محتمل‌ترین سناریوی ایران و آمریکا: توافق نیم‌بند | مصاحبه با علیرضا نامور حقیقی

آسیه توحیدنژاد، انصاف نیوز: علیرضا نامور حقیقی، تحلیلگر سیاسی در گفت‌وگویی با انصاف نیوز به تفصیل از سناریوهای ممکن بین ایران و آمریکا گفت. او سناریوهای ممکن در روابط بین این دو کشور را در چهار حالت خلاصه می‌کرد و وضعیت توافق نیم‌بند را محتمل‌تر از دو مورد دیگر می‌داند.

او در این بخش از مصاحبه از توافق جامع میان ایران و آمریکا گفته است:

1. سناریوی دستیابی به توافق جامع

در این سناریو اختلاف نظر اصلی میان ایران و آمریکا عبارت است از میزان و نحوه غنی‌سازی ایران، نابودی اسرائیل، نیروهای موسوم به جبهه مقاومت، تلاش ایران برای بسیج حضور نیروهای آمریکایی در منطقه، برد موشک‌های ایران و کمک ایران به روسیه در جنگ با اوکراین.

الف: غنی سازی و ساخت بمب

در حال حاضر آمریکایی‌ها بیش از همیشه از تلاش ایران برای دستیابی نظامی در استفاده از صنعت هسته‌ای نگران هستند. این نگرانی‌ها در ابتدا بعد از فروپاشی شوروی شکل گرفت. رصدهای اطلاعاتی به آن‌ها نشان داد که از سوی  جمهوری‌های فروپاشیده شوروی پیشنهادهایی در مورد انتقال مواد هسته‌ای و نیز دانشمندان هسته‌ای و نیز نقشه‌ها و اطلاعات اتمی پیشنهادهایی مطرح شده و ارتباطاتی شکل گرفته است که همین، جمهوری اسلامی ایران را سطح حساسیت اطلاعاتی آمریکا قرار داد.

بعد از آنکه علیرغم همکاری اطلاعاتی ایران با آمریکا در سرنگونی دولت طالبان، دولت جرج بوش در سال 1380 ایران را ضلعی از محور شرارت خوانده بود و احتمال حمله آمریکا وجود داشت؛ به نظر می‌رسد تلاش‌هایی برای آزمایش نظامی در حوزه هسته‌ای انجام شد که چندین ماه بعد اطلاعات آن لو می‌رود و بحران کلیدی در روابط ایران با آژانس بین‌المللی اتمی را کلید زد که همچنان ادامه دارد.

با اطلاعات سرقت شده خونبار در سال 1396 توسط اسراییلی‌ها، جزییات کامل اقدامات هسته‌ای ایران و نیز افراد درگیر در آن برای آزمایش هسته‌ای -به گفته‌ی آنها آزمایش نظامی- برای غرب مشخص شد که به اظهار دکتر روحانی مهمترین دلیل و بهانه ترامپ برای خروج از برجام بود.

اکنون نیز انباشت متنابهی از اورانیوم شصت درصدی ایران، بدون آنکه محلی برای مصرف داشته باشد و برای ساخت  چهار بمب اتمی کفایت می‌کند، صورت گرفته که شک و تردیدهای طرف غربی را دامن زده است.

مواضع یک سال گذشته مقامات سیاسی مبنی بر امکان تغییر دکترین دفاعی ایران و نیز تغییر فتوای رهبر جمهوری اسلامی در مورد حرام بودن بمب هسته‌ای و نیز هزینه هنگفت بیش از دو تریلیون دلار (دو هزار ملیارد دلار) که ایران برای حفظ غنی‌سازی و ماندن در تحریم‌های اقتصادی که در طول بیست و دو سال گذشته متحمل شده است نیز شک و تردیدها در مورد امکان تغییر برنامه هسته‌ای ایران به سمت برنامه‌ای نظامی افزایش داده است.

