گزارش | سخنرانان همایش وفاق ملی چه گفتند؟
گزارش پایگاه اطلاعرسانی ریاست جمهوری از سخنرانی رییس جمهور پزشکیان در همایش وفاق ملی در پی میآید:
دکتر مسعود پزشکیان صبح امروز پنجشنبه در «همایش وفاق ملی» در جمع مدرسان، دانشمندان و پژوهشگران کشور با بیان اینکه سخن گفتن در حضور شما نخبگان کار ساده ای نیست، اظهار داشت: ما نیز روزی افراد عادی بودیم که با تلاش و پشتکار، قدم در این مسیر گذاشتیم. همانگونه که یکی از اساتید عزیز اشاره کردند، گاهی تنها یک ایده کوچک میتواند به موفقیتی بزرگ ختم شود.
دکتر پزشکیان با تأکید بر لزوم بیان اعتقادات قلبی در سخنرانیها گفت: متونی که عزیزان تهیه کردهاند، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار است، اما آنچه به باورم از اهمیت بیشتری برخوردار است، بیان آن چیزی است که از دل برمیآید و در متون از پیش آماده شده، یافت نمیشود.
رئیسجمهور در ادامه سخنان خود با اشاره به اهمیت باورها و اصول اساسی در تصمیمگیریهای کلان گفت: متنهایی که پیشتر تهیه شده بود، چارچوبهایی را منعکس میکرد که به آنها معتقدم. آنچه که باور دارم و پیشتر در جریان انتخابات نیز بر آن تأکید کردم، اصولی است که حول محور حق و عدالت شکل میگیرد.
دکتر پزشکیان با تأکید بر لزوم پایبندی به این اصول اظهار داشت: بر اساس باور قلبیام، حق و عدالت از جایگاهی مطلق برخوردارند و سایر مسائل پیرامون این دو اصل بنیادین شکل میگیرند. گسترهای که در آن زندگی میکنیم کشور عزیزمان، ایران، است و برای تحقق حق و عدالت در جامعه، باید شاخصهایی دقیق و شفاف وجود داشته باشد.
رئیسجمهور با تأکید بر اهمیت رعایت عدالت و انصاف در جامعه گفت: زمانی که حقوق دیگران نادیده گرفته میشود و بیانصافی در برخوردها رخ میدهد، این منیت فرد یا جمع است که مانع دیده شدن حق دیگران میشود. منیت همان عاملی است که اجازه نمیدهد با انصاف به مسائل نگاه کنیم و عدالت را در برخوردها جاری سازیم.
دکتر مسعود پزشکیان در ادامه افزود: نادیده گرفتن حقوق انسانها همواره نتیجه تسلط منیت است. برای دستیابی به عدالت اجتماعی، باید از این مانع عبور کنیم و فضایی فراهم آوریم که حق هر فرد و گروه در جامعه به رسمیت شناخته شود.
رئیسجمهور در تشریح این موضوع با استناد به آموزههای دینی و احادیث متعدد اظهار داشت: در احادیث و متون دینی تأکید فراوانی بر قضاوت بر اساس حق و دوری از هوای نفس شده است. قرآن نیز میفرماید: سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ. در این آیه، بهصراحت بیان شده است که آنانی که از مسیر حق منحرف میشوند و دیگران را از این راه بازمیدارند، عذابی عظیم خواهند داشت؛ چراکه روز حساب و کتاب را فراموش کردهاند.
دکتر پزشکیان با اشاره به تعهد الهی در اداره امور بر مبنای عدالت تأکید کرد: در آموزههای الهی آمده است که حکومت باید بر اساس حق مردم استوار باشد، نه جناح، مذهب، یا باورهای شخصی. قضاوت باید بهگونهای باشد که میان مردم عدالت برقرار شود و از هرگونه تأثیر هوای نفس پرهیز شود. همین هوای نفس است که انسان را از مسیر حق به ضلالت و گمراهی میکشاند.
رئیسجمهور با اشاره به اهمیت معنای صراط مستقیم در زندگی روزمره گفت: ما هر روز در نماز، صراط مستقیم را از خداوند طلب میکنیم. اگر این درخواست از عمق جان صورت نگیرد و با درک صحیح همراه نباشد، ممکن است در عمل به ضلالت بیفتیم. ضلالتی که منیت و هوای نفس ریشه آن است و ما را از مسیر حق منحرف میکند.
دکتر پزشکیان در ادامه خودخواهی را عامل اصلی ایجاد انحراف در مسیر عدالت دانست و افزود: منیت است که بسته به موقعیتها، جایگاهها، مقامها، و طبقه اجتماعی بر رفتار انسان سایه میاندازد و مانع از حرکت در مسیر حق میشود. طلب صراط مستقیم در نماز باید همراه با تزکیه نفس باشد تا انسان از قید این محدودیتها رها شود و به عدالت نزدیک گردد.
رئیسجمهور با اشاره به فرمایشات حضرت علی علیهالسلام در فرمان به مالک اشتر گفت: حضرت علی (ع) در توصیه به مالک برای حکومتداری، بر عمل بر اساس کتاب خدا و سنت رسول اکرم (ص) تأکید میکنند. ایشان میفرمایند ایثار و اطاعت از اوامر الهی شرط موفقیت در حکومت است، زیرا نفس اماره همواره انسان را به سوی بدی سوق میدهد.
دکتر پزشکیان با تأکید بر اهمیت پایبندی به تعهدات الهی و اصول دینی افزود: کتاب خدا همان پیمانی است که باید به آن عمل شود. ما بر اساس این نوشته و این تعهد، وظیفه داریم که اعمال خود را تنظیم کنیم. مشکل زمانی پیش میآید که از این تعهد فاصله میگیریم و آن را در رفتار و تصمیمات خود اجرایی نمیکنیم.
رئیسجمهور با اشاره به اهمیت کنترل نفس و پایبندی به اصول انصاف در حکومتداری اظهار داشت: زمانی که تابع هوای نفس باشیم، عدالت را زیر پا میگذاریم. حضرت علی (ع) در توصیه به مالک اشتر تأکید میکنند که حاکم باید هوای نفس خود را کنترل کند و آنچه بر او حرام نیست را مهار نماید. انصاف، چه با دوستان و چه با دشمنان، ضروری است. همانگونه که برای خود بهترین را میخواهی، همان را برای دیگران، حتی مخالفانت، در نظر بگیر. عدالت و انصاف در حکومتداری، فارغ از علاقه یا دشمنی شخصی، اصل بنیادینی است که نباید فراموش شود.
دکتر پزشکیان با استناد به ادامه فرمان حضرت علی (ع) افزود: حضرت علی (ع) میفرمایند قلبت را سرشار از محبت و لطف نسبت به مردم کن. مردم یا برادران دینی تو هستند یا در خلقت با تو برابرند. حاکم نباید مانند حیوان درندهای باشد که به مردم آسیب برساند. حتی در مواجهه با خطاها و اشتباهات مردم، گذشت، رحمت، و عطوفت باید سرلوحه کار حاکم باشد. این نگاه محبتآمیز است که میتواند پایههای یک جامعه عادلانه و پایدار را بنا کند.
رئیسجمهور با اشاره به آزمونی که خداوند برای مسئولان و حاکمان تعیین کرده است، اظهار داشت: خداوند تو را در کنار مردم آزموده و رفتار تو با آنان، امتحانی الهی است. حضرت علی (ع) در فرمان خود تأکید میکنند که اگر با مردم بر اساس محبت، مهربانی و انصاف رفتار نکنی، گویا در برابر خداوند قرار گرفتهای. زیرا بیانصافی و بیمهری نسبت به مردم، معادل جنگ با خداوند است.
دکتر پزشکیان با تأکید بر ضرورت رحمت و عطوفت در رفتار با مردم افزود: هیچکس از لطف و رحمت خداوند بینیاز نیست. اگر خداوند ما را میبخشد، ما نیز وظیفه داریم که با مردم با مهربانی، گذشت و عطوفت برخورد کنیم. حاکمان باید همواره به یاد داشته باشند که محبت به مردم، پایه اصلی عدالت و پیشرفت جامعه است.
رئیسجمهور با تأکید بر ضرورت رعایت انصاف و عدالت در رفتار با مردم اظهار داشت: نباید با مردم درافتاد و حق آنها را پایمال کرد. وظیفه ما خدمت به مردم است، نه تضییع حقوق آنها. در اینجا دیگر تفاوتی میان عرب و عجم، ترک و فارس، لر و بلوچ یا هر زبان و قومی وجود ندارد. برخورد با مردم باید بر اساس عدالت و انصاف باشد تا وحدت و همبستگی در جامعه پایدار بماند.
دکتر پزشکیان با اشاره به اهمیت تقوا بهعنوان شاخص برتری در جامعه افزود: اگر بپذیریم که معیار برتری تقواست، آنگاه میتوانیم کشورمان ایران را به جایگاه والاتری برسانیم. این همان مفهومی است که بارها بر آن تأکید کردهایم. اما متأسفانه در بسیاری مواقع از این اصل فاصله گرفته و درگیر مسائلی شدهایم که جامعه را از مسیر صحیح دور کرده است.
رئیسجمهور با اشاره به اهمیت نگاه وسیع و منصفانه در ارزیابی انسانها گفت: در آیات قرآن، جهانبینی عمیقی مطرح میشود که نظم و حساب دقیق هر چیز را به تصویر میکشد. در سوره الرحمن، خداوند پس از بیان خلق انسان و تعلیم قرآن، به وضع میزان اشاره میکند و تأکید دارد که همه چیز بر اساس اندازه و حساب مشخص شده است. این پیام الهی به ما میآموزد که در قضاوتها و ارزیابیها نیز باید بر اساس میزان و انصاف عمل کنیم، طغیان نکنیم و حقوق افراد را کم و زیاد نکنیم.
دکتر پزشکیان با تأکید بر مفهوم برتری بر اساس تقوا افزود: خداوند میفرماید: انا اکرمکم عندالله اتقاکم؛ این یعنی معیار برتری، تقواست که قابل اندازهگیری است. کسی که متقیتر است، برتر است. متقیتر بودن یعنی عالمتر، با تجربهتر و داناتر بودن. در اینجا دیگر جنسیت، قومیت یا زبان ملاک نیست. مرد یا زن، بلوچ، عرب، ترک یا فارس، هیچ تفاوتی ندارند. برتری تنها بر اساس شاخص تقوا و معیارهای عادلانه سنجیده میشود.
رئیسجمهور با انتقاد از تعصبات قومی و نژادی در جامعه ادامه داد: ما نباید بر اساس قومیت یا زبان درباره افراد قضاوت کنیم. اینکه کسی چون آذری است فکر کند برتر است، یا دیگری چون بلوچ است تصور کند پایینتر است، نگاهی اشتباه و دور از عدالت است. معیار، دانش، تقوا و صلاحیت است، نه تعلقات قومی و زبانی. برتری در جامعه باید بر اساس معیارهای قابل سنجش و عادلانه باشد.
