خودسری کیهان یا دستور موازی از تهران؟

محمد توکلی، انصاف نیوز: دیدار ایلان ماسک و نماینده‌ی ایران از نگاه کیهان یا نشانه‌ی ساده‌لوحی است یا خیانت. آیا این روزنامه خودسرانه دیدار محرمانه‌ی ماسک – ایروانی را چنین توصیف کرده یا شاهد دو دستور موازی به دیپلمات‌ها از تهران هستیم؟

بامداد جمعه ۲۵ آبان ۴۰۳ خبری از نیویورک تایمز در رسانه‌های ایران بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد: دیدار یار نزدیک ترامپ با نماینده‌ی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد.

بنا بر آنچه نیویورک تایمز گزارش کرده هدف دیدار ایلان ماسک و سعید ایروانی تنش‌زدایی در روابط ایران و آمریکا بوده است.

دو طرف به طور رسمی درباره‌ی این نشست یک ساعته که گویا در منزل آقای سفیر برگزار شده نداشته‌اند اما شنیده‌های غیررسیمی از فضای مثبت نخستین دیدار مقامی از ایران با یکی از اعضای موثر دولت دونالد ترامپ حکایت دارد.

واکنش‌ها در ایران به جلسه‌ی ماسک و ایروانی به سه دسته‌ی کلی قابل قابل تقسیم است.

• دسته‌ی نخست میانه‌روها هستند که از این دیدار استقبال کرده و انجام آن را مثبت ارزیابی کرده‌اند.

• دسته‌ی دوم رسانه‌های رسمی هستند که دست کم در ۲۴ ساعت گذشته ترجیح داده‌اند در این باره سکوت کرده و صرفا مواضع رسمی نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد را منعکس کنند.

• دسته‌ی سوم نیز نیروهای تندرو هستند که نسبت به این دیدار ابراز خشم کرده‌اند. کیهان به عنوان نماد این نیروها در گزارش تیتر یک امروز خود نوشته است: ملاقات پنهان با نماینده ترامپ ساده‌لوحی یا خیانت است.

کیهان هم‌چنین با اشاره به واکشن‌های مثبت میانه‌روها به این ملاقات نتیجه گرفته است که ‘اتفاق فاجعه‌باری رخ داده است’.

با مقایسه‌ی مواضع دسته‌ی دوم و سوم (رسانه‌های رسمی و تندروها) به نظر می‌آید که نوعی سردرگمی در برخی بخش‌هایی از نهادهای تصمیم‌گیر در مواجهه با آنچه رخ داده به وجود آمده است.

بر اساس رویه‌های موجود درباره‌ی نوع رابطه‌ی دیپلمات‌های ایرانی با آمریکایی‌ها صرفاً مذاکره با دولتمردان آمریکا ممنوع است و این ممنوعیت شامل دیگر مقام‌ها و نهادهای آمریکایی نمی‌شود.

به همین خاطر نمایندگان ایران در سازمان ملل در همه‌ی این سال‌ها با نمایندگان کنگره‌ی آمریکا و افرادی از دیگر نهادهای غیردولتی این کشور جلساتی داشته‌اند که اوج این نوع دیدارها هم به دوران حضور جواد ظریف در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد بازمی‌گشت.

با توجه به اینکه هنوز دولت دونالد ترامپ شکل نگرفته بدیهی است که ایلان ماسک همچنان مقامی غیردولتی محسوب می‌شود و ملاقات با او نیز تخطی از خطوط قرمز ترسیم‌شده از سوی نظام درباره‌ی مذاکره با آمریکا نیست.

اما پرسشی که به بهانه‌ی این دیدار طرح می‌شود این است که آیا این ملاقات مقدمه‌ای برای رفع ممنوعیت مذاکره‌ی مستقیم ایران و آمریکا خواهد بود؟

در میان‌خطوط گزارش انتقادی منتشرشده در تیتر یک امروز کیهان نوعی دلواپسی در همین باره دیده می‌شود. به بیان دیگر آنچه تندروها را خشمگین و دلواپس کرده است نه ملاقات نماینده‌ی ترامپ و نماینده‌ی ایران، بلکه احتمال آغاز شدن مسیری است که انتهای آن پایان ممنوعیت مذاکره با آمریکا باشد.

