مسجد سید اصفهان در شرف تخریب است؟
به گزارش لیلا مقیمی در سایت اصفهان زیبا نوشت: «حاشیه‌های زیادی به پا کرد. تصاویر و فیلم‌های متعددی از ترک‌ها و شکاف‌های عمیق این بنا در فضای مجازی دست‌به‌دست شد و زمین‌شناسان نیز در این باره هشدار دادند.
علیرضا ایزدی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی استان اصفهان، یکی از کسانی بود که در گفت‌وگو با «مهر» این موضوع را مطرح کرد؛ آنجا که گفته بود: «هنوز فرونشست به آثار تاریخی آسیبی وارد نکرده است؛ اما این پدیده به فاصله یک‌کیلومتری بناهای تاریخی شهر اصفهان رسیده است.
ترک‌های موجود در برخی از بناهای تاریخی با توجه به بافت خشتی و آجری آن‌ها جزو ترک‌های طبیعی هستند. درباره سازه مسجد امام(ره) هم نگرانی‌هایی وجود داشت که پس از پایش، مشخص شد فعلا ازنظر فرونشست مشکلی آن را تهدید نمی‌کند و درخصوص پدیده‌های نگران‌کننده در کف رودخانه زاینده‌رود برای پل‌های تاریخی، به‌ویژه سی‌وسه‌پل و پل خواجو نیز با بررسی‌های بیشتر و تزریق اعتبارات، برای استحکام‌بخشی آن‌ها اقدامات مؤثری خواهیم داشت.
البته این بدان معنا نیست که بناهای تاریخی در خطر نیستند؛ چون در نواحی شمالی اصفهان شواهدی از فرونشست وجود دارد و با توجه به فاصله کم آن با آثار تاریخی اصفهان، هیچ تضمینی وجود ندارد که فرونشست به بناهای تاریخی نرسد!»
شهرام امیری، رئیس اداره امور فرهنگی و روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان، اما سال گذشته در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» نظر دیگری داشت و مدعی بود که فرونشست هنوز سازه‌های تاریخی را درگیر نکرده است: «آثار تاریخی هنوز به‌صورت جدی درگیر فرونشست نشده است.
البته این دلیل نمی‌شود که نگران این مسئله نباشیم؛ به همین خاطر هم به‌صورت مقطعی در حال پایش میدان نقش‌جهان، بزرگ‌ترین محدوده بافت تاریخی و محور چهارباغ عباسی هستیم. می‌توان گفت در حال حاضر، خطر جدی بناهای تاریخی را تهدید نمی‌کند؛ اما این به آن معنا نیست که شاهد رسیدن فرونشست به این مناطق نباشیم.
برای جلوگیری از پیشروی فرونشست، باید جریان آب زاینده‌رود به‌صورت دائمی برقرار باشد؛ نه به‌خاطر زیبایی، بلکه اهمیت این مسئله به‌قدری است که نیاکان ما نیز به آن بسیار اهمیت می‌دادند؛ برای مثال، در محدوده پل جویی و خواجو از 400 سال پیش، دریاچه‌ای بزرگ ایجاد شده است.
چراکه پل خواجو به‌عنوان یک بند محلی عمل می‌کرده و در مواقعی همچون تابستان که آب زاینده‌رود به حداقل می‌رسیده، وجود این دریاچه باعث می‌شده است آب به لایه‌های زیرزمینی نفوذ کند؛ ضمن اینکه پایه‌های پل، بعد از 400 سال با آب هم‌خوانی پیدا کرده و سازگار شده است؛ درحالی‌که امروزه با بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی روبه‌رو هستیم و نمی‌دانیم که این امر چه موقع باعث فرونشست آثار باستانی خواهد شد؛ این موضوعی است که سازمان زمین‌شناسی می‌تواند پیش‌بینی کند.»
واقعیت چیست؟
با این وجود، اما تصاویر و فیلم‌هایی که سال گذشته از مسجد سید در فضای مجازی و همچنین رسانه‌ها منتشر شد، حاکی از این بود که پای فرونشست به این اثر تاریخی باز شده است و شکاف‌های متعددی بر آن ایجاد کرده. از جمله این اخبار می‌توان به «سریال فرونشست» اشاره کرد که در هشت قسمت توسط «روزنامه اصفهان زیبا» منتشر شد و بازخوردهای گوناگونی در پی داشت.
گفته می‌شود نرخ فرونشست در مسجدسید بین پنج تا هفت سانتی‌متر در سال است؛ یعنی این اتفاق اگر برای 10 سال ادامه داشته باشد، این عدد به 50 تا 70 سانتی‌متر می‌رسد. این نرخ اگر به‌صورت یکنواخت رخ دهد، مشکلی برای سازه‌ها ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر به‌صورت غیریکنواخت باشد، باعث ایجاد ترک می‌شود که این اتفاق افتاده و ترک تا انتهای گنبد مسجد سید پیش رفته است.