رئیسجمهور با اشاره به نقش پیامبر اسلام (ص) در ایجاد وحدت میان اعراب دوران جاهلیت گفت: رسول خدا (ص) توانست در جامعهای که سالها گرفتار اختلاف و درگیریهای خونین بود، انسجام و وحدت ایجاد کند. این انسجام بر اساس شاخص تقوا و برتری معیارمند برقرار شد؛ شاخصی که ملاک برتری را از تعلقات قومی و زبانی جدا کرد و آن را به ارزشهای والای انسانی پیوند داد.
دکتر پزشکیان با تأکید بر مفهوم عملی تقوا افزود: تقوا صرفاً به نماز خواندن یا روزه گرفتن محدود نمیشود. تقوا به معنای مسئولیتپذیری در جایگاهی است که هر فرد در آن قرار گرفته است. اگر ابزار اندازهگیری عادلانه برای تقوا وجود داشته باشد و بر مبنای آن عمل کنیم، اختلاف و نزاع معنایی نخواهد داشت. دعوا زمانی شکل میگیرد که فردی از پذیرش راه درست سر باز زند و به اشتباه بر مسیر نادرست خود پافشاری کند، صرفاً به این دلیل که خودش گفته یا انجام داده است.
رئیسجمهور همچنین به ظلم ناشی از عدم پذیرش حق اشاره کرد و ادامه داد: هیچ ظلمی بالاتر از این نیست که کسی راه درست را ببیند و نپذیرد، و بهجای آن بر مسیری نادرست اصرار ورزد. پذیرش حق و عمل بر اساس آن، نیازمند کنار گذاشتن تعصبات و حرکت بر اساس معیارهای عادلانه است.
رئیسجمهور با تأکید بر اهمیت پذیرش حقیقت و دوری از تعصب گفت: بارها گفتهام که دیدگاه فردی من یا هرکس دیگری، اگر نادرست باشد، نباید به جامعه تحمیل شود. قرآن میفرماید: مِمَّنِ ٱفتَرَى عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَو كَذَّبَ بِـَايَتِهِۦ إِنَّهُۥ لَا يُفلِحُ ٱلمُجرِمُونَ. خداوند ظالمان و مجرمان را به رستگاری نمیرساند. هیچ ظلمی بالاتر از این نیست که حرف درست و دلایل روشن ارائه شود، اما در مقابل آن ایستادگی کنیم و آن را تکذیب نماییم.
دکتر پزشکیان با اشاره به اهمیت وفاق و عدالت در تصمیمگیریهای اجتماعی افزود: حق و عدالت تنها زمانی محقق میشود که بر اساس شواهد و مستنداتی روشن و قابلاندازهگیری عمل کنیم. مشکل زمانی آغاز میشود که فردی بخواهد صرفاً بهدلیل جایگاه یا مقام، نظر خود را تحمیل کند. اینکه کسی بخواهد از موقعیت خود برای برتریطلبی استفاده کند، ظلمی آشکار است.
رئیسجمهور با تأکید بر مسئولیت سنگین حاکمان در برابر مردم ادامه داد: رأی مردم و مسئولیتی که بر دوش ما گذاشته شده، فرصتی برای خدمت است، نه برتری. هر یک از شما میتوانستید در جایگاه من قرار بگیرید. تصور اینکه اکنون به مقامی رسیدهام و فردی خاص شدهام، آغاز سقوط و انحراف از مسیر است. وظیفه ما این است که با همافزایی و همکاری کسانی که دانش و توانایی دارند، کشور عزیزمان ایران را به جایگاهی که شایسته آن است، برسانیم.
رئیسجمهور با اشاره به لزوم دوری از اختلافات بر سر پستها و جایگاهها اظهار داشت: سر موقعیتها و مسئولیتها نباید با یکدیگر نزاع کنیم. این شایسته ایران و مردم ما نیست. وقتی به کشورهای همسایه نگاه میکنیم که به پیشرفت رسیدهاند و ما هنوز در این نقطه هستیم، باید از خود بپرسیم آیا این جایگاه، درخور ایران ماست؟ هرگز نمیپذیرم که ما از آنها کمتر باشیم. آنچه که به آن باور دارم، تلاش برای بینقص عمل کردن در هر پست و مسئولیتی است که برعهده میگیریم. هرکس باید در شغل و جایگاه خود تا حد امکان بهتر و کاملتر عمل کند.
دکتر پزشکیان با تأکید بر اهمیت ایجاد امید و نگاه مثبت در میان مردم و جوانان افزود: اگر بتوانیم این نگاه را در مردم و جوانانمان تقویت کنیم که زندگی محل رسیدن به قلههاست و نه توقف در مسیر، میتوانیم جامعهای پیشرو داشته باشیم. شاید من استعداد یا توان خاصی نداشته باشم، اما تا زمانی که زندهام، برای رسیدن به بهترین جایگاه ممکن تلاش خواهم کرد. زندگی جای اوج گرفتن است و هر انسانی میتواند بهتر از چیزی که هست، شود. این مسئولیت ماست که برای شکوفایی مردممان، از هر قوم و هر زبانی، فرصتهای برابر فراهم کنیم.
رئیسجمهور در ادامه با اشاره به اهمیت توانمندسازی نخبگان و جوانان گفت: وظیفه ما این است که راه را برای جوانان، نخبگان، و همه اقوام ایرانی از بلوچ، عرب، کرد، ترک، فارس، گیلک و دیگر اقوام باز کنیم. پیشرفت کشور تنها زمانی ممکن است که این عزیزان آزادانه بتوانند در عرصههای مختلف حضور یابند و پیشتاز شوند. نباید مسائل قومی یا گروهی مانع از همکاری و حرکت به سوی پیشرفت شود. این نگاه محدود، به جای رشد، تنها ما را از اهدافمان دور خواهد کرد.
رئیسجمهور با تأکید بر لزوم بهرهگیری از کارشناسان خبره در تمامی حوزهها اظهار داشت: بارها گفتهام، هیچکس هنگام بیماری به دنبال جناح، حزب یا گروه خاص نمیگردد. همه به دنبال پزشک حاذقی هستند که بتواند مشکلشان را حل کند. در سایر حوزهها، از اقتصاد و صنعت گرفته تا کشاورزی و هنر، همین اصل باید رعایت شود. اگر در هر زمینهای دنبال افراد متخصص باشیم، مشکلات کشور سریعتر و بهتر حل خواهد شد.
دکتر پزشکیان با اشاره به اهمیت کنار گذاشتن خودبرتربینی و عمل به شایستهسالاری افزود: نباید تصور کنیم که مقام یا جایگاه ما بهتنهایی دلیل برتری ماست. مشکلات ما زمانی آغاز میشود که فردی به جای توجه به تخصص و دانش، صرفاً بر پایه موقعیت خود تصمیمگیری کند. هر فردی، حتی رئیسجمهور، تنها در بخشی از مسئولیتها تخصص کافی دارد و در سایر حوزهها نیازمند استفاده از نظرات کارشناسان است. کسی که هر روز در کار و فعالیت خود حضور دارد، احتمالاً از کسی که تجربه عملی کمتری دارد، بهتر میداند.
رئیسجمهور با تأکید بر اتحاد و همبستگی ملی ادامه داد: اگر این مفاهیم را در جامعه درک کنیم و به جای اختلافات جناحی و گروهی به تخصص و شایستگی اولویت دهیم، میتوانیم به عنوان یک امت متحد عمل کنیم. دعواهای بیحاصل نباید ما را از هدف بزرگتر که همان پیشرفت کشور است، دور کند. شایستهسالاری و اتحاد، کلید عبور از چالشها و مشکلات است.
رئیسجمهور با تأکید بر اهمیت وفاق و همبستگی در جامعه اظهار داشت: وفاق میان مردم باید ما را به وحدت و انسجام واقعی برساند. خداوند در قرآن میفرماید: کان الناس امة واحدة؛ انسانها در ابتدا یک امت واحد بودند. خدا پیامبران را فرستاد و کتابهایی به آنها عطا کرد تا در اختلافاتی که به دلیل هوای نفس و زیادهطلبی به وجود آمده، حکم کنند و انسانها را به مسیر عدالت بازگردانند. پیامبران آمدهاند تا حق و حقوق دیگران ضایع نشود و جامعهای عادلانه شکل گیرد.
دکتر پزشکیان پیمودن صراط مستقیم در زندگی فردی و اجتماعی را حایز اهمیت دانست و گفت: نماز خواندن تنها برای اقامه ظاهری نیست؛ وقتی میگوییم اهدنا الصراط المستقیم، یعنی از خداوند میخواهیم ما را به مسیری هدایت کند که در آن حق دیگران تضییع نشود. ضلالت زمانی رخ میدهد که هوای نفس بر رفتار ما حاکم شود. آیه مالک یوم الدین ما را به یاد روز حساب میاندازد و این باور که تجاوز به حقوق دیگران، در قیامت پاسخ خواهد داشت، باید در ذهن و رفتار ما نهادینه شود.
رئیسجمهور با اشاره به اهمیت عطوفت و رحمت در جامعه اسلامی افزود: ما در نماز و گفتار خود مکرراً بسم الله الرحمن الرحیم را تکرار میکنیم، اما آیا در رفتار ما نیز عطوفت، گذشت و مهربانی دیده میشود؟ اگر این صفات در رفتار ما جاری شود، جامعهای خواهیم داشت که حق و حقوق همه در آن محترم شمرده شود و مردم در کنار هم برای ساختن ایران تلاش کنند. ایرانی که در چشماندازی که مقام معظم رهبری ترسیم کردهاند، به الگویی برای جهان تبدیل شود.
دکتر پزشکیان با انتقاد از رفتارهای ناسازگار با اصول ولایتمداری ادامه داد: اگر بخواهیم به آرمانهای والای انقلاب اسلامی و رهبری دست یابیم، باید بهدرستی از آنها دفاع کنیم. تخریب یک اندیشه یا هدف، تنها با بد دفاع کردن از آن ممکن است. زمانی میتوانیم الگوی جهانی باشیم که رفتار و کردار ما بر پایه عدالت، مهربانی و احترام به حقوق دیگران شکل گیرد. این چشمانداز زیباست و دستیابی به آن نیازمند همت و اتحاد همه ماست.
رئیسجمهور با اشاره به تجربیات زیستی خود در علم پزشکی اظهار داشت: در بدن انسان، قلب بر اساس یک نظم دقیق که بهطور منظم میزند، خون را پمپاژ میکند. حتی اگر این پمپاژ بهآرامی صورت گیرد، فرد زنده است و مشکلی وجود ندارد. اما زمانی که کانونهای دیگری در گوشههای قلب شروع به زدن میکنند و نظم را به هم میریزند، انسان دچار آشفتگی و ناآرامی میشود. این کانونهای خودسر، هماهنگی قلب را برهم میزنند و در نهایت باعث اختلال در عملکرد کلی قلب و بدن میشوند.
دکتر پزشکیان با توضیح بیشتر این موضوع افزود: در لحظهای که تمام عضلات قلب در حال انقباض و کشاکش هستند اما هیچ نظمی در کار نیست، قلب از کار میافتد و فرد جان خود را از دست میدهد. این مثال بهخوبی اهمیت هماهنگی و وحدت در جامعه را نشان میدهد. اگر یک جامعه با یک کانون مرکزی و هماهنگ عمل کند، میتواند با قدرت و آرامش به سمت جلو حرکت کند. اما اگر کانونهای متعددی بدون هماهنگی شکل بگیرند و هرکدام مسیر خود را بروند، نتیجهای جز آشوب و تشنج در جامعه نخواهد داشت.
