سیاه‌کاری در تخفیف‌های جمعه سیاه

سرویس اقتصادی، انصاف نیوز: رسوایی حراجمعه کتاب‌سازان با تخفیف‌های نجومی و عجیب، هم‌زمان با روزهایی که افزایش هزینه‌ها نشر مستقل خصوصی کشور را زمین‌گیر کرده، این پرسش جدی را پدید آورده که متولیان کتاب چه واکنشی نشان خواهند داد.  

بلک‌فرایدی یا جمعه‌سیاه نامی برای آخرین روز کاری پیش از آغاز آخرین ماه آخر سال میلادی است و فلسفه‌اش، حراج‌ها و تخفیف‌های بزرگ که برای خریدهای آخر سال در نظر گرفته شده. بلک‌فرایدی به مخاطب القا می‌کند که فروشنده کالا یا خدمات، قیمت‌های خود را تا مرز زیان و نشستن به خاک سیاه شکسته است. ابتکاری غربی که خیلی زود به ایران هم رسید و نام بومی حراجمعه گرفت بدون آن‌که ربطی به خریدهای آخر سال داشته باشد!

اوضاع اقتصادی و وضعیت حاکم بر قدرت خرید مردم اما سبب استقبال چشمگیر از ایده و عمل حراجمعه در ایران شد و به آن رونق عجیبی داد چنان که از دو هفته مانده به جمعه آخر ماه نوامبر (29 نوامبر، 9 آذر 03) پیامک‌های تبلیغاتی ارسالی به گوشی‌های همراه، مژده تخفیف‌های قابل توجه برای طیفی متنوع از کالاها و خدمات می‌دهند؛ از قالی‌شویی تا بوتاکس و از لیزر کامل تا رستوران مجلل فلان.

در این میان تخفیف‌های درنظر گرفته شده برای کتاب، عجیب و شوکه‌کننده است. فروشگاه‌های اینترنتی زیادی را می‌توان یافت که کتاب‌های خود را به مناسبت جمعه سیاه با تخفیف‌های 60 تا 80 درصدی می‌فروشند. در حالی‌که دقت در عناوین و متن کتاب‌ها، گونه یا ژانر عمده کتاب‌های تخفیفی و ناشران آن‌، از واقعیت‌های تلخی پرده برمی‌دارد که مدتی است دامن صنعت نشر را گرفته است.

وضعیت بخش خصوصی نشر

پیش از بررسی تخفیف‌های عجیب حراجمعه، نگاهی به وضعیت اقتصادی نشر، خالی از لطف نیست با یادآوری این واقعیت که قیمت بخش عمده‌ای از عوامل تولید کتاب، وابسته به واردات و به همین دلیل تابعی از نرخ ارز است. بخش بزرگی از کاغذ متن و مقوای جلد، مرکب و فیلم و زینک و قطعات مصرفی ماشین‌های چاپ مورد استفاده در تولید کتاب از خارج تامین می‌شود.

ناگفته روشن است که با افزایش نرخ ارز، قیمت کاغذ و مقوا، مرکب و زینک و سایر ملزومات چاپ و همچنین هزینه‌های سرباری، افزایش قابل توجهی داشته و هزینه تولید کتاب را به طرز چشم‌گیری افزایش داده است.

بررسی‌های میدانی خبرنگار انصاف نیوز حاکی از آن است که هزینه تولید کتاب از سال 1400 تا امروز بالغ بر 4 برابر شده است؛ کتابی که در سال 1400 به قیمت 100 هزار تومان به فروش می‌رسید، ممکن نیست در پاییز 1403 کمتر از 400 هزار تومان فروخته شود با این تفاوت که حاشیه سود ناشر در دوره اخیر کمتر از سال 1400 است.

به عبارت دیگر، بخش بزرگی از افزایش قیمت کتاب صرف پوشش هزینه‌ها می‌شود و حاشیه سود، برای ناشران خیلی معتبر با چند ده عنوان کتاب در بازار، تنها در حدی است که بقای آنان در بازار نشر را ممکن کند.

در همین شرایط و در حالی‌که عمده فشار هزینه بر دوش ناشر است، شرکت‌های پخش کتاب 40 درصد از قیمت پشت جلد را تخفیف می‌گیرند تا تولیدات ناشر را در شبکه فروش توزیع کنند. دوره تسویه هم در بهترین حالت 6 ماهه است.

بنابراین مساله اقتصاد کتاب را می‌توان چنین صورت‌بندی کرد: ناشر کتابی را با پرداخت‌های نقدی تولید و 60 درصد بهای پشت جلد را ظرف 6 تا 18 ماه آینده دریافت می‌کند! از آن 60 درصد، حداقل 10 و حداکثر 15 درصد متعلق به مولف یا مترجم است. هزینه طراحی و صفحه‌آرایی هم تا 5 درصد قیمت پشت جلد امکان افزایش دارد. در نتیجه اگر کتابی به قیمت 100 هزار تومان به فروش برسد، حدکثر 45 هزار تومان به دست ناشر می‌رسد که با آن باید هزینه‌های اداری و پرسنلی، همچنین هزینه کاغذ و چاپ را پوشش دهد.

