چه کسانی به اختربینی یا تنجیم باور دارند؟

هادی صمدی، مدرس فلسفه در کانال تلگرامی خود (تکامل و فلسفه) نوشت:

«اینکه کسانی باور دارند که افراد متولدِ فلان ماه چنین و چنان‌اند یا افراد متولد فلان ماه در این هفته نباید کارهای خاصی را انجام دهند، و برخی دیگر از افراد چنین باورهایی ندارند به چه عواملی باز می‌گردد؟ تا کنون پژوهش‌های بسیار زیادی در این زمینه انجام شده است. پژوهشی که اخیراً انجام شده درصدد پاسخ به این پرسش بوده که چه افرادی تنجیم را «علمی» تلقی می‌کنند.

مطالعه‌ای جدید که در مجله‌ی معتبر تفاوت‌های فردی منتشر شده، به بررسی عوامل مؤثر بر باور افراد به تنجیم به عنوان یک علم پرداخته است. این تحقیق با تحلیل داده‌های مربوط به بیش از ۸۵۰۰ نفر از شهروندان آمریکایی، به نتایج قابل توجهی دست یافته که بسیاری از یافته‌های قبلی را باطل می‌کند.

به‌خلاف تصورات رایج که باور به تنجیم را به گرایش‌های معنوی، اعتقادات مذهبی، یا دیدگاه‌های سیاسی نسبت می‌دادند، این مطالعه نشان داد که هوش و سطح تحصیلات، قوی‌ترین عوامل تعیین‌کننده در این زمینه هستند. به عبارت دیگر، افرادی که هوش پایین‌تر و سطح تحصیلات کمتری داشتند، به طور قابل توجهی بیشتر احتمال داشت که تنجیم را علمی تلقی کنند.

مطالعه به طور خاص فرضیه‌های جایگزین را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که میزان اعتماد به علم  رابطه‌ی بسیار ضعیفی با باور به تنجیم دارد. به عبارتی علم‌باورانِ زیادی بودند که به تنجیم باور داشتند و بی‌باورانی به علم هم بودند که تنجیم را قبول نداشتند. به‌علاوه، پژوهش هیچ ارتباط معناداری بین باور به تنجیم و باورهای مذهبی نیافت. همچنین هیچ همبستگی قابل توجهی بین گرایش سیاسی و  باور به تنجیم دیده نشد. این در حالی است که برخی مطالعات قبلی در اروپا، ارتباطی بین گرایش‌های راست‌گرایانه و پذیرش تنجیم را نشان داده بودند.

در عوض نتایج این پژوهش به شدت از فرضیه «دانش سطحی» باورمندان به اختربینی حمایت می‌کند. این فرضیه بیان می‌دارد که کمبود دانش و توانایی‌های شناختی، افراد را در برابر باورهای شبه‌علمی آسیب‌پذیرتر می‌کند. به عبارت دیگر، افرادی که دانش علمی و تفکر انتقادی کمتری دارند، احتمالاً بیشتر تحت تأثیر باورهای غیرعلمی مانند تنجیم قرار می‌گیرند.

محققان به یک محدودیت مهم در مطالعه خود اشاره می‌کنند. پرسش مستقیم از شرکت‌کنندگان در مورد «علمی بودن» تنجیم، ممکن است باعث شده باشد افرادی که به تنجیم باور دارند اما آن را علمی نمی‌دانند، از پاسخ دادن به این سؤال به طور دقیق باز بمانند. با وجود این محدودیت، یافته‌های مطالعه همچنان بسیار ارزشمند هستند. در نهایت، محققان پیشنهاد می‌کنند که برای مقابله با باورهای شبه‌علمی مانند تنجیم، تلاش‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌های تفکر انتقادی و سواد علمی در جامعه، می‌تواند مؤثرترین راهکار باشد.

در مجموع، این مطالعه نشان می‌دهد که باور به تنجیم در جوامع مدرن، بیش از آنکه ریشه در عوامل فرهنگی یا روان‌شناختی عمیق داشته باشد، به سطح دانش و توانایی‌های شناختی افراد مرتبط است. این یافته‌ها بر اهمیت آموزش و ترویج تفکر انتقادی برای مقابله با باورهای غیرعلمی در جامعه تأکید می‌کنند.»

انتهای پیام