رئیسجمهور با تأکید بر اهمیت وحدت و انسجام در جامعه ادامه داد: جامعهای که بر اساس اصول و چارچوبهای مشخص و با رهبری واحد عمل کند، میتواند پایدار و قدرتمند باشد. اختلافات و کشاکشهای متعدد، نظم و آرامش جامعه را برهم میزند و آن را به سمت هرجومرج سوق میدهد. وظیفه ما این است که با وحدت، انسجام و همدلی، بر محور حق و عدالت حرکت کنیم و به ایرانی دست یابیم که شایسته مردم این سرزمین است.
دکتر پزشکیان خاطرنشان کرد: ما باید بدون توجه به تفاوتهای ظاهری، زبان، جنسیت یا قومیت، بر اساس تقوا، مهارت، توانمندی و اثربخشی، دستبهدست یکدیگر بدهیم و ایرانی بسازیم که سازنده و افتخارآمیز باشد. ایرانیان، چه در داخل و چه در خارج از کشور، باید دلشان برای ایران بتپد و همه با هم برای شکوفایی این سرزمین تلاش کنند.
رئیس جمهور در ادامه بیان اینکه امروز در علم پزشکی روشهای جدیدی برای درمان ایجاد شده که از روشهایی که ما استفاده میکردیم بهتر است تصریح کرد: در چنین شرایطی من حق ندارم بر اساس آنچه خودم میگویم عمل کنم بلکه باید آنچه بر اساس شواهد و مستندات است را بپذیرم.
دکتر پزشکیان در ادامه تصریح کرد: اگر بپذیریم اصول حق است و عدالت، در هر جایی که بخواهیم مداخله کنیم بر اساس مدرک و شواهد است و اگر کسی دلیلی آورد که از دلایل ما بهتر بود میپذیرم.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه بر اساس آیات قرآنی متقین کسانی هستند که یا حرف درست بزنند یا اگر حرف درست زده شد بپذیرند، افزود: چه کسی ظالمتر از آن آدمی است که حرف درست نیاورد و اگر حرف درست هم آوردند با آن مخالفت کند؟
دکتر پزشکیان با بیان اینکه امروز دعوای ما بر سر اثبات شواهد است تصریح کرد: اگر ما بتوانیم در روشهای به یک پایه مشترک برسیم آنوقت خواهیم توانست بر سر شواهد با یکدیگر تعامل و گفتگو کنیم.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه قانون اگر بر اساس عدالت باشد قابل اجراست و اگر جناحی و دستهای باشد مشکل ایجاد میکند گفت: ما از هر حرف درست و قابل اثباتی با آغوش باز استقبال خواهیم کرد.
سخنان دیگر سخنرانان این مراسم به نقل از کانال تلگرامی معاونت راهبردی ریاست جمهوری در پی میآید:
متن سخنرانی کیومرث اشتریان دبیر علمی همایش “گفتگوی ملی درباره وفاق ملی”
بسم الله الرحمن الرحیم
🔻دعوا نکنیم.
یک کارآفرین اقتصادی، یک فعال سیاسی، یک مدیر فرهنگی، یک کشاورز ساده یک کار موفق می کند. این کار موفق توسط یک پژوهشگر تعمیم نظری پیدا می کند و تبدیل به یک الگوی فعالیت می شود و در جامعه گسترش می یابد.
یک شخصیت سیاسی ایده ای مطرح می کند یا اقدامی می کند (مثلا رییس جمهور محترم ایده وفاق را مطرح کردند) این ایده ظرفیت توسعه مفهومی دارد و ضروریست که به قامت یک منظومه معنایی در آید تا به الگوی عملیاتی تبدیل و خادم خیر همگانی شود و گسترش یابد.
البته پژوهشگران و متفکران و بخشی از نیروهای سیاسی نیز پیش از این، به ویژه در طول سال گذشته، به روش های گوناگون و عباراتی متفاوت در باره همین موضوع و ضرورت وفاق و توافقگرایی حل مسالهای نوشته اند و گفته اند.
این همایش نتیجه به هم پیوستن این دو جریان است.
وفاقی که توسط رییس محترم جمهور و طیف روبه گشترشی از نیروهای سیاسی و اجتماعی مطرح شده است اگر بخواهد عملیاتی شود و از دهایر تجربی و نظری در ایران و جهان بهره بگیرد و حداقل در بدنه دستگاه اداری گسترش یابد بایستی مفهومپردازی شود و به یک منظومه فکری منسجم تبدیل شود تا در بدنه قوه مجریه بخوبی فهم شود و جامعه عمل بپوشد.
وفاق یک راه و روش حکمرانی است نه فقط ابزاری برای تقسیم غنایم مدیریتی.
وفاق نحوه تعامل مدنی است.
وفاق آغازی برای گشودن راه همکاری های حل مسالهای ملی است و دامنه آن نه فقط حوزه سیاست داخلی و خارجی بلکه حوزه های گوناگون اجتماعی و فرهنگی را در بر می گیرد.
دردی در جامعه وجود داشت و هنوز هم وجود دارد و آن هم درد شکاف و واگرایی و ضدیت و اختلاف و ترویج غضب و نحکیم تعصب و قطبشی بود که گرههای کور میساخت و زمینهساز خشونت بود.
عبارت دعوا نکنیم پاسخی بود که از بطن جامعه سیاسی برخاسته بود. و این همایش بخشی از مشارکت پژوهشگران و اندیشمندان ایرانی در مفهومسنجی و ظرفیتافزایی آن است.
به استحضار می رسانم که پس از فراخوان این همایش حدود 400 چکیده و 200 مقاله در یافت شد و ده نشست استانی از گروه های مختلف سیاسی و از جناح های مختلف برگزار شد.
۶ پیش نشست در معاونت راهبردی و بیش از ۳۰ نشست دیگر در شهرهای مختلف از جمله تهران، قم، اصفهان و کرمانشاه برگزار شد.
مقالات رسیده توسط انجمن علوم سیاسی، انجمن صلح، انجمن جامعه شناسی ارزیابی شد.
برگزیدهٔ این مقالات در نشست های بعدی در دانشگاههای بزرگ تهران و سایر استان ها ارایه خواهند شد. امروز اما در این رویداد صرفا بر گفتگوهای چند جانبه تمرکز خواهد شد. مجموعه این رویدادها نمونهای است از تلاش با کمترین هزینه برای غنابخشی گفتمانی و گفتگوی زاینده.
امید است که این همایش راهی بگشاید تا بتوانیم گفتگوی ملی را توسعه دهیم و دامنه وفاق ملی را نه فقط در حلقه های تنگ جناحی و گزینش مدیریت های اجرایی و تقسیم غنایم سیاسی بلکه در سطوح مدنی، اجتماعی، محیط زیستی، اقتصادی و فرهنگی گسترش دهیم.
وفاق یک راه و روش است؛ دعوا نکنیم.
سپاسگزارم
ظریف: امروز آغاز گفتگو است
محمدجواد ظریف در همایش گفتوگوی ملی درباره وفاق ملی با تشکر از رییسجمهور بابت تغییر برنامه سفر جهت حضور در این همایش، گفت: اهمیتی که ریاست محترم جمهور به بحث وفاق میدهند از همین حضور معنادار در این جلسه مشخص است.
وی خاطر نشان کرد: بسیار خوشحالم از این که موضوع وفاق با توافق و توجه ویژه همه مردم و اقشار مختلف؛ از سوی گروهها و دیدگاههای مختلف دنبال میشود و بسیار خوشحالم که مقالات زیادی برای این همایش آمده است.
ظریف یادآور شد:هفته گذشته مواجه بودیم با امتحانات دانشگاهی، لذا ارائه مقالات را یک مقدار عقب انداختیم تا بعد از سخنان آقای رئیس جمهور در هفتههای آینده بعد از باز شدن دانشگاهها ۵ جلسه در تهران و ۱۰ جلسه در شهرستانها مقالات ارائه شود و دوستانی که مقاله ارائه کردند بتوانند نظراتشان را مطرح کنند.
وی افزود: امروز آغاز گفتگو است، بیشتر دوستانی که در جلسه امروز به گفتگو میپردازند علاوه بر اینکه شخصیتهای برجسته علمی و اندیشمندان ما هستند ،عموماً مقاله هم ارائه کردند.البته ما با ۳ هدف برخی که مقاله ارائه نکرده بودند را هم دعوت کردیم، هدف اولمان حضور جنسیتی است یعنی اینکه هماهنگی بین آقایان و خانمهای شرکت کننده وجود داشته باشد که البته از از سوی خانمها مقالات زیادی ارائه شد.
ظریف ادامه داد: دلیل دوممان حضور دیدگاههای مختلف سیاسی است، برخی از دوستان کمتر مقاله ارائه داده بودند و ما تلاش کردیم که با دعوت برخی از عزیزان اصولگرا و دیگر دیدگاههای سیاسی که مقاله کمتر ارائه کرده بودند در جلسه امروز حضور داشته باشند تا جلسه امروز دارای یک توازن باشد.
وی عنوان کرد: دلیل سوم برای حضور گستردهتر جواناناست که شما آقای رئیس جمهور و همیشه بر حضور جوانان، بانوان اقشار و تفکرهای مختلف در دولت و دستگاههای حاکمیت همیشه تاکید داشتهاید.
معاونت راهبردی رئیس جمهور گفت: امیدواریم که روش شما جناب آقای رئیس جمهور از سوی دیگران دنبال شود و وفاق روش کار ما در کشور شود.
میلاد دخانچی: از فقدان نظریه سیاسی رنج میبریم
میلاد دخانچی پژوهشگر عدالتخواه در گفتگوهای ملی برای وفاق ملی با بیان اینکه وفاق تنها در سطح ماتریالیستی قدرت صورتبندی میشود، افزود: وفاق باید علاوه بر سطح ملی در سطح الهیاتی هم بررسی شود.
دخانچی تصریح کرد: برای به رسمیت شناختن، دو الگوی سلطه و جنگ داریم. اینجاست که در تعامل بین این دو الگو وفاق معنی پیدا میکند. بنابراین وفاق یعنی قرار نیست بجنگیم.
دخانچی با بیان اینکه سه گزاره درباره شکل گیری دولت مرکزی در ایران وجود دارد، خاطرنشان کرد: گزاره اول میگوید برای ایجاد دولت مرکزی سه گفتمان داریم: اسلام، ایران و غرب که بین این ۳ باید وفاق وجود داشته باشد. عرف، شریعت و قانون هم مثلث دوم است. نقل، عرفان و فلسفه نیز برای ایجاد چسب مرکزی در ایران نیازمند است که یکجا جمع شوند.
🔗وی افزود: این تثلیث توسط اسلامگرایان معاصر برای اولین بار شکل گرفت. این چسب اسلامگرایی است که کارایی داشته و به ایران هم محدود نخواهد شد. پهلوی به دلیل درونی نشدن اسلام سقوط میکند.