این وضعیت چند نتیجه مستقیم داشته است؛ بسیاری از ناشران بخش خصوصی از فروش‌های مستقیم استقبال می‌کنند چون حتی اگر تخفیف 25درصدی هم بدهند، مبلغ را نقدی دریافت و سرمایه در گردش مورد نیازشان را تامین می‌کنند. بسیاری از ناشران نیز تلاش کرده‌اند شرکت پخش تاسیس کنند تا با سرمایه‌گذاری کمتر، سود بیشتر ببرند و…

کتاب‌سازی و سیاه‌کاری

اما روش‌های بسیار ساده‌تری برای سودمندسازی کار تولید کتاب وجود دارد و آن حذف هزینه‌های اضافی است! تنها لازم است بازار را رصد و کتاب‌های پرفروش را پیدا کنید. پس از چندی، هم سلیقه مشتری را می‌شناسید و هم پرفروش‌ها را. حالا لازم است یک نسخه از کتاب پرفروش را بخرید. آن را به تایپیست می‌دهید و سپس ویراستار؛ این جناب ویراستار وظیفه دارد برخی فعل‌ها و کلمات را تغییر و ترجمه جدیدی از کتاب به دست دهد!

حالا کتاب جدیدی در اختیار دارید که فروش تضمین‌شده دارد؛ آن را با نازل‌ترین کیفیت چاپ و صحافی می‌کنید و در شبکه‌ای موازی شبکه رسمی توزیع می‌کنید: این شبکه موازی شامل بساط دست‌فروش‌ها، غرفه‌های کتاب در مراکز تجمعی مانند فرودگاه‌ها و ترمینال‌ها، نمایشگاه‌های موسمی در پارک‌ها و… می‌شود.

به لطف گسترش ارتباطات الکترونیکی و فروشگاه‌های اینترنتی، بخشی از این تولیدات را در فروشگاه‌های اینترنتی به فروش می‌رسانید. هر چه فروشگاه معتبرتر باشد، احتمال موفقیت‌تان در فروش هم بیشتر خواهد بود.

 حالا شما با هزینه‌های تولید حداقلی، کتابی محبوب تولید کرده‌اید و امکان دارید که به بهانه حراجمعه، تخفیف‌های 70 یا حتی 80 درصدی بدهید!

پخته‌خواران کار را تا جایی پیش برده‌اند که برخی از طرح‌های جلد کتاب مدنظرشان را عینا مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنان از این روش تولید کتاب، سود سرشاری می‌برند بدون معطلی‌های مرسوم برای اخذ فیپا و مجوز، بدون سروکله زدن با مولف و ویراستار و طراح، بدون نگرانی از وضعیت توزیع یا دیر و زود شدن دریافت‌ها و پرداخت‌ها و… یک سرقت فرهنگی با پرستیژ که لابد منتی هم بر سر جامعه دارد بابت کمکی که به کاهش هزینه‌های خرید کتاب و افزایش سرانه مطالعه کرده است!

رسوایی حراجمعه کتاب‌سازان در آذر 03

کتاب به آخرین اولویت سبد خرید خانوار تبدیل شده و در حال حذف از زندگی طبقه متوسط است و بنابراین هر تخفیفی، مغتنم محسوب می‌شود اما نگاهی به ساختار هزینه‌های نشر، نشان می‌دهد اساسا برای ناشر مستقل بخش خصوصی، امکان تخفیف بیشتر از 40 درصد وجود ندارد و تخفیف 70 یا 80 درصدی به معنای زیان است!

این‌که در حراجمعه امسال، چنین حجمی از کتاب‌های مجهول‌الهویه در مبادی رسمی فروش عرضه شده‌اند، نشان‌دهنده انفعال و سکوت وزارت ارشاد، به عنوان نماینده حکم‌رانی در عرصه نشر کتاب است.

پیش‌تر بارها ناشران مستقل از قاچاق کتاب‌های‌شان شکایت کرده بودند و با طراحی و راه‌اندازی کمپین‌هایی مانند «من دزد کتاب نیستم» یا «نه به دانلود غیرقانونی کتاب» حرکتی عملی هم آغاز کرده بودند اما سود اقتصادی سرشار در آن سو و انفعال و مجامله در این سو، روند کتاب‌سازی را سرعت غیرقابل انکاری بخشیده است؛ چنان که در حراجمعه 1403، برای یافتن کتاب‌های سالم ناشران سالم، باید جست‌وجوی انرژی‌بر و وقت‌گیری داشت.

به نظر می‌رسد خرواری از کتاب‌های زرد؛ از زندگی جنجالی و هیجان‌انگیز دونالد ترامپ گرفته تا 4راه پول‌سازی و… در حال خفه‌کردن تتمه نشر مستقل ایران است که از تیراژهای 5 و 10هزار نسخه‌ای اوایل دهه 1360 به شمارگان 500 و 700 نسخه‌ای امروز رسیده. حالا برای خیلی‌ها سوال پیش آمده که فروش اینترنتی کتاب، نیازمند نظارت نیست؟ حساسیتی نسبت به اصالت اثر وجود دارد یا نه و آیا وزارت ارشاد واکنش درخوری به این رسوایی نشان خواهد داد یا کتاب‌سازان با خیالی آسوده می‌توانند دامن سرقت‌های خویش را بیش از پیش بگسترانند؟  

انتهای پیام