درس‌های قائم مقام برای امروز | عباس موسایی
عباس موسایی، فعال سیاسی، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:
در آستانه ٔ مذاکرات ِ نمایندگان ِ جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، و فضای رسانه ای سنگین و تخریب گر ِ راست های افراطی با محوریت ِ راست ِ افراطی صهیونیستی، اعتماد به کیاست، خردمندی و ظرفیت های دیپلمات های خوشنام و میهن دوست، باطل السحر ِ وسوسه های خناسان است. در این نوشته، با ارجاع به فقراتی از نامه میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، خطاب به میرزا محمدعلی آشتیانی، مذاکره کننده ارشد ایرانی در ارزنه الروم، پیرامون ِ اختلافات ایران و عثمانی، برای نشان دادن ِ منطق ِ استوار ِ دفاع از مصالح ِ عالیه ٔ ملی، درس آموزی ِ نکاتی از آن مرقومه، مورد ِ تاکید قرار می گیرد. درس بزرگ ِ قائم مقام آن بود که فهمی جدید از منافع ملی را در سپهر ِ سیاسی کشور، بوجود آورد، به گونه ای که همه‌ی مصالح و منافع ِ دیگر، در ذیل آن تعریف و به تابعی از آن تبدیل شد.
۱ـ لزوم ِ اعتماد به کیاست ِ فرزندان ایران و اختیار تام به آنان؛
قائم مقام فراهانی در پاسخ به نامهٔ میرزا محمدعلی آشتیانی، نماینده ایران در مذاکره با عثمانی که از دانایی ِ طرف ِ عثمانی گفته بود می نویسد ؛«عالیجاه ، میرزا محمدعلی بداند که: تعریف و توصیف چند که از سَر عَسکر ِ اَرزِنَه الرُوم، در ضمن شروح مرسله نوشته بود ، بنظر ما رسید و اگر سَرعَسکر که از دولت عثمانی وکیل مصالحه است دانا و عارف و واقف است، چنان نیست که وکیلی که ما از این دولت فرستاده باشیم، نادان و جاهل و غافل باشد.آن عالیجاه که او را به آن شدت عالم بآداب مناظره و استاد در فنون محاوره دیده و دانسته است این مطلب را نیز بداند که اگر ما پایه آن عالیجاه را در همین علوم و فنون دون پایه او می‌دیدیم و بهتر و برتر نمی دانستیم، با وکالت مطلقه در مقابل او نمی فرستادیم.»
«در واقع و نفس الامر خود را بهر چه خیر و صلاح دولت قاهره است مأذون و مختار داند.»
۲ـ مذاکره امری خطیر است و علیرغم ِ آنکه می توان از طریق واسطه ها، مراوده و گفت و گو کرد، مذاکره ی بی واسطه، به صلاح ملک و ملت است. فهم ِ درست از موقعیت ِ خود و دشمن؛
«دیگر این که نوشته بود که این کار، کار خطیری است و مزید دقت و اهتمام در آن ضرور است، معلوم است که هرگاه ما پر اعتنا بشان این کار نداشتیم لازم نبود که مثل آن عالیجاه کسی را بفرستیم و ممکن بود که هیچ آدم نفرستیم و بتوسط خارج انگلیس و ایلچی متوقف اسلامبول، همین خواهشی که بالفعل سرعسکر در باب حدود قدیمه می‌کند امضا بداریم…. لکن آن عالیجاه را از جرک کل چاکران برای این کار انتخاب و اختیار کردیم، برای این بود که خود از ظاهر و باطن کار ما آگاه و خبردار است و عدد سپاه و مقدار استعداد و وضع ولایت و گنجایش بضاعت ما را بتحقیق می‌داند، و …
۳- فهم ِ موقعیت ِ خود و خصم، عاقبت اندیشی و غلبه بر تردیدها، بلندی همت و قاطعیت؛
« آن عالیجاه اوضاع این جا و آن جا را بنظر دقت ملاحظه کند و مصلحت دولت قاهره را از آن میانه استخراج و استنباط نماید و از فکر عواقب امور غفلت نکند و حالا که آن عالیجاه کاری دیگر و گرفتاری دیگر ندارد وکیاست ایرانی را با فراغت عثمانی جمع کرده، همّ واحد دارد و در یک فن تتبع و تمرن می‌کند؛ … لازم است که هرچه می‌کند بفرط جرئت و بلندی همت بکند، و اظهار تردید و تشکیک را در اثنای مهام خطیره قبیح و رکیک داند.»«در بحر عمان سفر کردن و از موج طوفان حذر نمودن با هم نمی‌سازد، باید با کمال جرات اقدام کرد و با علو همت اهتمام نمود.»
۴ـ ترجیح مصالح کلان ملی بر مصالح افراد و التفات به افکار عمومی،
«بر آن عالیجاه معلوم است که ما همیشه همه جا صلاح کل را منظور می‌کنیم نه صلاح خود را. لکن ارباب ننگ و نام از هیچ چیز نباید بترسند مگر از زیان زبان عوام و ما اگر ازین یک فقره احتیاط کنیم ننگ ما نخواهد بود.»
۵ـ التفات به فنون مذاکره و نگارش معاهده نامه، برای دفاع از مصالح ملی به وقت ِ اکنون و حفظ ِ ظرفیت های اقتدار برای آینده
« الفاظ مبهمه و فقرات ذواحتمالین در فصلی که موقع ذکر این مطلب است بزور میرزائی و قوة انشائی بگنجاند، که راه سخن برای ما باقی بماند و این تصرف و تسلطی که حالا داریم سلب نشود و از روی عهدنامه بحث بر ما وارد نیاید و این آخر الدواء و آخر العلاج است و معلوم است که هرگاه طورهای دیگر ان شاءالله تعالی از پیش برود ، البته بهتر و خوب تر و باشکوه تر خواهد بود و هم‌چنین جاهاست که از دست دبیر و خامة تدبیر زیاده از هزار نیزه وشمشیر توقع خدمت می‌توان داشت.»
منطق ِ استوار ِ قائم مقام فراهانی در کانونی شدن ِ ایران و منافع و مصالح ایران ، می تواند از فروغلطیدن به بیراهه ها، ما را مصون بدارد. این مهم ایجاب می کند تا در مذاکرات عمان ، منافع و مصالح ملی، قربانی ِ ظواهر بی اهمیت نشود.
انتهای پیام