آجورلو: دو قطبی نباید اتفاق بیفتد و اگر هم اتفاق میافتد، باید با مذاکره و سازش پایان یابد
سعید آجورلو، تحلیلگر اصولگرای مسائل سیاسی، در همایش گفتگوی ملی درباره وفاق ملی، گفت: به نظر من وفاق نمادین به این معناست که آن دو قطبیِ حاج کاظم و سلحشورِ آزانس شیشهای نباید اتفاق بیفتد و اگر هم اتفاق میافتد، باید با مذاکره و سازش پایان یابد. یعنی هم عباس باید به دنبال معالجه برود، هم مردم در شب عید باید به خانه و زندگیشان برسند.
🔗وی افزود: منافع اصلاحطلبان ساختاری و راست تودهگرا در ساختن دوقطبی بوده. اما امروز، اساساً باید به این فکر کنیم که چگونه میتوان از آن دو قطبی عبور کرد و به سازش رسید. ما نمیتوانیم عباس را نادیده بگیریم.
آجورلو گفت: وفاق در این شرایط بر سر کارآمدی و لوازم توسعه و بهبود معیشت مردم ممکن و مطلوب است.
عماد بهاور: مساله اصلی برای ما ایران است
عماد بهاور فعال سیاسی اصلاحطلب در همایش گفتگوی ملی درباره وفاق ملی گفت: همه میدانید که مسئله اصلی برای ما ایران است. البته کسانی که تداوم ایران را میخواهند، باید به این فکر کنند که محور وفاق ما چیست و چه چیزی باید مورد توافق قرار گیرد. فقدان مکانیزم حل منازعه و رسیدن به تصمیم ملی منسجم مساله ما است.
🔗بهاور ادامه داد: اگر گفتمان وفاق بخواهد تداوم پیدا کند، باید به گفتمان عمومی تبدیل شود و این نیازمند اعتمادسازی با مردم است.
تاکید بر سیاست گذاری در کنار تعریف وفاق ملی
📌در نشست سیاستگذاری وفاق ملی از جمله نشستهای همایش “گفتگوی ملی درباره وفاق ملی” که به همت معاونت راهبردی ریاست جمهوری برگزار شد، دکتر علی اصغر پورعزت استاد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران،
با بیان سوالاتی از جمله وفاق بین چپ و راست است یا عامه مردم هم در آن دیده شده اند؟ آیا گروههای سیاسی مسلط امروز نماینده مردم هستند؟ چگونه میتوان اقتدار را به مردم داد؟ مردم چگونه می توانند مقتدر شوند؟ توضیح داد: باید مردم شاخص هایی در دسترس داشته باشند که بتوانند حکومت را امر و نهی کند. …ما حتی در پدیدههای عینی مانند محیطزیست هم نمیتوانیم به وفاق برسیم، چگونه میتوانیم در مسائل ذهنی به وفاق برسیم؟
🔻دکتر پاکسرشت استاد دانشگاه بوعلی سینا، نیز با بیان اینکه اعتماد نوعی تحلیل انتظارات طرفین از یکدیگر است، گفت: دادهها نشان میدهند که اعتماد نهادی به شدت در ایران ضعیف شده است. وقتی ۵۰درصد از جامعه اساسا پای صندوق رای نیامدند وفاق را چگونه تعریف کنیم که شامل همه جامعه باشد؟ جامعه را چه چیز در کنار هم قرار میدهد؟ تردید دارم که به درستی بتوانیم به سمت وفاق اجتماعی حرکت کنیم، چرا که جامعه به این جمعبندی رسیده که نهادمندی موجود و نظام سیاستگذاری در مسیر خیر عمومی که انتظار اصلی برای اعتماد است، حرکت نمیکند و در نسبت بین سیاستگذاری و وفاق ملی، نقطه اتصال، خیر عمومی است.
🔗وی تصریح کرد: این دولت فرصتی تاریخی دارد تا بتواند با بازتعریف خیر عمومی مسائل را حل کند. این کار دشوار است، چون آورده مستقیمی برای گروههای سیاسی و دولت مستقر ندارد. ما در این مقطع به یک نظریه تغییر نیاز داریم که خیر عمومی را بهدرستی بازتعریف میکند. جامعه باید به مسیر درست نظام سیاستگذاری اعتماد کند اما این همدلی و تعریف مشترک از خیر عمومی وجود ندارد و خیر مردم از خیر نظام سیاسی و دولت جدا است.
🔻دکتر زمانیان رییس سابق مرکز بررسی های راهبردی، نیز با بیان اینکه اساسا اگر بدنبال وفاق هستیم، وفاق را در چه مییابیم و تجلی وفاق چیست؟ گفت: علیرغم همه آمارها و تحلیلها، امروز، بهترین فرصت را برای ایجاد وفاق ملی حول مسئله ایران آینده داریم. جامعه امروز ایران دچار گسستهای زیادی است. جامعه ایرانی متاثر از تجربه های گذشته ، تجربه خود را مبنای قضاوت خود درباره آینده قرار میدهد. جامعه ایرانی به شدت آمادگی دارد در مورد تصویر ایران آینده به وفاق برسد.
🔗وی افزود: راهحل عملیاتی ایجاد این همسفری این است که بتوانیم آینده خلقشده را با آینده پیشفرض در ذهن آحاد ایرانی جایگزین کنیم. مسیر حرکت در این مسیر، رفع عدمپذیرشها و عدمانسجامها است.
🔻دکتر مریم اسماعیلیفرد سیاست پژوه، دیگر سخنران این نشست گفت: وفاق میتواند با مصالحه و اتفاقسازی تعریف شود، اما دولت باید وفاق را در معنای اتفاقسازی در نظر بگیرد، نه مصالحه. مصالحه فرایندی کوتاهمدت با هدف مدیریت بحران، بدون پرداختن به ریشهها است. اما اتفاقسازی فرایندی طولانیمدت است که در طی آن به مشارکت، گفتگو، اعتمادسازی، ریشهیابی مشکلات و حل بحرانهای انباشتشده میپردازیم.
🔗وی افزود: امروز جامعه این برداشت را دارد که دولت به جای وفاق، در حال مصالحه با بانیان وضع موجود است که قبلا اقدام به خانهنشینی و حذف بسیاری کردهاند. اتفاقسازی باید یک روش سیاستگذاری عمومی در نظر گرفته شود. باید از پروژههای کوچکتری که کمتر محل مناقشه است، شروع کنیم و آن را به حوزههای بزرگتر تسری دهیم.
🔻دکتر حلیساز پژوهشگر حوزه محیطزیست نیز محیط زیست را گروگان گروههای سیاسی و ارکان قدرت توصیف کرد و افزود: اساسا علاقهای به وفاق در حوزه محیطزیست وجود ندارد. شرایط امروز محیطزیست میتواند کل کیان و ساختار نظام را دگرگون کند زیرا محیطزیست به یک منع سیاستی و ضدسیاست تبدیل شده است.
🔻دکتر اشتریان دبیرعلمی همایش وفاق ملی و آخرین سخنران این نشست، تصریح کرد: وفاق مشکل و مسأله همه مردم جامعه است. مسئله این است که ما در عین تفاوتها چگونه با هم زندگی کنیم زیرا مسئله باهمبودن است.
🔗وی افزود: گاهی برای سیاستگذاری نباید تعریف مفهوم کنیم وگرنه در دام میافتیم؛ مثل مفهوم آزادی. وفاق هم همینطور است.
🔗اشتریان تاکیدکرد: وفاق یک جور روحیه، گرایش، پذیرش اصل همکاری و پذیرش اصل همگرایی اجتماعی است. از این نقطه سیاستگذاری شروع میشود و به نظرم تأمل درباره سیاستگذاری وفاق خیلی مهم است، تا اینکه به تعریف آن بپردازیم.
پنل «مفهومسنجی وفاق ملی» برگزار شد. این پنل یکی از ۱۰ پنل گفتوگویی همایش «گفتوگوی ملی برای وفاق ملی» است که امروز ۲۰ دی در محل همایشهای کتابخانه ملی در حال برگزاری است. دبیر پنل «مفهومسنجی وفاق ملی» محمد مهدی مجاهدی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بود.
🔸سید صادق حقیقت، استاد علوم سیاسی دانشگاه قم و امام باقر در شروع بحث از اهمیت تدوین منشور وفاق در دولت چهادهم گفت و این وظیفه را متوجه معاونت راهبردی دانست. به گمان او این کار، بسیار مهم و کلیدی است چرا که «فرصت دولت ۱۴ تکرار نشدنی است، اگر موفق نشویم معلوم نیست چه میشود.»
🔸هادی خانیکی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، از پنج زمینه صحبت کرد که باید وفاق را در متن آن فهمید. اول «زمینه اجتماعی» است و زمینه دوم آن «جامعه مدنی». به گفته او اولی به سمت فردگرایی رفته و دومی به شدت ضعیف شده است.
🔗از نظر خانیکی زمینه سوم حکمرانی است. در این زمینه هم شدت اختلافها بالاست و مستلزم توجه عاجل. زمینه چهارم و پنجم هم روابط بینالملل و فرهنگ است که هر دو وضعیت خطرناکی پیدا کردهاند.
🔸سعید معیدفر، رییس انجمن جامعهشناسی ایران، بحث خودش را اما معطوف به منطق تحقق وفاق کرد: مسایل اجتماعی ایران چیست؟ مشکلات فراوانی داریم از نظر کمیت و کیفیت در حال زیاد شدن هستند. اگر بخواهیم فائق بیاوریم باید اولویتبندی کنیم. اما تجربه من نشان میدهد نتوانستیم بین اولویتها به توافق برسیم؛ نه بین دانشگاهیان و نه در حاکمیت.
🔸ابوالفصل دلاوری، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائي، تاکیدش بر این بود که بحث بر سر کلمه نیست بلکه باید «وفاق» را در بستر موضوعش فهمید. از نگاه این استاد دانشگاه بستر موضوع -به عبارت دقیق فضای سیاسی کشور- همواره «تنازعی» بوده است: در سیاست تنازعی همه بازیگران تلاش میکنند تمام موضوعات را به محل نزاع تبدیل میکنند.
📌این مقدمه به دلاوری اجازه داد تا فهم خود را از وفاق به روشنی توضیح دهد: مفهوم وفاق قرار است الگو و پادزهری برای این الگو باشد؛ سیاست توافقی.
البته او تاکید کرد که وفاق چند سطح دارد. نازلترین سطح آن پرهیز از تنش (conflict avoidence) است. به گمان دلاوری در چند ماهی که از دولت چهاردهم میگذرد این سطح از وفاق دیده میشود اما اگر نتوان وفاق را عمیقتر و نهادیتر کرد قطع همین سطح هم شکست میخورد.
او لازمه پایداری وفاق را اینطور عنوان کرد: برای پایدار شدن وفاق، دو طرف باید چیزهایی از دست بدهند و انعطاف داشته باشند.
🔸سید حسین سیدحسین طباطبایی قانون اساسی جمهوری اسلامی را عرصهی تلاقی دو سنت اسلامی و رومی-ژرمنی دانست و وجه حقوقی وفاق را ناظر بر توافقافکنی میان این دو سنت حقوقی معرفی کرد.
📌اما پس از این مقدمه طباطبائی به امید خود برای حل این مساله اشاره کرد: نقطه امیدوار کننده این است که این نظام حقوقی در برهههایی نشان داده امکان برقراری تعادل بین این دو سنت وجود دارد.
