به‌یاد داور، طناز نابغه

نشست بررسی زندگی و زمانه‌ی سیدابراهیم نبوی، نویسنده و طنزپرداز، روز پنج‌شنبه ۱۸ بهمن در دفتر انصاف نیوز برگزار شد‌.

در این نشست چهره‌های مطرح فرهنگی و سیاسی همچون عباس عبدی، احمد عربانی، غلامحسین کرباسچی، محمود فرجامی، سیامک ظریفی، حمیدرضا جلایی‌پور، همایون حسینیان، احمد زیدآبادی و… دیدگاه‌های خود را بیان کردند.

علی دهباشی و سیدعلی میرفتاح نیز در پیام‌هایی یاد و خاطره‌ی آقای نبوی را گرامی داشتند.

گزارش انصاف نیوز از نشست بررسی زندگی و زمانه سیدابراهیم (داور) نبوی را می‌توانید در ادامه بخوانید:

جلایی‌پور: ابراهیم نبوی خودش را نفروخت

حمیدرضا جلایی‌پور، مدیرمسئول روزنامه‌ی جامعه با بیان اینکه ابراهیم نبوی نبوغ خاصی داشت، گفت: او بدون اینکه به دنبال اسم و رسم و تبلیغاتی برای خودش باشد در راه‌اندازی نشریات مهم بسیاری نقش‌آفرینی جدی داشت.

آقای جلایی‌پور گفت: ابراهیم نبوی مظلوم بود و علاوه بر فشارها و مداخله‌های برخی در حاکمیت در زندگی شخصی‌اش، دوستانش هم چنین رفتاری با او داشتند و علاوه بر فشارهای دولتی، دوستانش هم او را اذیت می‌کردند. با وجود آنکه او فردی موثر و مفید بود اما این آزارها را هم از هر دو طرف می‌دید.

او با بیان اینکه بسیاری ابراهیم نبوی را به طنزپردازی می‌شناسند اما او در سازماندهی رسانه بسیار نقش‌ داشت و برای نمونه در روزنامه‌ی جامعه و دیگر روزنامه‌های زنجیره‌ای که منتشر می‌کردیم به آقای شمس‌الواعظین کمک بسیاری می‌کرد.

جلایی‌پور درباره‌ی اصطلاح روزنامه‌های زنجیره‌ای توضیح داد که در آن زمان که این روزنامه‌ها موضوع قتل‌های زنجیره‌ای را منعکس می‌کردند، کیهان برای اینکه انتقامی بگیرد این اصطلاح را برای آنها به کار برده بود اما زنجیره‌ای بودن اینها چیز بدی نیست و این زنجیره تا الان ادامه پیدا کرد.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه تحلیل‌های نبوی درباره‌ی ایران همچنان خواندنی است، گفت: این ویژگی او تقریبا فراموش شده است. با وجود آنکه طنزپردازها ممکن است ایدئالیست شوند اما نبوی با نگاه رئالیستی تحلیل‌های خوبی از جامعه‌ی ایران مطرح می‌کرد.

او ادامه داد: به همین خاطر هم بود که نبوی با وجود مشکلاتی که داشت در سال‌ها حضورش در خارج از کشور خودش را نفروخت و چارچوب‌های ایرانی خود را حفظ کرد. این موضوع بسیار قابل تحسین است. با وجود قدرت نویسندگی، طنزپردازی و سازماندهی که داشت از این منابع مالی غربی‌ها که مشخص شده کم هم نبوده است استفاده‌ای نکرد.

جلایی‌پور با اشاره به حضور ابراهیم نبوی در وزارت کشور در زمان ناطق نوری گفت: او توانسته آقای ناطق را بسیار تحت تاثیر خود قرار دهد و در آن زمان ارتباط خوبی با او داشت.

او درباره‌ی طنز نبوی گفت: ستون طنز او که درباره‌ی مرحوم حسنی امام جمعه‌ی وقت ارومیه نوشته می‌شد مخاطبان بسیار زیادی پیدا کرده بود و مشتری‌های ویژه‌ای داشت.

جلایی‌پور در ادامه گفت: شمس الواعظین از او می‌خواست که مطالب طنزش را بخواند و در صورتی که با خنده‌ی اعضای تحریریه مواجه می‌شد آن یادداشت طنز را در روزنامه منتشر می‌کرد. ستون طنز ابراهیم نبوی در کنار چند موضوع دیگر در فراگیر شدن روزنامه‌ی جامعه نقش بسیاری داشت.

