگر دولت صاحب و متولی بستر رودخانه نیست؟ چرا شرکت آب منطقه‌ای به عنوان متولی رودخانه، در حاشیه زنجانرود اقدامات مربوط به لایروبی را انجام نمی‌دهد؟» به صدای زنجان می‌گوید: درست است که بستر متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران است اما در این مسیر رودخانه، اسناد قدیمی متعلق به مردم وجود دارد، از طرفی مطابق قانون توزیع عادلانه آب، تمامی اسناد مربوط به قبل از سال ۱۳۴۷ که دارای حدود اربعه باشند، مورد قبول دولت بوده و زمین اشخاص و حقوق آنان محترم است.
بر این اساس حتی اگر اشخاص دارای اسنادی باشند که ثابت کند صاحب بستر هستند؛ اگر شرکت آب منطقه‌ای بخواهد با نظر کارشناسی مبنی بر مزاحمت برای جریان آب ایجاد نماید؛ باید تملک نموده و باید بر اساس ارزیابی کارشناسی، پولش را بپردازد. از این رو در این مسیر، وارد خط بستر نشده و صرفاً آزادسازی را در دستورکار قرار می‌دهیم. البته طی بررسی‌های صورت گرفته؛ این مسیر نیازی به آزادسازی ندارد و باید متولی اقدامات لایروبی را در دستور کار قرار دهد.
حاجی‌میری تاکید می‌کند؛ بر اساس قانون و بودجه تعریف شده برای شرکت آب منطقه ای، چون زنجانرود؛ منطقه شهری است ما نمی توانیم در این زمینه کاری کنیم، شرکت آب منطقه‌ای اقدامات مربوط به آزادسازی و لایروبی در بالادست و پائین دست شهر زنجان را انجام داده است و فقط حاشیه جنوبی زنجانرود (واقع در محدوده شهری) باقی مانده که باید شهرداری برنامه خود را در این مسیر اجرایی کند.
حاجی‌میری در پاسخ به سؤالی مبنی بر «اگر شرکت آب منطقه‌ای زنجان به لحاظ قانون وظیفه‌ای در قبال لایروبی مناطق مسکونی از جمله زنجانرود نداشت پس چرا در ابتدای سال جاری، بخشی از لایروبی‌های را در زنجانرود انجام داد؟» به صدای زنجان می‌گوید: دادستان مرکز استان و استاندار زنجان ابتدای سال جاری شخصاً به موضوع رسیدگی به وضعیت زنجانرود ورود کردند و خارج از ضوابط و قواعد، همه دستگاه ها را مکلف به انجام وظیفه کردند، شرکت آب منطقه‌ای زنجان هم برای رفع مشکلات مربوط به انباشت زباله و فاضلاب رها شده وارد فاز لایروبی شد به طوری که ۱۷۰۳ متر از مناطق جنوب زنجان (جاده بیجار تا پل سردار)، به صورت مشترک لایروبی شد و در حقیقت مطابق دستورهای دادستان و استاندار محترم و در راستای زیباسازی شهری و تأمین حقوق شهروندی، شرکت آب منطقه ای، به شهرداری در عملیات لایروبی رودخانه زنجانرود، مساعدت نمودند.
شرکت آب منطقه‌ای زنجان بیشتر از تکالیف قانونی خود و با برنامه‌ریزی اقدامات مربوط به لایروبی را انجام داده است
مدیردفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در ادامه به بهسازی مسیر اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در مسیر «برگشت» جاده بیجار با توجه به طرح گردشگری زنجانرود، بنیاد مسکن وارد پروژه لایروبی و بهسازی شد. شرکت آب منطقه‌ای زنجان بیشتر از تکالیف قانونی خود و با برنامه‌ریزی اقدامات مربوط به لایروبی را انجام داده است. همین الان جریان آب ورودی و خروجی شهر زنجان به طور کامل لایروبی و به بیانی دیگر سبز شده است و فقط قسمت جنوبی شهر باقی مانده است. خارج از تکالیف ارگان‌ها؛ زنجانرود منطقه گردشگری است اما متأسفانه به زباله‌دانی تبدیل شده است.
او با اشاره به لزوم نصب آشغالگیر توسط شهرداری زنجان در محل ورود پساب به زنجانرود و تأکیدات دادستان محترم مرکز استان و استاندار محترم زنجان (بازدید میدانی ابتدای سال ۱۴۰۳) اضافه می‌کند: برای اجرای این دستور، مشاور از سوی شهرداری انتخاب و وارد فاز اجرا شد، شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز «حد بستر» را اعلام کرد به طوری که از دو ماه پیش عملیات اجرایی مربوط به طرح گردشگری زنجانرود و ایجاد کانال فاضلاب در دستور کار است.
شهرداری به علت هزینه بالا؛ تمایلی برای لایروبی زنجانرود ندارد
حاجی‌میری اضافه می‌کند: شرکت آب منطقه‌ای زنجان مشکلی برای همکاری در لایروبی این منطقه ندارد معتقدیم همه ارگان‌ها در قبال زنجانرود وظیفه دارند اما طبق قانون، شهرداری باید به این موضوع، ورود کند اما ظاهراً به علت هزینه بالا هنوز کاری برای لایروبی زنجانرود صورت نگرفته است.
اگر هر ارگان اجرایی، یک دستگاه از ماشین آلات و تجهیزات خود را بکارگیری کند یک الی دو ماهه، عملیات لایروبی منطقه نیز پایان می‌یابد.»
انتهای پیام