به گمان او: از دید حقوقی، وفاق پاسخی است به این عدم تعادل بین دو سنت حقوقی پایه.
🔸دبیر پنل، محمدمهدی مجاهدی، در انتها وارد گفتوگو شد در تکمیل بحث دلاوری گفت: نه تعارض را میتوان از سیاست زدود و نه مصالحه را. سیاست وفاق راهی برای همافزا کردن تعارضات همفرساست.
ظریف: «مردم» اصل وفاق هستند
🔸معاون راهبردی رئیس جمهور با تاکید بر این که مردم اصل وفاق هستند، گفت: وفاق شرکت سهامی و دولت ائتلافی نیست، معنای شنیدن از مخالفان داخلی در دولت است اما مهمتر از آن شنیدن از ولی نعمتان یعنی مردم ایران است.
🔸️محمدجواد ظریف در نشست پایانی همایش «گفتوگوی ملی درباره وفاق ملی» در سالن همایشهای کتابخانه ملی که با حضور رئیسجمهور آغاز به کار کرد و در ادامه با برگزاری ۱۰ پنل تخصصی به بررسی ابعاد مختلف «وفاق» از مفهوم سنجی گرفته تا سیاستگذاری و تجربیات جهانی پرداخته شد، به سخنرانی پرداخت.
🔸️معاون راهبردی رئیس جمهور گفت: در همایش وفاق بسیار آموختم اما یادگرفتن به معنی توافق و موافقت با آنچه میشنویم نیست، ما میشنویم، شنیدن این امکان را میدهد که بهترینها را انتخاب کنیم، شنیدن لازمه تعقل است. باید آماده باشیم که بشنویم، صحبتهایی شنیدیم که با آن موافق نیستیم اما باید اجازه دهیم مخالفان ما هم سخن بگویند.
🔸ظریف با اشاره به جنایات رژیم صهیونیستی در فلسطین گفت: آنچه اتفاق میافتد پستتر از آن چیزی است که حیوان انجام میدهد، این به این دلیل است که آنها خود را به دروغ قوم برتر میدانند.
🔸وی افزود: اگر اجازه دهید صدای یک نفر خاموش شود، نهایتا صدای خودتان شنیده نخواهد شد. در بازی حذفی آنکه حذف میشود، ما هستیم، چه در داخل و چه در دنیا. اگر در داخل به دنبال بازی حذفی برویم، حذف خواهیم شد و اگر در دنیا به دنبال بازی حذفی برویم، در نهایت حذف خواهیم شد.
📌ظریف تاکید کرد: وفاق به این معنی نیست که همه مثل هم فکر کنیم، وفاق به این معنا نیست که به یکدیگر علاقه وافر داشته باشیم. اگر با زبان خوش با یکدیگر گفت وگو نکنیم پراکنده خواهیم شد، زبان خوش ضروری است اما دلیل ندارد هر حرفی که میزنیم را بپذیریم. داشتن دیدگاههای متفاوت موجب بالندگی است، جامعه تک صدایی جامعهای مرده است، دنیای تک صدایی هم دنیایی مرده است. عدهای در دنیا به زور اسلحه میخواهند تک صدایی را حاکم کند، بپذیریم که آمریکا هم نتوانست در جامعه بین المللی صداهای مخالف را ساکت کند، ما هنوز با وجود همه فشارها هستیم.
🔸️معاون راهبردی رئیس جمهور با تاکید بر اینکه وفاق یعنی پذیرفتن اختلافات و تفاوتها است، گفت: وفاق یعنی آمادگی برای شنیدن و آمادگی برای کنار گذاشتن پیش فرضها. اگر ما نتوانیم همه پیش فرضها را کنار بگذاریم حداقل باید پیش فرضهایمان را برای خودمان شفاف کنیم چرا که پیش فرض موجب گمراهی میشود.
🔸️وی مشکلات ادراکی را پایه همه مشکلات دانست و گفت: وفاق یعنی تلاش کنیم بفهمیم مشکل چیست و لذا وفاق مساله محور مهم است، باید مساله را بشناسیم، این مساله را بیش از همه مردم میفهمند و بدون مشارکت مردم توسعه امکانپذیر نیست.
🔸️معاون راهبردی رئیس جمهور نبودن مردم و نشنیدن از مردم را ایستادگی بر راه غلط دانست و تاکید کرد: مردم اصل وفاق هستند،وفاق شرکت سهامی و دولت ائتلافی نیست، بلکه به معنای شنیدن از مخالفان داخلی در دولت است اما مهمتر شنیدن از ولی نعمتان ما یعنی مردم ایران است، ما هر چه داریم از مردم داریم، اگر مردم نبودند جنگ را باخته بودیم، برای منافع کوتاه مدت این اصل بازدارنگی ایران که مردم هستند را نباید از دست بدهیم. باید با مردم گفتگو کنیم، مردم مشکلات را میدانند و خیلی اوقات این مردم هستند که راه حلها را میدانند.
📌وی در پایان تاکید کرد: ایران بسیار قدرتمند و ثروتمند است و بزرگترین ثروت ایران مردم ایران هستند.
معاون زنان و خانواده رییسجمهور: خلق آینده با داشتهها یعنی وفاق
🔸زهرا بهروز آذر معاون زنان و خانواده رییسجمهور با بیان اینکه امروز بهترین روز زندگی من بود و بسیار یاد گرفتم، تاکید کرد: به نظرم خلق آینده با داشتهها یعنی وفاق. باید یکدیگر را دوست بداریم. وفاق یک روحیه و یک نگرش است و این مهمترین درسی بود که امروز گرفتم.
🔸وی گفت: جنس وفاق، اتفاقسازی است. ما برای دو آینده، وفاق میکنیم؛”۹۹«0۸ یکی آینده پیش فرض و دیگری آینده خلق شده است و ما در بحث وفاق به دنبال «آینده خلق شده» هستیم.
الیاس حضرتی: مسئله وفاق ملی و آثار و برکات آن اهمیت ویژهای دارد
🔸رئیس شورای اطلاع رسانی دولت در نشست پایانی همایش گفتوگوی ملی درباره وفاق ملی، تاکید کرد:در چهار یا پنج ماه گذشته، با وجود اختلافات شدیدی که در دورانهای قبلی وجود داشت، امکانهایی فراهم شد که در گذشته ممکن نبود. اما هنوز هم مشکلاتی در برخی حوزهها داریم.
🔸الیاس حضرتی ادامه داد: اگر سه مسئله عمده در جامعه ایرانی وجود داشته باشد، مهمترین آنها موضوعات اقتصادی است. جامعه به اصلاحات اقتصادی و حتی جراحی اقتصادی نیاز دارد. اما برای اینکه مسائل اقتصادی حل شود، باید ابتدا مسائل بینالمللی را حل کنیم. تحریمها و روابط خارجی کلیدی هستند. با این حال، مهمترین نکته، همبستگی اجتماعی است. با همبستگی اجتماعی میتوانیم مشکلات را حل کنیم و امید بیافزاییم.
🔸وی تصریح کرد: برای پیشرفت ایران، باید همه اقوام و گروهها در قدرت سهیم باشند؛ از اهل سنت، کردها، بلوچها، ترکها، عربها، گیلکها و لرها. اگر این اتفاق بیافتد، استانها به پیشرفت خوبی دست خواهند یافت.
🔹محمد فاضلی: توافق و وفاق؛ ابزار ضروری برای عبور از بحرانهای ایران هستند
🔸محمد فاضلی استاد جامعه شناسی دانشگاه در نشست پایانی همایش گفتگوی ملی درباره وفاق ملی گفت: ما در شرایطی قرار داریم که شبیه نشستن دو طرف در یک کشتی است. به عنوان مثال، در هواپیماهای ۷۴۷ که دو طبقه هستند، وقتی هواپیما در حال پرواز است، ممکن است اهمیت داشته باشد که چه کسی در طبقه بالا نشسته و چه کسی در طبقه پایین. اما اگر هواپیما در حال سقوط باشد، دیگر فرقی نمیکند. امروز بحرانها، از اقتصاد سیاسی شروع میشوند و ما نیازمند شیوهای متفاوت برای توزیع منافع هستیم.
🔸وی افزود: جوهره توافق، تواضع است و توافق بر سر شیوه جدیدی از توزیع منافع شکل میگیرد. نمیشود که همه منافع متعلق به گروههای خاصی باشد و هزینهها را دیگران بپردازند. نمیشود که منویات گروههای خاصی همیشه برتر باشد و خواستههای مردم نادیده گرفته شود.
🔸فاضلی تأکید کرد: ما به یک مدل جدید از تقسیم منابع و منافع بین فرادستان و فرودستان نیاز داریم. فرادستانی که در چند دهه گذشته بسیار برخوردار بودهاند، باید در اصلاحات سهم بیشتری از هزینهها را بپردازند. حداقل هزینههای اصلاح باید بر عهده کسانی باشد که بیشتر برخوردار بودهاند. توافق، ضرورت ایجاد یک قصه و روایت جدید برای ایران است؛ روایتی که بر اقتصاد جدید، جانمایی ایران در دنیای جدید، روابط متفاوت بین حکومت و مردم، و تقسیم قدرت تمرکز دارد. این روایت، باید قصهای متفاوت از اقشار، زنان، جوانان، تولید، بروکراسی و مدیریت باشد.
🔹سخنان دکتر محمد فاضلی، جامعهشناس، در پنل وفاق و توسعه در همایش گفتگوی ملی درباره وفاق ملی:
🔻تحولات توسعهای کشورها در بستر:
🔗یک. ترکیبی از ساختارها و میراث بازمانده از گذشته؛
🔗دو. اقتضائات تاریخی که لحظه به لحظه در محیط درونی و پیرامونی رخ میدهند؛ و
🔗سه. کنشگریهای آدمهایی که در لحظات تاریخی مشخصی قصد داشتهاند کشور را در مسیری خاص هدایت کنند؛
شکل میگیرد.
🔸کره جنوبی میراثی از بازمانده گذشته استعماری ژاپن در این کشور داشت؛ اقتضائات تاریخی ناشی از همسایهای کمونیست و مهاجم در شمال، و در میانه تقابل آمریکا و شوروی؛ و در میانه اقتضائات امنیتی و اقتصادی رقابتها در شرق و شمال شرق آسیا بر این کشور تحمیل میشد؛ و شاهد کنشگری ترکیبی از نظامیان و بوروکراتهایی بود که فرایند توسعه را صورتبندی و اجرا کردند.
میراث گذشته و اقتضائات تاریخی، تا اندازه بسیار زیادی در اختیار توسعهخواهان نیستند؛ اما داشتن روایتی از میراث گذشته، و اقتضائات تاریخی که بر سر آن بین نخبگان فرادست، و اکثریت فرودستان اجماع نسبی باشد، ضروری است تا بتوان بر مبنای آن کنشگری برای صورتبندی سیاست و برنامههای توسعه را سامان داد.