سعید مرتضوی با نبوی دشمنی ویژه‌ای داشت

او با اشاره به برخوردهای صورت گرفته با روزنامه‌نگاران در آن در سال‌های اولیه‌ی دولت اصلاحات گفت: سعید مرتضوی بازجوی فعالی بود و شخصا برای بسیاری پرونده ساخت و دشمن ابراهیم نبوی، شمس‌الواعظین، بهنود و … بود. با این عده دشمنی ویژه‌ای داشت!

این جامعه‌شناس درباره‌ی دلایل بی توجهی به ‘حفظ برند طنزپردازی ابراهیم نبوی’ گفت: در آن دوره‌ی زمانی و آن فضا نوعی انحصار سیاسی و مذهبی وجود داشت.

او به طنز ادامه داد: در چنین وضعیتی شاید اگر علی دایی هم چند گل ملی بیشتر زده بود هم دستگیر می‌شد تا خیلی مشهور و اثرگذار نشود. 

جلایی‌پور ابراز عقیده کرد که برند میرحسین موسوی، برند هاشمی رفسنجانی که نفر دوم این کشور بود، برند خاتمی و … را هم تحمل نکردند و ادامه داد: یکی از صاحب‌نظران در سیاست خارجی حسن روحانی است، در این یک سال و چند ماه پس از ۷ اکتبر که شرایط اینطور شده دیده‌اید که از تجربه‌ی او استفاده کنند. در این سطوح هم تنگ‌نظری می‌شود چه برسد به مواجهه با ابراهیم نبوی خط‌شکن که معلوم است تحمل‌ها پایین‌تر هم خواهد بود.

احمد عربانی: گل‌آقا داور را بسیار دوست داشت

احمد عربانی، کاریکاتوریست و از همکاران سیدابراهیم نبوی در مجله‌ی گل‌آقا گفت: در زمان آغاز به کار مجله تقریبا همه همدیگر را می‌شناختیم اما یک نفر در این جمع حال و هوای دیگری داشت و با بقیه متفاوت بود. همه او را داور صدا می‌کردند و به فاصله‌ی اندکی با او آشنا شدم.

آقای عربانی درباره‌ی نام داور گفت: پدر او به مرحوم علی‌اکبر خان داور بسیار علاقه داشت. یکی از بهترین وزرای آن دوره که به خاطر توهینی که رضا شاه کرد خودکشی می‌کند. و عجبا که این داور هم چنین سرنوشتی پیدا کرد.

او گفت: کارهای داور با فضای مطبوعاتی گل‌آقایی ما متفاوت بود اما جالب هم بود. هم مدل رفتاری که داشت و هم کارهایش با ما متفاوت بود. انسان دلچسبی بود، هم خودش احترام‌برانگیز بود و هم احترام دیگران را حفظ می‌کرد‌.

عربانی درباره‌ی رابطه‌ی داور و گل‌آقا گفت: ما معمولا با صابری فاصله‌ای را رعایت می‌کردیم اما او با گل‌آقا خیلی کل‌کل می‌کرد‌ و صابری هم او را بسیار دوست داشت.

این کاریکاتوریست درباره‌ی نظر گل‌آقا درباره‌ی سیدابراهیم نبوی گفت: صابری معتقد بود که او سوار ماشینی است که پایش را تا انتها روی گاز فشار می‌دهد و به دیوار برخورد می‌کند و دوباره با همان سرعت به عقب برمی‌گردد‌.  تند و تیزی مطبوعات دوران اصلاحات مورد پسند گل‌آقا نبود‌.

عربانی با بیان اینکه آزادگی داور در خارج از کشور با محدودیت مواجه شد، گفت: حس او به این وطن و خاک در خارج از کشور بر روی آن سرپوش گذاشته شد و در نهایت چنین اتفاقی افتاد و همه را متاثر کرد.

میرفتاح: بسیاری تحت تاثیر داور بوده‌اند

سیدعلی میرفتاح، سردبیر مجله‌ی مهر، در پیامی ویدئویی از خاطرات همکاری با سیدابراهیم نبوی در این نشریه گفت.

