رقابت فزاینده چین و آمریکا: افزایش تنش‌ها در عرصه‌های مختلف

عرفان میرزازاده، دانش آموخته‌ی دکتری حقوق بین الملل در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز نوشت:

  موضوعات جدیدی در رقابت فزاینده بین کشورهای چین و ایالات متحده در حال ظهور هستند، از جمله کانال پاناما، فضا، تجارت و مالکیت فکری. در حالی که دولت جدید ایالات متحده تحت ریاست جمهوری ترامپ کاهش کمک‌های خود به بسیاری از کشورهای در حال توسعه را اعلام کرده است، چین در حال ایجاد پیمان های فضایی است و با یک برنامه محرمانه خارجی، نزدیک به دو دهه توافقنامه با کشورهای آفریقایی امضا کرده است تا در فضا از ایالات متحده پیشی بگیرد. بر اساس گزارش رویترز، سرمایه‌گذاری‌های چین در حوزه ساخت ماهواره‌ها و زیرساخت‌ها برای همپیمانان در راستاي افزایش توانایی‌های نظارتی چین است. چین بخش زیادی از این کمک‌های فضایی به کشورهای آفریقایی را به طور عمومی اعلام کرده است، از جمله اهدای ماهواره‌ها، تلسکوپ‌های فضایی و ایستگاه‌های زمینی. اما آنچه به طور علنی مطرح نشده این است که پکن به داده‌ها و تصاویر جمع‌آوری‌شده از این فناوری‌های فضایی دسترسی دارد و پرسنل چینی حضور بلندمدتی در تاسیسات ساخته‌شده در آفریقا دارند.

بر اساس گزارش موسسه صلح ایالات متحده، پکن ۲۳ پیمان دوجانبه فضایی در آفریقا دارد، از جمله در حوزه های تامین مالی ماهواره‌ها و ایستگاه‌های زمینی برای جمع‌آوری تصاویر و داده‌های ماهواره‌ای. در سال گذشته، مصر، آفریقای جنوبی و سنگال موافقت کردند که با چین برای ایجاد پایگاه فضایی در ماه همکاری کنند، پروژه‌ای که با برنامه‌های ماه ‌ایالات متحده رقابت می‌کند. این اقدامات نه تنها برای دستیابی به برتری فناوری، بلکه برای افزایش توانایی‌های نظارتی و امنیتی و نفوذ ژئوپلیتیک چین در آفریقا و سایر مناطق در حال توسعه طراحی شده‌اند و نشان‌دهنده بلندپروازی‌های چین در رقابت با برنامه‌های فضایی ایالات متحده می باشد.

  کانال پاناما به عنوان یک نقطه استراتژیک در تجارت جهانی، به میدان رقابت بین چین و ایالات متحده تبدیل شده است. پس از تهدید رئیس‌جمهور ترامپ برای بازپس‌گیری کانال پاناما، چین از آنچه “فشار و اجبار” ایالات متحده نامید، انتقاد کرد و گفت این اقدام برنامه کمربند و جاده آن را تضعیف می‌کند. این انتقاد پس از آن مطرح شد که پاناما از تمدید یک توافقنامه کلیدی زیرساختی با پکن خودداری کرد. پس از دیدار مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، با رئیس‌جمهور پاناما، تصمیم پاناما برای فسخ توافقنامه با چین به عنوان امتیازی به ایالات متحده در مورد کانال پاناما در نظر گرفته شد. به نظر می‌رسد واشنگتن به دنبال تضعیف پروژه‌های زیرساختی چین در سراسر جهان است.

  گزارش “نفوذ ژئوپلیتیک و صلح” از موسسه اقتصاد و صلح به موضوع افزایش وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دولت چین، به ویژه در آفریقا و سایر مناطق در حال توسعه اشاره دارد و تاکید میکند که این سیاست می‌تواند به ابزاری برای اعمال نفوذ سیاسی و اقتصادی بیشتر چین تبدیل شود. این گزارش برجسته می‌کند که چگونه وابستگی متقابل اقتصادی کشورها، که زمانی به عنوان یک نیروی تثبیت‌کننده دیده می‌شد، اکنون به طور فزاینده‌ای توسط قدرت‌های بزرگ، از جمله ایالات متحده و چین، به عنوان سلاح استفاده می‌شود، همان‌طور که در جنگ‌های تجاری، تحریم‌ها و جداسازی عمدی زنجیره‌های تامین در صنایع حیاتی مشاهده می‌شود. این گزارش خاطرنشان می‌کند که در سال ۲۰۲۴، ۳.۳ میلیارد نفر در کشورهایی زندگی می‌کردند که پرداخت‌های بهره بدهی‌های آن‌ها بیشتر از هزینه‌های بهداشت و آموزش بود. بسیاری از این کشورها به شدت به چین بدهکار هستند.

  عرصه دیگر رقابت فزاینده بین ایالات متحده و چین، مالکیت فکری است. هر دو شرکت فناوری چینی DeepSeek و OpenAI ایالات متحده به نقض مالکیت فکری متهم شده‌اند. البته فعالیت های هر دو کشور در این حوزه نشان دهنده رقابت جدی هر دو کشور برای حفظ برتری فناوری است.

  رقابت بین چین و ایالات متحده تنها به نفع یا ضرر این دو کشور نیست، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر کشورهای دیگر، به ویژه کشورهای در حال توسعه دارد. بسیاری از این کشورها به دلیل وابستگی به کمک‌های مالی و سرمایه‌گذاری‌های چین، در معرض فشارهای سیاسی و اقتصادی قرار می‌گیرند. افزایش بدهی‌های کشورهای در حال توسعه به چین و کاهش کمک‌های ایالات متحده به این کشورها، می‌تواند به بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی در این مناطق منجر شود.

جمع‌بندی:

  رقابت بین چین و ایالات متحده در عرصه‌های مختلفی مانند فضا، مالکیت فکری، زیرساخت‌ها و اقتصاد، نه تنها بر روابط بین این دو کشور تأثیر می‌گذارد، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر نظم جهانی دارد. این رقابت‌ها نشان‌دهنده تغییر در توازن قدرت جهانی و تلاش هر دو کشور برای حفظ یا افزایش نفوذ خود در سطح بین‌المللی است. در این میان، کشورهای کوچک‌تر و در حال توسعه باید هوشمندانه عمل کنند تا از تبدیل شدن به میدان نبرد این رقابت‌ها جلوگیری کنند. این کشورها می‌توانند با اتخاذ استراتژی‌های هوشمندانه از قبیل تنوع بخشیدن به روابط اقتصادی و سیاسی، تقویت نهادهای داخلی و حکومت قانون، استفاده از رقابت چین و آمریکا برای جذب سرمایه‌گذاری و فناوری، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، تمرکز بر توسعه پایدار و منافع ملی، اجتناب از گرفتار شدن در جنگ‌های تجاری یا تحریم‌ها، تقویت دیپلماسی فعال و چندجانبه‌گرایی، آموزش و توانمندسازی نیروی کار، حفظ بی‌طرفی در تنش‌های ژئوپلیتیک و ایجاد مکانیسم‌های حل اختلاف محلی و منطقه‌ای از تبدیل شدن به عرصه رقابت بین چین و آمریکا جلوگیری کنند.

انتهای پیام