🔸وفاق تابع منطق قدرت هم هست؛ تابع ساختار توزیع منافع هم هست؛ توافق بر سر حل مسأله و بسط دادن ظرفیت حل مسأله هم هست؛ اما وفاق، رسیدن به روایتی اجماعی از میراث گذشته، اقتضائات تاریخی، وضع موجود، بایستههای وضع مطلوب، و ابزارهای دست یافتن به آن هم هست. این روایتی است که کنشگران به دنبال افزایش ظرفیت حل مسأله، یا شکل دادن به توافقات مولد سازماندهی تولید بزرگمقیاس، یا بازار شومپیتری میسازند.
🔻گام اول وفاق، داشتن روایتی اجماعی است که:
🔗چشماندازهای مشترک ایجاد کند. نمیشود جامعهای خود را در حضیض ببیند و حاکمان همان جامعه را بر فراز بدانند.
🔗مشوق همبستگی اجتماعی باشد. جامعهای میتواند بستر وفاق باشد که روایتی انسجامبخش و مولد همبستگی اجتماعی از خود داشته باشد.
🔗سیاستها را مشروعیت ببخشد. سیاستهای فاقد مشروعیت که جامعه از آنها پشتیبانی نکند، باعث توسعه نمیشوند. سیاستها در بستر جامعهای انباشته از ناکارآمد و نابرابری، حتماً هزینه دارند و بدون روایتی اجماعی، اجرای آنها ممکن نیست.
🔗جامعه بینالمللی را متأثر سازد. توسعه بر بستر همکاری بینالمللی امکانپذیر است و روایت هر کشور از خودش باید ادراک دیگر کشورها را تحت تأثیر مثبت قرار دهد.
🔸ایران امروز بیتردید فاقد چنین روایتی است. فاصله روایت اکثریت مردم و صاحبان قدرت مؤثر از ایران و وضعیتش، زمین تا آسمان است. همین فاصله، ظرفیت خلق همبستگی اجتماعی را کاهش داده و سرمایه اجتماعی لازم برای اجرای هر گونه سیاست دارای هزینه را تضعیف یا نابود میکند. ذهن، برنامه، عمل و واکنشهای سیاستگذاران همچون قایقی بر دریایی طوفانی که در از هر سوی آن باد روایتی میوزد، در تلاطم است.
ایران امروز، سیاستهای سیاستمدارانش، و زندگی مردمانش، بر عرشه کشتیای حاضرند که باد هیچ روایت و قصه انسجامبخش و قانعکنندهای در بادبان آن نمیوزد.
🔸وفاق از جنس اقتصاد سیاسی است، از جنس نوع سازماندهی است، از جنس خطمشی است، از جنس توافق بر سر بهکارگماری آدمهاست؛ اما رسیدن به همه وفاقهایی از این جنس، مستلزم داشتن قصه و روایتی است که فرادستان و فرودستان، باور کنند و بر سر آن اجماع نمایند. وفاق نهادی است، حتی میتواند سختافزاری هم باشد، اما بر فراز همه اینها قصهای است که ذهنها را قانع میکند، سیاستها را مشروعیت میبخشد، همبستگی اجتماعی را قوام میدهد و همراستایی در مسیر خیر جمعی را محقق میکند. وظیفه کنشگران توسعهخواه، ساختن این روایت و قصه است.
🔹سخنان دکتر محسن یزدان پناه اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه در پنل وفاق و توسعه در همایش گفتگوی ملی درباره وفاق ملی:
🔻مقدماتی در معنای توافق و توسعه
🔸اگر بخواهیم یک مبنای نظری برای «توافق و توسعه» را مورد ارجاع قرار دهیم، یک خط نظری مطرح خواهد شد که از مفاهیمی چون استقرار سیاسی (political settlement) و تا توافق و توسعه (deals and development) را مورد بحث قرار دادهاند. این خط نظری در مقابل خط نظری «نهادگرایی لیبرال» یا «حکمرانی خوب» قرار میگیرد که وجود قواعد غیرشخصی شده را (impersonal rules) را زیرساخت علی تحول، تغییر و توسعه میبیند. به بیان دیگر، از نگاه خط اول (رویکرد استقرار سیاسی و توافق) تثبیت و شکل گیری و شمول تام قواعد غیرشخصی شده عمدتاً محصول فرآیند توسعه است تا علت آن. در اینجاست که توافق و بازتنظیم استقرار سیاسی با عاملیت مؤثر اشخاص یا گروهها معطوف به یک بسته اقدام سیاسی-سیاستی موضوعیت مییابد. از نظر پریجت و همکاران فضای توافق (deal space) فضایی است که متغیرهای اصلی تعیین کننده یعنی (۱) استقرار سیاسی و (۲) فضای رانت را به خروجی رشد اقتصادی متصل میکند. فضای توافق با دو خصیصه شناخته میشود: بسته/باز (open/closed) یا پایدار/ناپایدار (ordered/disorder). مسیر بهبود زمانی رخ میدهد که حرکت به سمت توافقات باز و یا پایدار باشد. حتی توافقات بسته و پایدار میتواند یک گام رو به جلو باشد بخصوص اگر این امکان را فراهم کند که در کنار آن توافقات باز و پایدار شکل گیرد.
🔸در ادبیات توافق و توسعه یک مؤلفه پایهای مناسبات قدرت است (استقرار سیاسی)، توافقات حاصل منطق قدرت است. قدرت هم ناظر به تمنای شخصی، ایده، آرمان و ایدئولوژی و توانایی بسیج کردن نیروهاست و هم ناظر به ابزارهای مختلف از ابزار سخت نظامی، اعتراض و شورش جمعی و تسلط بر منابع مالی و اقتصادی. وقتی توافق تابع مولفههای قدرت است به این معنای است که قرارست چشم اندازی جدید در نتیجه توافق محقق شود که در آن طرفینی در همگرایی قرارگیرند چرا که از تحقق این چشم انداز جدید بهره برده یا نقش و کارکردی نوظهور برای آنها تعریف میشود. از این منظر توافقگرایی شبیه به کارسازی کاتالیزورهایی است که یک بازی شبیه به معمای زندانی را تبدیل به یک بازی همکارانه میکند.
🔸در واکاوی سوال «توافق بر چه؟»، توجه به یک خط نظری دیگر راهگشاست. خط نظری که هر نوع توانمندی تولیدی را وابسته به نوعی خاص از آرایش/سازماندهی کنشگران اقتصادی از کارآفرینان تا نیروی ماهر میداند. آن آرایش یا سازماندهی چیست؟ رقابت و ساختار بازار شومپیتری. تکمیل این توضیح از سازماندهی با توضیح وبر از بروکراسی سرمایهداری به این نتیجه ختم میشود که مهمترین کارکرد طبقه متوسط ماهر، وجود چنین آرایشی از سازماندهی شرکتی با مقیاس بزرگ شونده و منطق رقابت شومپیتری است. این توضیح به ما یک فضای جدید از چرایی و چگونگی یک توافق معطوف به رشد میدهد: اگر توافق شکل گیرد که در نتیجه آن تعهدات پایدار (در ترکیب با نوعی خاص از سیاست صنعتی) شکلگیرد به نحوی که منظق رقابت شومپیتری در آن حاصل شود، دو عامل ذینفع نوظهور در اقتصاد ایران در فضای نوظهور ناشی از توافق نقش آفرینی خواهند کرد: (۱) کارآفرینان یا آنترپرنرها، (۲) طبقه متوسط ماهر و تحصیل کرده.
توضیح میلاد گودرزی در کانال تلگرامی خود: دیروز بنا بود در پنل اول همایش وفاق ملی حضور داشته باشم که متأسفانه بخاطر مشغلهی دیگهای نتونستم شرکت کنم. ضمن تشکر و عذرخواهی از دعوتکنندگان محترم، نکاتی که مدنظرم بود که در موردش صحبت کنیم رو همینجا به اختصار مینویسم:
وفاق ملی و حکمرانی مشارکتی
🔺اول. وفاق با مردم؛
- وفاق رو میشه «اجماع همدلانه» تعریف کرد که اگه لفظ «ملی» رو هم بهش اضافه کنیم قاعدتاً باید بدنبال اجماع همدلانه دولت و ملت باشیم. با این نگاه، اجماع (Consensus) همدلانهی ملی، بالاترین سطح مشارکت در ادبیات «#حکمرانی_مشارکتی»ست. چیزی بسیار فراتر از شعارهایی مثل آشتی با مردم و…
- حکمرانی مشارکتی، به مثابه الگوی مشارکت حاکمیت و جامعه در ادارهی کشور، در دو گسترهی «نخبگان»/«عموم شهروندان» و در سه سطح «شفافیت حاکمیت»/ «مشاورهی جامعه به حاکمیت» و «حضور اجماعمحور جامعه در تصمیمگیریهای حاکمیتی» قابل تعریفه. با این تعریف، بنظر من وفاق واقعی یعنی مشارکت دادن جامعه در تصمیمگیری (در برخی موضوعات مشارکت عموم شهروندان، با سازوکارهایی مثل رفراندوم، پتیشن مؤثر و… و در برخی موضوعات مشارکت نخبگان جامعه و تشکلهای مردمی).
- مثلاً وفاق واقعی دولت با جامعه رو باید همین روزها در جلسات شورایعالی کار و میزان تأثیرگذاری نمایندگان کارگران در تصمیمگیری حول حداقل مزد جستجو کرد. وفاق یعنی در خصوصیسازی و به هنگام واگذاری بنگاهها، نگاه دولت به کارگران کارخونه، چیزی فراتر از سوله و زمین و تجهیزات کارخونه باشه که قراره قیمتگذاری و فروخته بشن و برای اونا هویت و شأن حضور در تصمیمگیری در خصوص واگذاری کارخونه قائل باشه.
- بنظرم تنها و آخرین راه مواجهه با بیاعتمادی گستردهی بخشهایی از جامعه به حاکمیت، اعتماد حاکمیت به جامعهست. اعتماد به جامعه بمعنای اعطای حق تصمیمگیری و نظارت در مسائل عمومی به آنها. شاید تنها درمان برای بیتفاوتی و بعضاً از خودبیگانگی بخشهایی از مردم نسبت به مسائل عمومی.
🔺دوم. وفاق مقامات؛
- وفاقی که در چندماه عمر دولت چهاردهم از اون شنیدهایم اما بیشتر بمعنی نوعی همگرایی و همافزایی میان سران قوا و مقامات کشور بوده که این وفاق اگه درخدمت وفاق ملی واقعی (به شرح بالا) باشه اتفاقی مثبت و پایداره در غیر اینصورت از چند جنبه قابل نقد و حتی میتونه خطرناک باشه. وفاق به مثابه نقض «تفکیک قوا» و منطق check and balance و شأن نظارتی قوا بر همدیگه، اتفاق مبارکی نیست. این حس عمومی که «هروقت مسئولین ارشد یکدست و همدست بشن میخوان سر ما مردم رو ببُرن!» ادراک مهم و قابل تأملیه که بعضاً خودش رو در انتخاباتها هم نشون میده. فاجعهی آبان۹۸ خروجی وفاق و هماهنگی سران قوا بود و الّا قاعدتاً یک نفر و یک قوه حداقل باید مخالفت، نظارت و حسابکشی میکرد از دیگری.