آقای میرفتاح گفت: او در هر رسانه‌ای که حضور داشت فردی بسیار فعال و اثرگذار بود. بسیاری از ‌کسانی که روزنامه‌نگار شدند یا در وادی طنز قلم زدند تحت تاثیر داور بوده‌اند.

این روزنامه‌نگار با بیان اینکه در آن زمان معمول بود که علاوه بر نام خودمان چند مطلب هم با اسم مستعار بنویسیم، گفت: نامی که در مجله‌ی مهر برای داور انتخاب کردیم ترکیب جلال آل احمد و علی شریعتی بود که سیدجلال مزینانی شد. سید از نام خودش، جلال از جلال آل احمد و مزینانی از دکتر شریعتی.

محمود فرجامی: با یک نابغه طرف هستیم

محمود فرجامی، نویسنده و طنزپرداز، با بیان اینکه فرهنگ و زبان فارسی در فضای طنز قوی است، گفت: قله‌های طنزی مانند عبید زاکانی را در ادبیات کلاسیک و کسانی مثل دهخدا را در ادبیات مدرن خود داریم.

او با نام بردن از برخی نویسندگان طنز مطبوعاتی از دهخدا تا امروز گفت: از لحاظ کمی و حتی کیفی کارهای خوب در حوزه‌ی طنز مطبوعاتی نبوی از مجموع همه‌ی این افراد بهتر و یا هم‌ارز آنهاست. ما با نابغه‌ای طرف هستیم که هیچ‌کس این حجم از کار و تنوع را مانند او نداشته است. البته این توضیح را باید گفت که فردی که مشغول طنزنویسی روزانه‌ی مطبوعاتی است همه‌ی کارهایش درخشان نیست.

فرجامی با اشاره به پژوهش‌های سیدابراهیم نبوی گفت: برخی کارهای او در این زمینه تفننی بود و کارهای پژوهشی که انجام داد شتابزده بود‌. نقطه‌ی ضعف پژوهش‌های او همین شتابزدگی بود اما نقطه‌ی قوت آن هم بزرگ بودن کارها بود‌.

این نویسنده با بیان اینکه کسی را که در کارهایش چنین تنوع ژانری داشته باشد را نداشتیم، گفت: او در کارهایش جدول کلمات متقاطع، راپورت به شیوه‌ی قاجاری، تذکره‌المقامات (که به خوبی زرویی نوشته است)، نقیضه، شعر، نگارش گزارش فوتبال و… داشته است.  

آقای فرجامی گفت: در موفقیت طنز مطبوعاتی برای نبوی و دیگران کسانی که فضای مطبوعاتی پس از ۲ خرداد را ایجاد کردند هم حتما سهم دارند.

کرباسچی: نحوه‌ی اداره‌ی کشور افراد را به سمت طنز هدایت می‌کند

غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی میانه‌رو، با اشاره به آغاز فعالیت‌های سیدابراهیم نبوی در وزارت کشور گفت: در آن زمان در اصفهان بودم و او به عنوان بازرس ویژه‌ی آقای ناطق به استان آمده بود تا کار ما را بررسی کند. این هم از توانایی‌های سیستم است که فردی را از منتهی الیه جناح راست که مورد اعتماد ویژه‌ی آقای ناطق نوری بود به این نقطه برساند. 

مدیرمسئول روزنامه‌ی هم‌میهن با بیان اینکه نحوه‌ی اداره‌ی کشور افراد را به سمت طنز هدایت می‌کند و هر گوشه‌ی آن را نگاه کنیم جوک است!

آقای کرباسچی با اشاره به مسئله‌ی حصر انتقاداتی را به نحوه‌ی مواجهه با این موضوع در چند سال اخیر مطرح کرد.

او درباره‌ی رفع حصر کروبی گفت: من یک بار به این مامورین گفتم که مگر رییس قوه قضاییه و رییس جمهور این موضوع را اعلام نکردند پس شما اینجا چه کار می‌کنید؟! آنها گفتند هنوز به ما ابلاغ نشده است!

گرامی‌داشت یاد نبوی از سوی علی دهباشی

علی دهباشی، مدیر مجله‌ی بخارا نیز در‌ پیامی به این نشست یاد و خاطره‌ی آقای نبوی را گرامی داشت.