در کف و سرویس بهداشتی نیز این ترک‌ها به چشم می‌خورد. انتشار «سریال فرونشست» و توجه ویژه رسانه‌ها به فرونشست مسجد سید و انتقاد به این موضوع باعث شد تا چندی پیش سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در گفت‌وگو با رسانه‌ها از اختصاص بودجه به این بنا سخن به میان آورد: «اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری اصفهان اعتباری را برای مرمت مسجد سید اختصاص داده‌اند.»
حمیدرضا محققیان با تأکید بر اینکه مسجد سید اصفهان نیاز به مرمت دارد، اظهار می‌کند: «تاکنون اقداماتی به کمک مدیریت استان و شهر در این راستا انجام شده و اداره کل میراث فرهنگی نیز بودجه‌ای را برای این کار اختصاص داده است؛ اما حفظ و مرمت بناهای تاریخی با مالکان آن است. با این حال اداره کل میراث و شهرداری اعتباری را برای مرمت مسجد سید اختصاص داده‌اند.»
وضعیت بحرانی است!
حالا اما در شرایطی که میراث فرهنگی مدعی اختصاص بودجه به مرمت این سازه تاریخی است، بهرام نادی، زمین‌شناس و عضو کارگروه فرونشست، در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» بیان می‌کند که وضعیت مسجد سید نسبت به سال گذشته بحرانی‌تر شده است: «در حال حاضر پای ستون‌ها تخلیه شده است؛ به این معنا که کاشی‌کاری‌های کف برداشته شده‌اند. مرمت کاشی‌کاری‌ها به‌درستی انجام نشده؛ ضمن اینکه گچ‌کاری‌هایی که انجام شده، دوباره ترک خورده‌اند و بخشی از کاشی‌های گنبد نیز فروریخته است.»
نادی که وضعیت مسجدسید را از سال‌های گذشته زیر نظر دارد، می‌گوید: «ترک‌ها نسبـت به سال قبل حـدود 60درصد در برخی از جاها افزایش یافته است؛ همچنین شاهد شدت ترک‌ها تا انتهای گنبد هستیم که این مسئله نگران‌کننده است و نشان می‌دهد که این سازه، تخریب‌های شدیدتری را پیش رو دارد؛ به‌طوری‌که دیگر امکان مرمت آن‌ها وجود نخواهد داشت.»
او معتقد است که مسجد سید نیاز به اقدامات اصلاحی و اصولی بیشتری است: «در سال گذشته کاشی‌ها فرونریخته بودند؛ درحالی‌که امسال، کاشی‌ها ریخته‌اند! به لحاظ فنی، امکان مرمت این بنا وجود دارد و باید راهکارهای ویژه‌ای را برای بهبود وضعیت آن به کار برد؛ اما متأسفانه این کار هزینه‌بر است و به همین دلیل نیز تاکنون مطالعه دقیقی دراین‌باره انجام نشده است. هرچند بودجه‌ای به مرمت این سازه اختصاص داده شد؛ اما این بودجه به میزان کافی نبوده است.
از طرف دیگر، برای کنترل فرونشست نیز باید جریان آب زاینده‌رود مدیریت شود.» به گزارش «اصفهان زیبا» رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی کشور نیز دراین‌باره معتقد است: «باید دستورالعملی وجود داشته باشد تا متولیان امر در حوزه شهرسازی و میراث و… بر اساس آن بتوانند به حفظ و حراست سازه‌ها بپردازند.
اصلا شکی در این مسئله وجود ندارد؛ اما این کار سختی‌هایی هم دارد؛ چراکه نوع سازه‌ها و مناطقی که آن‌ها در آنجا قرارگرفته‌اند، با یکدیگر متفاوت‌اند. درواقع هر منطقه‌ای رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهند و نرخ آن نیز در مناطق مختلف با همدیگر یکسان نیست.
از سوی دیگر، تخریب سطحـی فـرونشست می‌تواند بیانگر مشکلی دیگر در زیرزمین مثل خالی‌شدن سفره‌های زیرزمینی باشد؛ پس تا زمانی که به‌طور بنیادین نتوان فرونشست را کنترل کرد، اقدامات سطحی روی زمین هم تأثیرگذار نخواهند بود و صرفا همانند یک مسکن موقت عمل می‌کنند.
تنها راه جلوگیری از فرونشست زمین، تنظیم تراز دقیق برداشت و تغذیه منابع آب زیرزمینی است.» به گفته او، «برای آینده ابنیه تاریخی اصفهان دو حالت را می‌توان پیش‌بینی کرد: اول اینکه، فرونشست تا جایی ادامه پیدا کند که دیگر آبخوانی وجود نداشته و فشردگی به حداکثر خود رسیده باشد که البته دیگر چیزی باقی نخواهد ماند یا اینکه فرونشست به حدی برسد و پس از آن متوقف شود.»
انتهای پیام
