نقدی بر معیار بودن دستمزد برای زکات فطره

محمدرضا یوسفی، استاد دروس خارج فقه حوزه‌ی علمیه‌ی قم در کانال تلگرامی خود نوشت: «یکی از اساتید بزرگوار  فرموده اند که زکات فطره در زمان پیامبر اسلام (ص) یک صاع خرما بوده است و چون در آن زمان دستمزد یک کارگر دو صاع خرما بوده است.

یعنی فطریه برابر دستمزد نصف روز یک کارگر بوده است لذا احتیاط این است که واجدین شرایط در  این زمان، نصف درآمد یک روز خود را به عنوان زکات فطره پرداخت نمایند سپس فرمودند افراد با درآمد بالا احتیاط نموده و بر طبق دستمزد خود فطریه بپردازند.

ایشان برای یک صاع خرما موضوعیت قائل نشده و آن را عنوان مشیر به دستمزد روزانه نیروی کار دانسته‌اند.

نکاتی چند در باره این نظر قابل ذکر است اول اینکه چرا یک صاع را عنوان مشیر در نظر گرفته اند. دوم اینکه چرا عنوان مشیر دستمزد روزانه در نظر گرفته شده است. ممکن است چنانچه برخی بیان کرده اند یک صاع به این دلیل انتخاب شده باشد که معادل قوت یک روز باشد.

نکته مهم این است که معیار قرار دادن قیمت های نسبی که تابع عرضه و تقاضا هستند اشتباهی فنی و محرز است. زیرا دستمزد نیروی کار یک قیمت متغیر است که تابع عرضه و تقاضاست. در اقتصادهای کشاورزی در تابستان تقاضای نیروی کار افزایش می یابد و در نتیجه دستمزدها افزایش می یابند و بر عکس در زمستان  عرضه نیروی کار افزایش می یابد و تقاضا نیز کاهش خواهد یافت لذا دستمزدها به دلیل شرایط عرضه و تقاضا تغییر می یابند.

انتظار این است که دستمزدها در اقتصادهای آن زمان که تحرک نیروی کار مانند امروز نبوده است, در زمستان کمتر از تابستان میشد. این نکته بر عکس خرماست زیرا خرما در تابستان به دلیل وفور به طور نسبی قیمتش از زمستان کمتر خواهد بود حال آیا می توان یک قیمت نسبی در یک دوره زمانی را مبنا قرار داد؟

بر این اساس در زمستان قیمت خرما افزایش و دستمزدها کاهش و در تابستان قیمت خرما کاهش و دستمزدها افزایش یافته یعنی ایندو رفتار قیمتی این دو معکوس است. لذا قیمت نسبی خرما و دستمزد نیروی کار در زمستان با تابستان فرق میکرد از این رو نمیتوان دستمزد را شاخص خوبی برای زکات فطره در نظر گرفت.

نکته دیگر اینکه بر فرض که یک صاع خرما عنوان مشیر  دستمزد روزانه نیروی کار باشد پرسش این است که کدام نیروی کار معیار بوده است؟ چنانچه میدانیم نیروی کار ماهر و غیر ماهر وجود دارد و نیروی کار ماهر هم تنوع زیادی داشته است. این امر  نسبت به همه زمانها صادق است.

به عنوان مثال، وقتی ابولولو شکایت ارباب خود مغیره  را به نزد خلیفه برد و از یک دینار تعیین شده شکایت کرد خلیفه گفت تو دارای مهارت هستی و این رقم برای تو زیاد نیست. لذا پرسش است که بر فرض که یک صاع عنوان مشیر به دستمزد روزانه باشد, طبیعی است که با توجه به تنوع نیروی کار در آن زمان, تنها نیروی کار غیرماهر معیار بوده است لذا نمیتوان معیار را دستمزد روزانه هر فرد مکلف بر حسب خودش قرار داد.

نتیجه اینکه هیچ دلیلی و قرینه ای بر اینکه صاع عنوان مشیر باشد وجود ندارد. و عنوان مشیر قراردادن دستمزد نادرست است و نادرست تر مقیاس قرار دادن دستمزد هر فرد است.»

انتهای پیام