اختلاف میان ترامپ و تیلرسون تا چه حد جدی است؟

امیر ابوالفتح کارشناس مسائل امریکا در گفتگو با  خبرآنلاین به بررسی اختلافات بین دونالد ترامپ و رکس تیلرسون در موضوع برجام و بحران قطر پرداخته است که متن این گفتگو را از نظر می گذرانید:

ارزیابی شما از اختلاف جدید بین ترامپ و تیلرسون در موضوعات مطرح شده چیست؟ آیا این روند ادامه خواهد داشت؟

اختلافی که بین کاخ سفید و دستگاه دیپلماسی امریکا به تازگی شکل گرفته است نشات گرفته ازدو دیدگاه و دو خط مشی در خصوص جایگاه و نحوه اعمال قدرت ایالات متحده امریکا است. وزارت خارجه به صورت سنتی طی هفتاد سال اخیر مدافع گسترش حضور امریکا در عرصه های بین المللی، تقویت مشارکت جهانی از طریق ایجاد ائتلافها، بر عهده گرفتن بار بیشتر مسئولیت ها در عرصه جهانی و پیشبرد اهداف از طریق دیپلماسی عمومی هست. این جزو وظایف ذاتی دستگاه دیپلماسی در همه کشورها از جمله ایالات متحده امریکا است.

اما دولت جدید در امریکا در حقیقت نمایندگان جریان سیاسی است که تا حدودی ملی گرا است و معتقد است مسئولیتها و بار سنگینی که امریکا طی دهه های اخیر بر عهده گرفته باعث تضعیف توان ملی امریکا شده و قدرت امریکا را مستهلک کرده و باعث شده امریکا در رقابت با رقبای قدرتمند خود عقب مانده و بنابراین باید به مسائل داخلی برگشت پیدا کند و مولفه های درونی را بازسازی کند تا در نهایت جایگاه امریکا در نظام بین المل حفظ شود.

این تفاوت دیدگاه باعث شده است که اصطکاک هایی بین کاخ سفید بویژه مشاوران ایدئولوگ گرای ترامپ با دستگاه دیپلماسی و ریاست آن یعنی تیلرسون بروز پیدا کند. کاخ سفید معتقد است که باید از وظایف وزارت خارجه کاسته شود. به نوعی که هم مسئولیتهای امریکا را کاهش داد و هم بار مالی آن را کم کرد و وظایف ژاندارمی آمریکا به قدرتهای منطقه ای مثل عربستان واگذار شود. در حالی که دستگاه دیپلماسی به دنبال ادامه فرایند جهانی شدن است. در این چارچوب مصداقهایی از این اختلافها بروز پیدا می کند که یکی سر قضیه برنامه هسته ای است.

وزرات خارجه معتقد است که خروج از برجام توسط امریکا به جایگاه امریکا لطمه وارد می کند و انزوای آن را ایجاد می کند، در حالی که تیم ایدئولوگ گرای ترامپ افرادی مانند استیو بنن خیلی دغدغه این موضوع را ندارند و معتقدند که امریکا باید به تنهایی اعمال قدرت بکند و نگران وجهه و پرستیژ خود در عرصه بین الملی نباشد.

در مورد قطر هم این موضوع اختلاف برانگیز بوده است، به گونه ای که ترامپ معتقد است که عربستان باید بخش عمده ای از وظایف امریکا را در دوران کاهش حضور امریکا در منطقه غرب آسیا را بر عهده بگیرد در حالی که وزرات خارجه نگران لطمه وارد شدن به توافقات و مناسبات از پیش تعیین شده در ارتباط با کشورهای موثر منطقه بخصوص قطر است.

به نظرتان این اختلافات باعث خواهد شد تیلرسون هم به سرنوشت افرادی در تیم ترامپ که مجبور به استعفا یا برکناری شدند، دچار شود؟

پیش بینی در عرصه سیاست خارجی البته دشوار است و دشوار تر از آن پیش بینی در مورد دولت ترامپ است. شخص رئیس جمهور امریکا فردی غیر قابل پیش بینی است. تصمیمات آنی می گیرد و دور از انتظار نخواهد بود اگر تیلرسون هم مجبور به کناره گیری از وزارت خارجه شود یا استعفا بدهد. اما این به این معنی نیست که این موضوع کاملا قریب الوقوع باشد. در حال حاضر رسانه ها به این موضوع پرداخته اند ولی به نظر می رسد که مثلث تیلرسون، متیس، مک مستر فعلا در مقابل هجوم سنگین مشاوران ایدئولوگ ترامپ مقاومت می کنند و سر قضیه توافق هسته ای با ایران و برجام مشخص شده است که این مثلث از توان تاثیر گذاری بر دیدگاه رئیس جمهور برخوردار است و می تواند به هر شکل ممکن رئیس جمهور را قانع کند که سیاست مدنظر وزارت خارجه همچنان ادامه پیدا کند.

در مورد بحران قطر چطور؟

در مورد قضیه قطر به نظر می رسد که بعد از چند روز اول بحران که ترامپ آشکارا قطر را متهم به همکاری با تروریسم می کرد به تدریج و گذشت زمان تعادل برقرار شد و وزارت خارجه توانست مدیریت بحران را در دست بگیرد. شاید بتوان گفت که موقعیت کسی مانند وزیر خارجه قطعا می تواند مستحکم تر از افرادی مانند مشاور امنیت ملی یعنی مایک فلین باشد که در معرض یک اتهام سنگین قرار گرفته بود، و یا در مقایسه با رینس پریبوس رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید که برکنار شد از جایگاه بهتری برخوردار باشد. به هر حال مدیریت یک وزارتخانه نیاز به نوعی تعامل و معاملات پشت پرده با سران حزب جمهوری خواه و کنگره دارد که باعث می شود ترامپ خیلی آنی، فوری و احساسی در مورد یک فردی که جایگاه مهمی دارد تصمیم نگیرد. تیلرسون گفته است قصد کناره گیری ندارد مگر اینکه ترامپ بخواهد اینکار را انجام دهد.

به نظرتان در حال حاضر تنها داماد دونالد ترامپ است که از تاثیرگذاری زیادی برخوردار است و می توان مسائل و اختلافات را ناشی از حضور ایشان دانست؟

رئیس جمهوران امریکا به هر حال مجموعه ای از مشاوران را دارا هستند. ترامپ هم از این موضوع مستثنی نیست، همه روسای جمهور از چنین افراد تاثیر گذار برخوردار بوده اند. به نظر می رسد در حال حاضر کوشنر جایگاه موثرتری دارد. این افراد حداقل در عرصه سیاست خارجی و مسائل امنیتی مشاوره می دهند و حرف این افراد هم برای رئیس جمهور مهم و تاثیر گذار است. اما فعلا در این شش هفت ماه نشانه بارزی از اینکه ترامپ در بین دو راه پیروی از دیدگاه مشاوران ایدئولوگ خود و روسای نهادهای تاثیرگذار دیدگاه گروه اول را در پیش گرفته باشد، موارد آشکاری دیده نشده و می توان گفت هنوز گروه دوم دست بالا را دارند و می توانند رئیس جمهور را در این قضایا مدیریت کنند.

انتهای پیام