به هر حال وقتی حکومت حاضر به پرداخت هزینه‌‌های زیاد برای غنی‌سازی‌ست و میلیاردها دلار به اقتصاد کشور ضربه می‌زند منطقا باید هدفی استراتژیک داشته باشد. برای تولید برق که نمی‌شود این همه هزینه برای کشور ایجاد کرد. هر چند آمریکا قبل از دولت ترامپ معتقد بود که هنوز ایران تصمیم سیاسی برای ساخت بمب اتمی نگرفته است.     

در توافق جامع شما باید برای این موضوع راه حلی پیدا کنید. این راه حل از نظر آمریکایی‌ها این است که یک، غنی‌سازی را کلا کنار بگذارید که سیاست اعتمادسازی‌ست و غیرشکننده است. ایران می‌تواند در ازای دادن یک پیروزی بزرگ به ترامپ خواستار رفع تحریم‌های اولیه ایران شود که پیروزی بزرگی برای ایران باشد.

در مورد بهترین تحقیق در بررسی موانع چالش هسته‌ای و ارایه پیشنهاد که منافع دو کشور را تامین کند، باید به مقاله دکتر میلانی استاد دانشگاه استانفورد و پروفسور هیگر که یکی از بزرگترین دانشمندان هسته‌ای آمریکاست – که سال‌ها نیز رییس لابراتوار اتمی لوس الاموس بوده است-  در سال 2014 (ده سال قبل) در بولتن دانشمندان اتمی اشاره کرد که پیشنهادی دادند مبنی بر اینکه ایران مثل مدل کره جنوبی در ازای بستن غنی‌سازی، تکنولوژی ساخت نیروگاه هسته‌ای بگیرد و تحریم‌های اولیه‌اش را بردارد و معاملات دلاری آزاد شود و سرمایه گذاری نفتی کمپانی‌های آمریکایی هم آزاد شود و چالش‌های حفظ غنی سازی را هم نداشته باشد. در برجام فقط تحریم‌های ثانویه متعلق به کشورهای دیگر برداشته شد.

مقامات کاخ سفید از این پیشنهاد استقبال کردند اما این پیشنهاد مورد توجه مقامات ایرانی قرار نگرفت. حاضر نبودند حول این شرایط گفت‌وگو کند چون فکر می‌کردند غنی‌سازی ناموس ایران است و می‌خواستند تحت هر قیمتی غنی سازی را حفظ کنند. این اصرار از سال 82 تا الآن به اعتقاد من شاید دو تریلیون و سیصد هزار دلار برای ما هزینه داشته است.

برخی مسئولان برای توجیه چنین هزینه هنگفتی جدا از مساله کاربرد تولید انرژی استدلال‌های عجیبی می‌کنند و از ساخت  رادیودارو می‌گویند. خب اینکه زمان شاه هم در راکتور امیرآباد تولید می‌شد. مضاف بر این قابل خریداری هم هست. شما به آمار مرگ و میر درحوزه بهداشتی  بخاطر نبود دارو و نبود تجهیزات و نیز هوای آلوده و فقر در ایران که در اثر تحریم‌های اقتصادی و نبود منابع کافی مالی نگاهی بیندازید. منطقی‌ست این تعداد آدم بمیرند بخاطر رادیو دارویی که می‌توانیم بخریم؟! امیدوارم برخی مسئولان ایران حاضر باشند که در تلوزیون بحث‌ها و مناظره عمومی در این زمینه ترتیب دهند و توضیح دهند که چرا اینقدر اصرار بر غنی‌سازی دارند که پر هزینه‌ترین پروژه تاریخ ایران است.

ب: نابودی اسرائیل

نکته‌ی دوم در مورد سیاست نابودی اسرائیل است. این سیاست نمی‌تواند ادامه پیدا کند. هر نوع تنش جدید میان ما و اسرائیل به درگیری گسترده منجر خواهد شد و این بار اگر ایران وارد این درگیری شود بنظرم دولت ترامپ هم حمایت خواهد کرد. این سیاست نه مبنای قانونی، نه شرعی و نه سودی در حوزه امنیت ملی دارد. هر چند ایران گفته رفراندوم سیاست رسمی ماست. 

من 23 سال پیش نوشتم ایران باید به سمت ترک تخاصم بدون شناسایی برود. آن زمان عربستان در این موضوع طرحی داشت. من گفتم بهترین کار این است که ایران پشت سر ملک عبدالله عربستان برود.