- با این نگاه بیش از اونکه اتفاقات رأی اعتماد و تعامل دولت و مجلس در تأیید همهی کابینه، وفاق باشه، سازوکار قبل از اون و انتخاب وزرای پیشنهادی با حضور تشکلهای مردمی و و بخش خصوصی (با همهی نقائصش) وفاق بود. اینکه مجلسیها تلاش میکنن که وزیر کشور چهرهای نزدیک به مجلس و رئیس اون باشه که نمایندهها در انتصابات استانها و در انتخاباتها دستشون باز باشه، اتفاق جدیدی نیست و در دورههای قبل هم سابقه داره اما اینکه این تعامل رییسجمهور در تعیین چند وزیر با نظر و نزدیک به رییس مجلس رو بنام «وفاق» برای مردم فاکتور کنیم، ظلم بزرگی به مفهوم وفاق اون هم با پسوند «ملی»ست.
- در شرایطی که سران قوا و دیگر مقامات، ممکنه که بعضاً در اصل مسائل و بعضاً در تعریف راهحلها اختلافنظرهای اساسی داشته باشن، وفاق و اجماع محتوایی و فنی بر روی مسائل کشور خیلی معنیدار نیست و قابل پیشبینیه که تصمیمگیری اونا از الگوهای سیاسی و چانهزنی و تن دادن به راهحلهای رضایتبخش میگذره. در این شرایط، تلاش برای وفاق محتوایی بر روی مسائل کشور در میان مقامات بیفایدهست و شاید بشه گفت که تنها و بهترین راه، مراجعهی نظاممند به نظر مردم و مشارکت دادن اونا در تصمیمگیریها و اداره کشوره. اگر آقای پزشکیان بتونه روی همین یک دستورکار نظر سایر مقامات رو جلب کنه، بزرگترین خدمت رو به مفهوم وفاق کرده: اجماع مقامات کشور بر فراهم کردن بستر حکمرانی مشارکتی؛ در غیر اینصورت ماهعسل وفاق میان مقامات کشور، بزودی و شاید بیدستاورد، به پایان خواهد رسید.
تحلیل راهبردی وفاق ملی
سخنان دکتر محمدمهدی مجاهدی، پژوهشگر علوم سیاسی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در پنلِ مفهومسنجیِ وفاق ملی در همایش گفتگوی ملی دربارهٔ وفاق ملی
🔻وفاق ملی بهمثابهی برنامهای سیاسی-اجتماعی، راهحل چه شبکهای از مسائل راهبردی است؟
🔸صورت وضعیت مسائل راهبردی ما مجموعهای از مسألههای انباشته و بهتعویقافتاده را در بر میگیرد.
🔸از منظر تحلیل نیروها و پیکرشناسی قدرت، سه گسل واگرا یکدیگر را تشدید میکنند. از یک سو، تشکلنیافتگی جامعه را ناتوان و گرفتار انواع واگراییها کرده است. از دیگر سو، پیوندهای درونی ائتلاف حاکم نیز ضعیف شده و حکومت را به عرصهی کشمکش میان منافع متعارض و تعارض منافع تبدیل کرده است. همگرایی میان جامعه و ائتلاف حاکم نیز به سبب کاهش بازنمایی و فقدان نمایندگی جامعه درون حکومت سست شده است.
🔸از منظر تحلیل ساخت دولت، چهار پایهی برسازندهی دولت بهتدریج فرسوده شدهاند. به تعبیر دیگر، وجه عمومی دولت، وجه خصوصی دولت، وجه اجبار دولت، و وجه مشروعیت دولت کمکارکرد یا کژکارکرد شدهاند.
🔸از منظر تحلیل راهبرد امنیت ملی، برخی از چهار رکن این راهبرد کمابیش آسیب دیدهاند؛ محور مقاومت، نگاه به شرق، صنایع موشکی، و بالاخره، پافشاری بر صنعت صلحآمیز هسته و دانش فنی آن (دستکم به عنوان ابزار مذاکراتی) شاخصهای امنیت ملی را تا آیندهی رؤیتپذیر دیگر مانند گذشته افزایش نمیدهند.
🔸در نتیجه، پیچیدگی و درشتی و درهمتنیدگی مسائل راهبردی کشور از قدرت هاضمهی حلمسألهای کشور فراتر رفته است.
🔸ناظر بر چنین تصویری از شبکهی مسألههای راهبردی کشور، تنها راه حل راهبردی ما اقدام گریزناپذیر، فوری و ضرور برای افزایش ظرفیت و توان و توانش حلمسألهای کشور در ترازهای گوناگون است.
🔸وفاق ملی در این صورتبندی تنها راه باقیمانده برای ایجاد شرایط امکان حلمسألههای راهبردی کشور است.
🔸وفاق ملی همان برنامه سیاسی-اجتماعی راهبردیای است که با همافزا کردن تعارضات همفرسا میان نیروهای واگرا و با همگرا کردن نیروهای درون جامعه و درون حکومت و با پیوند زدن میان حکومت و جامعه شرط امکان حل مسألههای ایران را در تراز راهبردی فراهم میآورد.
🔹در پنل تجربه های داخلی وفاق در همایش گفتگوهای ملی درباره وفاق ملی مطرح شد:
اهمیت وفاق اجتماعی و همکاری میان ذینفعان مختلف برای حل مسائل بزرگ
🔸خانم فیروزه صابر کارآفرین برتر در سخنان خود تأکید کرد که برای تاثیرگذاری بر گروههای کمبرخوردار، ایجاد هویت اجتماعی ضروری است و برای حل مسائل اجتماعی، قدرت اجتماعی باید تقویت شود. او افزود که پژوهش و کار مشارکتی در حل مشکلات نقش مهمی دارد و صاحبان مسئله باید در اولویت قرار گیرند. در این راستا، همسوسازی منافع ذینفعان برای حل مسئله اهمیت زیادی دارد و گروههای محلی نباید حس برتری از گروههای توانمندساز را تجربه کنند. همچنین در ساختار ملی، برابری و مشارکت برای حل مسائل اجتماعی بهطور کامل وجود ندارد و باید چتر امنیتی از سر نهادهای مدنی برداشته شود.
🔸محمد درویش فعال محیط زیست نیز بر این نکته تأکید کرد تجربه حدود ۳۷ سال حضور من در طبیعت نشان میدهد که ما هرجا که توانستیم منافع مشترک ایجاد کنیم، هرجا که توانستیم با جامعه محلی همسطح گفتگو کنیم و در واقع نگاه از بالا به پایین نبوده، توانستهایم موفق باشیم. هرجایی که مشکلات آنها را به رسمیت شناختیم و از منظر آنها هم به ماجرای طرحهای خودمان نگاه کردیم، موفق بودیم.او همچنین افزود که همسوسازی منافع میان ذینفعان جوامع محلی ابزار مؤثری برای حل مسائل بهشمار میرود.
🔸شهاب جوانمردی فعال حوزه فناوری در سخنان خود به سه عامل اساسی در موفقیت همکاریها میان کارآفرینان و دولت اشاره کرد: به رسمیت شناختن طرفین، احترام متقابل و روشنسازی نقشها. او خاطرنشان کرد که بحرانها میتوانند به فرصتی برای گردهم آوردن افراد برای همکاری تبدیل شوند و شفافسازی پیامدهای حل مسئله نیز میتواند در موفقیت آن تاثیرگذار باشد.
🔸محسن دوباشی پژوهشگر در علوم ارتباطات در صحبتهای خود بر اهمیت نوآوری اجتماعی تأکید کرد و گفت که این نوآوری به معنای یافتن راهحلهای کوچک برای مسائل بزرگ است. او افزود که پیش از رسیدن به وفاق باید به یک فهم مشترک در میان طرفها رسید و در مناطق دور از مرکز، دستیابی به وفاق راحتتر صورت میگیرد.
🔸حامد بیدی متخصص حوزه دیجیتال و استارتاپ نیز در سخنان خود گفت که گفتوگوی غیرستیزهجو، عامل اصلی تداوم کارزارها و تلاشها است و شروع از موضوعات کوچک و ممکن میتواند کلید موفقیت در حل مسائل باشد. او در نهایت به این نکته اشاره کرد که برای پایدار ماندن وفاق، قدرت طرفهای مختلف باید همگن و همراستا باشد.
ذبح شدن ایده وفاق در جامعه چندقطبی
🔻سخنان محمد رهبری در پنل «وفاق و جریانهای اجتماعی»:
🔸من وفاق را بهمعنای هممسألگی و گفتوگو بر سر حل مسائل مشترک میدانم. اما اگر از این تعریف یک خطی و آکادمیک وفاق بگذریم، وفاق درون جامعه به شکلهای مختلفی فهم میشود. مفاهیم در زمینه (context) متفاوت، به شکلهای مختلفی فهمیده میشود و درون جامعه ایران نیز، افراد بر اساس تجربه زیسته خودشان، این مفهوم را به اشکال متفاوتی فهم میکنند.
🔸جامعه ایران در طول یکدهه گذشته و خصوصا از سال ۹۷ به این سو، با فرسایش سرمایه اجتماعی مواجه شده است. بعد از خروج ترامپ از برجام و تبعات و بحرانهای اقتصادی ناشی از آن، فجایع تلخ و بهتآور در آبان و دی ۹۸، مرگومیر دوران کرونا و ناکارآمدی در مدیریت آن شرایط، و انتخابات عجیب ۱۴۰۰ و کشمکش فزاینده میان نیروهای سیاسی، به گواه نظرسنجیها و کلاندادههای آنلاین، سرمایه اجتماعی روز به روز افول کرد و اعتماد میان مردم با خودشان، اعتماد به نیروهای سیاسی و اعتماد به نهادهای حاکمیتی، همه با هم روند شدید نزولی را طی کرد.
🔸این موضوع البته در بستری رخ داده است که تکنولوژیهای ارتباطی و فناورانه، دنیای انسان ایرانی را دچار تحول کرده و اکنون بسیاری از روابط عموم مردم، فعالان جامعه مدنی و کنشگران سیاسی از بستر شبکههای اجتماعی محقق میشود.
🔸ایده و تز توئیتری شدن که اخیرا راجع به آن بحث میکنم، از همین منظر قابل فهم است؛ توییتر به مدیوم اصلی ارتباطی نیروهای جامعه مدنی تبدیل شده و از منظر ارتباطات سیاسی، مناسبات این نیروها در عمل آنجا محقق میشود. یکی از نتایج و تبعات توئیتریشدن سیاست و مناسبات نیروهای جامعه مدنی، تشدید قطببندیهای اجتماعی و سیاسی و شکلگیری قطبهای متضادی است که اعتماد درونی در میان آنها بالاست اما اعتماد بیرونی آنها پایین است.
🔸طرح موضوع وفاق را در این زمینه و بستر باید فهم کرد. در یک جامعه چندقطبی، یا به تعبیر من چندپاره، مفهوم وفاق به شکلهای مختلفی فهم میشود چرا که زمینه و context فهم این مفهوم، برای هر گروه و هر قطب متفاوت است. اینجاست که پیش برد ایده وفاق دچار دشواری میشود چون هرکسی آن را به شکل دیگری میفهمد و حتی خود “وفاق” میتوان تبدیل به یک مساله جدید و مانع جدید شود.