عباس عبدی: در طنز نبوی یک نخ تسبیح وجود دارد

عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی و روزنامه‌نگار، گفت: طنز ابزاری برای بیان است و صرفا جهت خندیدن نیست. هر طنزنویسی هم شیوه‌‌ی خاص خود را دارد اما قاعدتا همان چارچوب‌هایی که در نوشتن عادی باید رعایت کرد لازم است در طنز هم رعایت شود.

این روزنامه‌نگار گفت: در بین طنزهایی که خوانده‌ام آقای نبوی رقیبی ندارد. طنز او تفاوتی اساسی با دیگران حتی طنزهای گل‌آقا دارد. در طنز نبوی نخ تسبیحی وجود دارد که یادداشتهایش مهره‌های آن هستند. در حالی که بسیاری از دیگر طنزنویسان چنین نخ تسبیحی در کارشان نیست‌.

آقای عبدی گفت: اگر بتوانید در تمام مطالب یک طنزنویس یا نویسنده نخ تسبیحی را ببینید حائز اهمیت است. درباره‌ی نبوی هم اندیشه‌ی جامعه‌شناسی او بسیار قوی است.

نبوی خطوط قرمز را خیلی رعایت می‌کرد

این تحلیلگر سیاسی گفت: ابراهیم نبوی خطوط قرمز را خیلی رعایت می‌کرد. اگر در نوشته‌های او تندی می‌بینید این دو دلیل غیرسیاسی دارد: ۱. او آدمی بیش‌فعال بود‌ و این موضوع در اختیار فرد نیست. ۲. ساختارهای رسانه‌ای در ایران چندان حرفه‌ای نیستند و هر کسی در یک تحریریه فکر می‌کند باید با یک کار خاص ارائه کند تا از دیگران سبقت بگیرد در حالی که در یک رسانه‌ی حرفه‌ای و جاافتاده‌ی غربی اصلا چنین چیزی را نمی‌بینید.

عبدی با بیان اینکه ابراهیم نبوی برای زندان رفتن ساخته نشده بود، گفت: متوجه نمی‌شوم که او را چطور به خاطر مطالب طنز بازجویی کرده‌اند. شنیدم آقای رازینی زمانی که دیوان عالی بوده سراغ او را گرفته بود که نبوی را ببیند.

او در پایان گفت: کسانی که در برابر منطق می‌ایستند هم نمی‌توانند در برابر طنز خیلی مقاومت کنند اما بدشانسی ابراهیم نبوی اینجا بود که طنز در آن زمان در کنار مطالب خیلی جدی قرار گرفت و آنها را تفسیر کرد. مشکل برخی در حکومت با طنز نبوی نبود با تیراژ او بود. اگر نبوی برای نشریه‌ای تیراژی به همراه نمی‌آورد آنها مسئله‌ای با او نداشتند همانطور که همین الان هم مطالب تندی می‌نویسند و کسی کاری به آنها ندارد‌.

سیامک ظریفی: نبوی یکی از ستون‌های گل‌آقا بود

سیامک ظریفی از همکاران سیدابراهیم نبوی در مجله‌ی گل‌آقا گفت: اوایل کار در مجله یک فرد پر شر و شور را می‌دیدم که تصور می‌کردم که کار او صرفا در مسائل فنی نشریه است اما رفته رفته متوجه شدم نقش او بسیار پررنگ‌تر است و به تدریج تبدیل به یکی از ستون‌های گل‌آقا شد.

آقای ظریفی گفت: می‌دیدم که داور به همراه مسعود صابری (گل‌آقا) درباره‌ی سیاست‌گذاری‌های نشریه مشغول گپ‌وگفت هستند. او از نخستین شماره‌ی مجله حضور داشت و تا سال ۷۳ نیز این همکاری ادامه داشت. تلفیق تند و تیز بودن داور و دست به عصا بودن صابری محصول مناسبی را خلق می‌کرد.

او با اشاره به ستون تذکره‌المقامات مرحوم ابوالفضل زرویی نصرآباد گفت: ابوالفضل برای نوشتن این ستون اطلاعات سیاسی خود را از داور می‌گرفت و درباره‌ی خط و خطوط سیاسی افراد و ویژگی‌هایشان از سیدابراهیم نبوی راهنمایی می‌گرفت.