در آن طرح سیاست دو دولتی، مرزهای 1967 و بازگشت پناهندگان و بیت‌المقدس شرقی هم پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخته می‌شد. طبیعتا اسرائیل این طرح را نمی‌پذیرفت اما به هر حال ما نباید پیش‌قراول بحث آزادی فلسطین باشیم. با هیچ معیاری ما مسئولیت پیشقراولی در این زمینه نداریم. بدون حضور کشورهای اصلی عربی اصولا حل مساله غیرممکن است و کشورهای اصلی عربی مانند عربستان ،امارات و قطر و مصر بدنبال برنامه توسعه خود هستند و به هیچ عنوان مایل نیستند در مورد فلسطین با آمریکا درگیر شوند و در این زمینه هزینه دهند.

من فکر می‌کنم بعد از آتش‌بس ایران دیگر نباید از جنبه نظامی و مالی از نیروهای نظامی حمایت کند. هر نوع حمایت عملیاتی منجر به واکنش اسرائیل و دولت ترامپ خواهد شد. عرب‌ها هم ته دلشان راضی‌ست که ایران وارد این درگیری و قدرتش تضعیف شود.

ج: نیروهای حبهه مقاومت

گروه‌های موسوم به جبهه مقاومت هم مسئله‌اند. فعالیت‌های این‌ها که برخلاف نظم بین‌المللی‌ست برای ما دردسر ایجاد می‌کند. مثالش همین اقدامات نظامی حوثی‌ها در دریای سرخ که ضد نظم بین‌المللی‌ست و در شورای امنیت علیه اقدامات آنها قعطنامه صادر شده 

ما تنها کشوری هستیم که حوثی‌ها را به رسمیت شناخته‌ایم. این‌ها حتی دولت هم نیستند. مقامات رسمی ما از اقداماتشان حمایت کرده‌اند. سفارت هم در تهران به آن‌ها داده‌ایم. بایدن پیام خصوصی به رهبر انقلاب داد و در مورد هزینه اقدام حوثی‌ها که به حساب ایران گذاشته می‌شود تاکید کرده بود.

دولت جدید آمریکا نیز در اولین گام این‌ها را در لیست تروریستی قرار داده است. در مورد گروه‌های عراقی یا حزب‌الله هم چنین چالشی وجود دارد و همین طور است.

چهارمین نکته در توافق جامع استراتژی ایران برای بیرون کردن آمریکا از منطقه است. اگر بخواهیم این سیاست را ادامه بدهیم آمریکا واکنش نشان خواهد داد. سیاست خروج آمریکا از منطقه اصلا به نفع ما نخواهد بود.

بحث دیگر در مورد موشک‌هاست. اگر ما مسئله‌ی غنی سازی و اسرائیل را حل کنیم طبیعتا حساسیت روی موضوع موشک‌سازی کمتر می‌شود. ممکن است برد موشک‌ها موضوع توافق شوند. بنظرم موضوع موشک در آن حالت از حساسیت کمتری برخوردار خواهد بود.

اما رابطه ما با روسیه، اگر دولت ترامپ مسئله اوکراین را حل کند ممکن است خیلی مشکلی پیش نیاید اما به هر حال اروپایی‌ها کماکان روی نوع کمک‌های نظامی ما به روسیه حساسند.

مسئله‌ی مهمی که دراین بین به نظرم مقامات ایران به آن توجه ندارند که این است که ما در آستانه‌ی ورود به عصر جدید هوش مصنوعی هستیم. این تحول بزرگی درهمه‌ی زمینه‌هاست. برای ورود به این عصر نیاز دارید که کشوری عادی باشید. اگر تحت تحریم باشید چه به لحاظ منابع ملی و نرم افزار تکنولوژیکی و چه به لحاظ ارتباطات علمی و نیز خروج نیروهای انسانی این رشته‌ها از کشور طبیعتا نمی‌توانید به درستی وارد این دوره شوید و ایران دچار عقب ماندگی استراتژیکی می‌شود. توافق جامع در این زمینه می‌تواند کارگشا باشد.

انتهای پیام