🔸بطور مثال، اکنون نیروهای سیاسی، نارضایتی خود از انتصابات را با کنایه به وفاق طرح میکنند؛ برخی آن را از اساس بیمعنا میدانند و برخی دیگر آن را نقابی برای پیشبرد برخی پروژههای خاص تلقی میکنند و بخش قابل توجهی از جامعه نیز خود را بیگانه با این مفهوم میپندارد. گروهی دیگر نیز این ایده را برای حل مسائل ایران مفید میداند.
🔸اینجاست که متناسب با این زمینه تفهمی متکثر و متعارض، برای پیشبرد ایده وفاق باید در سطح جامعه رویکردی چندسطحی و البته جامعه را اتخاذ کرد و همین امر، آن را دشوار و پیچیده میکند. در جامعهای که به دلایل مذکور، همگرایی بر سر یک ایده دشوارتر از گذشته شده است، پیدا کردن راه حلی که مورد توافق اکثر نیروهای درون جامعه مدنی باشد با پیچیدگیهای زیادی روبرو است.
🔸بدون فهم این پیچیدگی، و عبور از ایدههای سادهسازی شده، نمیتوان به یک راه حل درست رسید؛ هیچ راه حلی که این پیچیدگی را در نظر نگیرد و جامعیت کامل برای مواجهه با آن نداشته باشد، به توفیق نخواهد رسید.
وفاقِ سهبُعدی و سهسطحی
🔻نکات ایرادشدهٔ محمدرضا جلائیپور در همایش گفتوگوی ملی دربارهٔ وفاق ملی:
«وفاق ملی» معانی و دلالتهای متفاوتی میتواند داشته باشد. بعضی از این معانی مطلوب و ممکن است، برخی نه ممکن و نه مطلوب و برخی ممکن و نامطلوب. تحققِ هر معنای آن الزامات نهادی، سیاستی و ساختاریِ متفاوتی دارد. بر اساس تحلیل گفتار رئيس جمهور و پشتوانههای نظریِ این مفهوم در علوم سیاسی و اجتماعی میتوان تلاش کرد تعابیر اشتباه و رهزن و تعابیر قابل دفاع از این مفهوم را صورتبندی کرد. در ادامه برداشتم از آنچه وفاق ملیِ قابل دفاعِ نظری و تجربی و مورد نظر رئیس جمهور نیست و آنچه هست را به اختصار طرح میکنم.
«وفاق پزشکیان چه نیست؟»
وفاق ملی به تنهایی کافی نیست. وفاق ملی نامبتنی بر عدالت نیست. وفاق ملی، شرکت سهامی تقسیم پستهای دولت نیست. وفاق، انکار کثرت و محدود کردن صداهای مختلف نیست. وفاق معامله برای تقسیم رانت بین رانتخواهان نیست. وفاق نادیده گرفتن مسائل اساسی نیست. وفاق تهدید دیدن جامعه و خریدن وفاداری نیست. و وفاق، وفاقِ حداکثری دربارهٔ همه باورها و بایدها نیست. چنین وفاقِ حداکثری دربارهٔ همهٔ باورها و بایدها نه ممکن است و نه مطلوب و بر فرض امکان، به اقتدارگرایی و تمامیتخواهی میکشد.
«وفاق پزشکیان چه هست؟»
رگههایی از مفاهیم گوناگون در گفتار مسعود پزشکیان و تعبیرش از وفاق دیده میشود، از توافقگرایی تا کاهش منازعهٔ حذفی و انواع شکافها و تقویت همبستگی و برادری و برابری و همیاریِ حل مسالهای. این هم روشن است که وفاق پزشکیان، وفاقی عدالتبنیاد است. اگر بخواهیم مجموعهای از این عناصر را در یک منظومه و صورتبندی منسجم و قابل دفاع کنار یکدیگر بگذاریم پیشنهاد میکنم وفاق را سهبعدی و سهسطحی ببینیم. همهٔ این بُعدهای سهگانه و سطوح سهگانه بر هم اثر دارند و وفاق تنها وقتی به نحو پایدارتری کار میکند که سهبعدی و سهسطحی شود. در گفتار و انتخابهای رئیس جمهور هم توجه به هر سه سطح و هر سه بُعد وفاق دیده میشود. بُعد اول وفاق، کاهش شکاف و منازعه در درون حکومت و ائتلاف مسلط است. بُعدِ دوم، کاهش شکاف میان حکومت و جامعه است و بُعدِ سوم، کاهش قطبش و شکافهای خشونتپرور در درون جامعه است. وفاق در هر سه بُعد مستلزمِ به رسمیتشناختن تکثر، تبدیل منازعه و بازی وجودی/حذفی به رقابت و همکاری و تبدیل همفرسایی به همافزایی و نیز مذاکره و گفتگوهای مسالهمحور و توافقگرا است.
سه سطح وفاق، «ملی» و «منطقهای» و «جهانی» است. وفاق در هر سه سطح بازیهای حاصل جمع صفر را به انواع توافق و روابط همافزا و همهطرفبرنده ارتقا میدهد و ذینفعان توسعه و امنیت ایران را میافزاید. وفاق اگر در یک بُعد و یک سطح قفل شود حتی در همان سطح یا بُعد هم نمیتواند دستاوردهای پایدار بسازد. میتوان و باید از مسائل قابل حل با ظرفیتهای کنونی آغازید، ولی با افزایش ظرفیت حاصل از همین حل مسالهها، حل مسائل دشوارتر به تدریج ممکن و قابل هدفگیری میشود و میزان وفاق در هر سهسطح و سه بُعد افزایش مییابد. میتوان وفاق را از کاهش شکافهای درونحکومتی شروع کرد، اما بدون ساختن دستاوردهایی که به کاهش شکافهای میان حکومت و جامعه و در درون جامعه کمک کند «ملی» نخواهد شد. به ویژه در دو دههٔ گذشته در مطالعات توسعه، دموکراسی، سیاستگذاری عمومی و جامعهشناسیِ تکوین دولت مدرن هم بر تاثیر متقابل این ابعاد و سطوح بر یکدیگر تاکید شده است. وفاق سهبعدی و سهسطحی در ایران امروز هم لازمهٔ توسعه است، هم لازمهٔ امنیت ملی و هم لازمهٔ عدالت.
🔹در پنل افقهای بینالمللی وفاق همایش گفتگوی ملی برای وفاق ملی مطرح شد:
🔻وفاق باید در سطح حاکمیت و مردم شکل بگیرد
🔸سید محمد کاظم سجادپور، استاد دانشگاه و معاون وزیرخارجه دولت دوازدهم به عنوان مدیر پنل افقهای بینالمللی وفاق عنوان کرد: ادراک محوری بسیار اهمیت دارد و در وفاق ملی باید ادراک محور بود. بنیان شناسی قدم بعدی ایجاد وفاق است. باید بنیادهای فکری و عملی مهمی را ایجاد کنیم. جهت یابی نیز بسیار مهم است. مدیریت کردن پیچیدگیهای جهانی در عرصه سیاست خارجی را نباید فراموش کرد. سیاست خارجی مانند رانندگی در تهران است؛ حتی اگر ما حواس جمع باشیم ممکن است دیگری با ما تصادف کند.
🔸الهه کولایی، استاد دانشگاه تهران نیز در این پنل اظهار داشت: پیرامون ما تحولات مهمی درحال رخ دادن است و باید ادراک خود را از محیط بیرونی به حداکثر دقت برسانیم. واقعیت این است که نظامهای دموکراتیک کمتر به دنبال ماجراجویی هستند و بنابراین زمینه ساز سیاست خارجی متعادل، توافق عمومی در داخل است. وفاق به این معناست که در داخل کشور شرایطی شکل بگیرد تا منافع همه مردم فراهم شود. در تنظیم سیاستهای خارجی نیازمند پشتوانه داخلی هستیم و هرگاه رضایت و وفاق در سطح ملی فراهم آید میشود برنامههای مناسبی را تنظیم کرد.
🔸حسین سلیمی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: وفاق ملی به عنوان اجماع نیست. سیاست وفاق، رقابتهای گروههای سیاسی را به سمت و سویی مثبت میبرد. در موضوع وفاق باید باهم سازگاری داشته باشیم. نباید هستی خود را به نیستی دیگری معنا کنیم چرا که در آن صورت طرف مقابل هم همین کار را خواهد کرد. درحال حاضر وارد جهانهای شبکهای شدهایم و باید گفتار خود را در محیط جهانی تغییر دهیم.
محمدحسین عادلی، دیپلمات و رییس اسبق بانک مرکزی نیز در این پنل گفت: تجارت خارجی به همزیستی مسالمت آمیز با دیگر کشورها برمیگردد. برای وفاق با دیگر کشورها ابتدا باید به وفاق داخلی برسیم. همان طور که آقای پزشکیان گفتند وفاق یک دکترین جدید در کشور است. این وفاق ابتدا باید در سطح حاکمیت و سپس در سطح مردم شکل بگیرد. سیاست خارجی یک امر ملی است و در امر ملی باید وفاق ایجاد شود و نباید جناحی فکر کنیم. کشوری که از نظر اقتصادی قوی تر باشد، مقاومت قویتری خواهد داشت و اقتصاد قوی نتیجه سیاست خارجی صحیح و تعاملی است و نه برعکس.
🔸ساسان کریمی استاد دانشگاه تهران نیز گفت: هر گفتمانی شامل وفاق باید نهایتاً به درد منافع درازمدت کشور بخورد. جامعه نسبت به معنای وفاق بی تفاوت نیست. وفاق داخلی و توافق خارجی هر دو یکدیگر را تقویت می¬کنند. تجربه نشان داد، بلافاصله پس از برجام در داخل وفاق بوجود آمد و مردم در دور دوم ۶میلیون بیشتر به آقای روحانی رای دادند. مشکل در سیاست خارجی از کهنهترین و عمیقترین زخم های این سرزمین در دهههای اخیر است. سیاست خارجی باعث شده سرمایهگذاری و اعتماد عمومی کاهش و مهاجرت ما افزایش یابد. با وفاق، گشایش در روابط خارجی ایجاد کنیم. در تمام معادلات خارجی خصوصی و دولتی، در تمام سطوح منطقه ای و جهانی مرتباً بن بست های سیاست خارجی ما موضعمان را پایین می¬آورد.
🔸ناصرهادیان استاد دانشگاه نیز اظهار کرد: اگر قرار است مذاکره ای شکل بگیرد همه جانبه باشد در غیر اینصورت آخرش ضرر میکنیم. حتماً باید چارچوب برجام حفظ شود. مساله هسته ای ساده ترین بخش است که میتوان بر سر آن توافق کرد چون دوستان قبلاً زحمت زیادی در این موضوع کشیدهاند. در مسئله منطقه با اتفاقات جاری، امکان توافق بالاتر رفته است و باید در موردش بحث کنیم. مقاومت و محور مقاومت را باید متفاوت دید. تا ظلم هست، “مقاومت” ادامه دارد ولی “محور مقاومت” متفاوت شده و نحوه رویارویی با این تهدید هم متفاوت است.
انتهای پیام
پس فعلا امیدی به وفاق واقعی نیست وقتی ما اصلاح طلبان فقط شعار می دهیم و اصولگرایان را نه به صورت تکی و فردی مورد اهانت و تخریب بلکه به صورت جریانی و در سطح گسترده نورد هجمه قرار میگیرند دیگر امکانی برای در وفاق آمدن آنها نیست بلکه آنهایی که …..