مهارت بالا در تیم‌سازی، عبور از برخی خط قرمزها، راهنمایی به جوانان و کار کردن بسیار زیاد از جمله ویژگی‌هایی است که این روزنامه‌نگار در سخنان خود درباره‌ی سیدابراهیم نبوی مطرح کرد‌.

زیدآبادی: نبوی پر کار، با استعداد و عجول بود

احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی گفت: طنز حاصل فاصله‌ای است که میان یک وضعیت معقول و رفتار و افکار افراد به وجود می‌آید. در نتیجه فرد طناز آدمی‌ست که بیش از همه امر معقول را می‌شناسد و وقتی این فاصله را می‌بیند از نگاهش اتفاقی خنده‌دار افتاده است.

آقای زیدآبادی گفت: طنز داور هم از همین جنس بود. زمانی هم که جامعه دچار بحران شود تقریبا همه چیز طنزآمیز می‌شود. در چنین شرایطی فردی که طناز است اتفاقا دچار تاثر روحی می‌شود. و فکر می‌کنم او نیز دچار شده بود.

پر کار، با استعداد و عجول سه ویژگی است که این روزنامه‌نگار برای سیدابراهیم نبوی ذکر می‌کند و می‌گوید: پر کاری او به نوعی نشانگر عجول بودنش بود.

زیدآبادی درباره‌ی ارتباط خود با داور گفت: در بحث‌های جدی سیاسی تقریبا با هم دعوا داشتیم. حتی در دوره‌ای حرف اشتباهی زدم و گفتم که کاش داور دیگر مطلب جدی ننویسد. حرف خیلی گستاخانه‌ای که برای دوران خامی من بود وگرنه در موقعیتی نبودم و نیستم که بگویم چه کسی بنویسد یا ننویسد.

این روزنامه‌نگار با اشاره به درگذشت سیدابراهیم نبوی گفت: وضعیتی که پیش آمد خیلی تاسف‌بار است. نویسنده‌ای که در کار خود ممتاز بوده و مخاطب زیادی داشته در غربت به هر دلیلی جانش را از دست داده است. مشخص نیست چرا باید جنازه‌اش بدون برگزاری مراسم خاصی به ایران بیاید و بدون حضور افراد خاکسپاری شود.

زیدآبادی با بیان خاطره‌ای از حضور داور در زندان گفت: من در سلول انفرادی در کنار سلول او بودم که به یکباره سر و صدای او بلند شد و با فریاد می‌گفت حداقل یک سوسک به من بدهید که با آن بازی کنم!

او ادامه داد: منطقی نیست که سیستم با رفتارهایی افرادی که می‌توانند و مجبورند در اینجا در ضوابط و چارچوب‌هایی کار کنند را به خارج از کشور ترغیب کند. ظاهرا برخی دوست دارند که اینها در همان خارج بمانند.

همایون حسینیان: نباید ابراهیم نبوی را در طنز خلاصه کرد‌

همایون حسینیان، طنزپرداز گفت: تا سال ۷۹ بیشتر با خواندن مطالب طنز ابراهیم نبوی با او آشنا بودم اما پس از آن در دفتر طنز حوزه هنری و در جلسه‌ی طنز در حلقه‌ی رندان او به همراه عمران صلاحی، منوچهر احترامی، داریوش کاردان، شهرام شکیبا و… در کنار هم گروهی بودند و به نوعی طنز را متحول کردند.

آقای حسینیان گفت: ویژگی کار ابراهیم نبوی این بود که هیچگاه پایین‌تر و ضعیف‌تر از یک سطح مشخصی نمی‌رسید و حفظ این استاندارد در طنزنویسی روزانه کار مشکلی است. او در قالب‌های مختلفی طنز می‌نوشت که یک ویژگی مهم فعالیت او در این حوزه بود.

او گفت: نباید ابراهیم نبوی را در طنز خلاصه کرد‌. داور کتاب‌های مختلفی در حوزه‌های متفاوت دارد که نشانگر این است که او محقق بسیار خوبی بود‌.

حسینیان با بیان اینکه حیات داور به وطن وصل بود، گفت: او روحیه‌ای بسیار حساس داشت اما با این وجود می‌توانست که از بدترین برخوردها هم با چشم‌پوشی گذر کند تا وارد فضای درگیری‌های شخصی نشود‌.

انتهای پیام