همین یه باره! یادداشتی کوتاه بر بلای خانمان سوز اعتیاد

شکوفه عصاره کارشناس ارشد علوم اجتماعی در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز در خصوص معضل اعتیاد می نویسد:

اعتیاد به مواد مخدر، از دیرباز یکی از معضلات جدی اجتماع بوده که امروزه در میان جوانان و نوجوانان به شدت در حال گسترش است و همچون سایه‌ای سنگین، بر زندگی انسان‌های بسیاری چنگ انداخته و آن‌ها را از مسیرهای روشن و امیدبخش زندگی دور می‌کند.

این پدیده نه تنها بر زندگی شخصی فرد مصرف‌کننده تأثیر می‌گذارد، بلکه همچون طوفانی بی‌رحم، آرامش ذهن و روح را در هم می‌زند و به خانواده و جامعه نیز آسیب‌های جدی وارد می‌کند. در این یادداشت، به بررسی نقش رسانه‌ها و عوامل اجتماعی مؤثر بر اعتیاد جوانان خواهیم پرداخت.

وابستگی به مواد مخدر، یک بیماری مزمن و پیچیده است که با تأثیر بر مغز و رفتار فرد، موجب تغییر در بخش مربوط به قضاوت، تصمیم‌گیری و کنترل رفتار مغز شده و در نهایت به وابستگی جسمی و روانی منجر می‌شود.

این وابستگی، فرد معتاد را به سمت رفتارهای اجباری و مخرب سوق می‌دهد. با این حال، جوانان به دلیل عدم آگاهی و تجربه کم، زودتر از دیگران در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند.

در ابتدا، مصرف مواد مخدر ممکن است به عنوان یک تفریح و راهی برای فرار از فشارهای روزمره به نظر برسد. به تدریج این رفتار می‌تواند از کنترل خارج شود و فرد را به مردابی عمیق و تاریک بکشاند که آرام آرام او را می‌بلعد. این مرداب نه تنها زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به روابط خانوادگی و اجتماعی او نیز آسیب بزند.

یکی از عواقب جدی اعتیاد، افزایش آمار طلاق و جدایی در خانواده‌هاست. این موضوع می‌تواند به بروز مشکلات مالی، عدم اعتماد و درگیری‌های مکرر منجر شود که در نهایت به فروپاشی خانواده‌ها و طلاق ختم می شود.

متأسفانه، برخی جوانان خود را با توجیهاتی نادرست قانع می‌کنند که مصرف موادی مانند تریاک، حشیش و ماری‌جوانا اعتیادآور نیست. آنها به دلیل گیاهی بودن این مواد، باور دارند که جنبه‌ای دارویی دارند. این تصور اشتباه گاهی باعث می‌شود که جوانان با اطمینان فکر کنند که تنها یک بار مصرف مواد مخدر به معنای اعتیاد نیست؛ اما غافل از اینکه همین یک بار می‌تواند آنها را به سرعت به دام وابستگی و خطرات جدی بکشاند.

این باور غلط نه تنها می‌تواند به شدت خطرناک باشد، بلکه وابستگی به هر نوع از مواد مخدر، به ویژه تریاک، یکی از معضلات جدی اجتماعی است که عوارض و پیامدهای خطرناکی برای فرد و جامعه به همراه دارد. تریاک، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مواد مخدر افیونی، دارای خاصیت اعتیادزایی بسیار بالایی است و مصرف آن می‌تواند به وابستگی شدید جسمی و روانی منجر شود.

این وابستگی جسمی به این معناست که بدن نمی‌تواند بدون وجود این ماده به درستی عمل کند و در نتیجه فرد برای کاهش درد به مصرف دوباره آن روی می‌آورد. به علاوه، حشیش و ماری‌جوانا هر دو از گیاه شاهدانه به دست می‌آیند و می‌توانند به وابستگی روانی منجر شوند.

گاهی مشاهده می شود که جوانان به دلیل قانونی شدن مصرف ماری‌جوانا در برخی کشورها، آن را به عنوان یک ماده بی‌خطر تلقی می‌کنند اما این ماده می‌تواند عوارض جدی بر روی سلامت روان و جسم فرد داشته باشد.

مصرف‌کنندگان ماری‌جوانا ممکن است تصور کنند که به آن اعتیاد ندارند، اما تمایل ذهنی به مصرف این ماده می‌تواند عوارضی مانند مشکلات خواب، اضطراب و افسردگی را به همراه داشته باشد. این وابستگی روانی به این معناست که فرد به دلیل نیاز عاطفی و ذهنی به ماده، به آن وابسته می‌شود، حتی اگر علائم جسمی ترک را تجربه نکند.

امروزه، رسانه‌ها به عنوان یکی از قدرت‌مندترین ابزارهای ارتباطی، نقش حیاتی و متناقضی در جامعه ایفا می‌کنند. درجهانی که رسانه‌های اجتماعی، می‌توانند به عنوان یک منبع تأثیرگذار در شکل‌گیری نگرش‌ها و رفتارهای جوانان با آگاهی‌رسانی، به پیشگیری از اعتیاد کمک نمایند اما تصاویر سرشار از جذابیت، موسیقی‌های فریبنده و داستان‌های اغواکننده رسانه‌ای، اغلب مصرف مواد مخدر را به عنوان نمادی از آزادی و لذت زندگی نمایش می‌دهند.