این احتمال صرفا یک گمانه‌زنی رسانه‌ای نیست. اگر به چند روز قبل از ملاقات ایروانی و ماسک برگردیم می‌بینیم که خبر اظهارات صریح رییس جمهور پزشکیان درباره‌ی تعامل با آمریکا مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته بود.

مسعود پزشکیان در جمع وزرای پیشین امور خارجه ایران بر سیاست ‘با دشمنان مدارا’ تاکید داشت و گفت: در رابطه با آمریکا نیز ما چه بخواهیم و چه نخواهیم بالاخره در عرصه‌ی منطقه‌ای و بین‌المللی با این کشور مواجهه خواهیم داشت و بهتر است این عرصه را خودمان مدیریت کنیم.

آقای پزشکیان پس از این جمله خبر می‌دهد که ‘دولت کلیت سیاست خارجی را در چارچوب استراتژی و رویکردهای کلان نظام پیش خواهد برد’

با کنار هم قرار دادن این جملات می‌توان این احتمال را مطرح کرد که مدارا با آمریکا و مدیریت عرصه‌ی مواجهه با آمریکا جزیی از استراتژی و رویکردهای کلان نظام شده است.

ملاقات نماینده‌ی دونالد ترامپ و نماینده‌ی ایران که اندکی پس از این سخنان رییس جمهور انجام شد می‌تواند بخشی از پازلی باشد که تیم سیاست خارجی دولت پزشکیان به رهبری عباس عراقچی آن را برای ‘مدیریت تنش‌ها با آمریکا’ طراحی کرده است.

آقای عراقچی در آغاز شروع فعالیت خود به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هدف‌گذاری انجام‌شده در ارتباط با روابط ایران و آمریکا را مدیریت تنش‌ها میان دو کشور اعلام کرده بود.

بر همین اساس ادعای حسین شریعتمداری، مدیرمسئول کیهان که نوشته ‘بعید است رییس جمهور از دیدار ماسک و ایروانی با خبر باشد’ را نمی‌توان چندان جدی گرفت.

اما چه بخواهیم، چه نه از نگاه بسیاری آقای شریعتمداری و کیهانِ او سخنگوی نظام هستند و احتمالا پس از انتقادات خشم‌آلود اهالی کیهان به ملاقات نماینده‌ی ایران و نماینده‌ی ترامپ برخی در داخل و خارج مدعی خواهند شد که نگاه کیهان به این رخداد به معنای مخالفت نظام با آن است.

در این ارتباط سه احتمال را می‌توان مطرح کرد:

• کیهان و دیگر نیروهای تندرو مشغول خودسری هستند و دیدگاه خود را به نام نظام مطرح می‌کنند در حالی که در واقعیت تصمیم‌گیران ارشد کشور در این باره توجهی به دلواپسی آنها نداشته و مسیر خود را انتخاب کرده‌اند و حرکت در آن را ادامه خواهند داد.
• احتمال دوم: پس از دستور مدیریت تنش با آمریکا و مجوز فعالیت‌های لازم در این راستا دستور تازه‌ای صادر شده و کیهان و دیگر نیروهای تندرو در حال منعکس کردن دستور تازه هستند که در نتیجه‌ی آن سیاست ‘با آمریکا مدارا’ کنار گذاشته خواهد شد.
• احتمال سوم نیز احتمال وجود نوعی سردرگمی در نظامات تصمیم‌گیری کشور در این ارتباط است که بر این اساس بخشی از نظام سیاسی موافق و مشوق حرکت در مسیر تنش‌زدایی است و بخش دیگر اجرای چنین سیاستی را برنمی‌تابد و دستوراتی موازی به دیپلمات‌ها صادر می‌کند.

با توجه به مشی و روش سیاست‌ورزی مسعود پزشکیان در همه‌ی این سال‌ها بعید به نظر می‌آید که احتمال دوم و سوم به واقعیت نزدیک باشد و همانطور که از سوی رییس جمهور تاکید شده سیاست خارجی تعامل‌گرای دولت در چارچوب‌های سیاست‌های نظام است.

انتهای پیام