این ناهماهنگی می‌تواند بار روانی و اجتماعی سنگینی بر دوش جوانان و نوجوانانی که در جستجوی هویت و پذیرش اجتماعی هستند، بگذارد و آن‌ها را به سمت رفتارهای ناسالم سوق دهد. به عنوان مثال، برخی کلیپ‌های طنز و سرگرم‌کننده در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، با انتقال پیام های نادرست و عادی‌سازی مصرف مواد مخدر، موجب شده‌اند تا جوانان این رفتار را به عنوان یک رفتار عادی و قابل قبول تلقی کنند و در نتیجه به سمت مصرف آن سوق داده شوند.

همچنین برخی فیلم‌های سینمایی و طنز سال‌های اخیر که به طور مکرر با محوریت مصرف موادی مانند کوکائین ساخته می‌شوند، می‌توانند تأثیرات منفی بر ناخودآگاه جوانان داشته باشند. این فیلم‌ها با نمایش لحظات شادی و خوشحالی ناشی از مصرف مواد، به طور غیرمستقیم موجب افزایش میل به مصرف در بین جوانان و عادی‌سازی مصرف مواد مخدر می‌شوند.

به بیان دیگر، این رسانه‌ها می‌توانند این باور را به وجود بیاورند که مصرف مواد می‌تواند بخشی بی‌خطر و مهیج از زندگی آن‌ها باشد. از دیدگاه بنده، نقد این موضوع ضروری است و رسانه‌ باید مسئولیت خود را در زمینه فرهنگ‌سازی در خصوص مضرات اعتیاد به درستی ایفا کند.

با این حال عوامل اجتماعی متعددی می‌توانند بر گرایش جوانان به اعتیاد تأثیرگذار باشند. دسترسی آسان به مواد مخدر، بیکاری و فرهنگ محل زندگی از جمله عواملی هستند که می‌توانند جوانان را به سمت مصرف مواد مخدر سوق دهند.

همچنین، ارتباط با دوستانی که درگیر مصرف مواد مخدر -حتی به صورت تفریحی- هستند، می‌تواند به شدت بر انتخاب‌های جوانان تأثیر بگذارد. در واقع، جوانان به دلیل تمایل به جلب توجه و پذیرش اجتماعی، ممکن است مانند شمعی در نسیم، به راحتی تحت تأثیر قرار گیرند. فشار همسالان یا «Peer pressure» معمولا می‌تواند به عنوان یک عامل قوی در تصمیم‌گیری‌های جوانان عمل کند و آن‌ها را به سمت رفتارهای پرخطر سوق دهد.

در بسیاری از موارد، فشار همسالان می‌تواند باعث شود که جوانان به مصرف مواد مخدر روی آورند. این فشار می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله تمسخر، طعنه یا حتی دعوت به مصرف مواد مخدر بروز کند.

حقیقت این است که راز تلخی در دل این سرزمین نهفته است؛ ایران در نبردی خاموش با بحران اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کند. آمارهای سال‌های اخیر چهره‌ای نگران‌کننده از وضعیت موجود ارائه می‌دهند:

در سال ۱۳۹۷، میانگین شیوع مصرف مواد مخدر میان نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال به ۲.۱ درصد رسید و در سال بعد، این گرایش دل‌خراش ۵ درصد دیگر افزایش یافت.

در سال ۱۳۹۹، تعداد مصرف‌کنندگان به حدود ۲.۸ میلیون نفر رسید و در سال ۱۴٠٠، به ازای هر ایرانی، ۱۲ گرم مواد مخدر کشف شد.در سال ۱۴٠۱، بیش از نیمی از معتادان زیر ۳۴ سال بودند و سال بعد، میانگین سن اعتیاد به ۱۸ سال کاهش یافت.

در حال حاضر و در در سال ۱۴٠۳، تعداد کل مصرف‌کنندگان مستمر و غیرمستمر مواد مخدر به حدود ۴.۴ میلیون نفر برآورد شده که با احتساب خانواده‌های آنها، این معضل اجتماعی به زندگی حدود ۱۵ میلیون نفر گره خورده است.

بدین ترتیب، از هر ۱۷ نفر، یک نفر به دام اعتیاد افتاده است.برای مقابله با این بحران، برقراری اقدامات فوری و کارآمد در زمینه‌های پیشگیری، درمان و کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد ضروری است.

برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها به منظور افزایش آگاهی جوانان نسبت به مضرات سوء مصرف مواد و تأثیرات آن بر زندگی، می‌تواند گامی مؤثر باشد.

همچنین، ایجاد فضاهای امن و حمایتی برای جوانان جهت طرح مشکلات بدون ترس از قضاوت، تقویت مهارت‌های اجتماعی و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به جوانان برای مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی و همسالان، و حمایت خانواده‌ها برای ایجاد ارتباطی سالم و مثبت با فرزندان از دیگر برنامه‌های پیشنهادی هستند.

با افزایش آگاهی و ایجاد فضاهای حمایتی، می‌توان به بهبود وضعیت نسل جوان و کاهش آمار وابستگی به مواد مخدر امیدوار بود و در نهایت، آینده‌ای سالم‌تر و درخشان‌تر برای آن‌ها رقم زد.

انتهای پیام.