در چند قدمی بحران آب

 وی که در آیین گشایش نخستین همایش ملی “بازیافت آب، راهبردی اصولی در مدیریت بحران آب” صحبت میکرد، افزود: به این ترتیب حدود 40 درصد از جمعیت 9 میلیارد نفری جهان در سال 2025 به آب سالم دسترسی نخواهند داشت به طوری‌که در این سال از هر پنج نفر مردم جهان، دو نفر دغدغه‌ تامین آب خواهند داشت.

وزیر نیرو سپس گفت: کشور ما نیز به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه‌ خشک جهان و با ادامه روند موجود در استفاده از آب، بحران آب را با شدت بیشتری تجربه خواهد کرد به طوری‌ که در حال حاضر نیز با حدود 9 میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی (منتهی به سال 1391)، افت حدود 20 متری سطح آبخوان‌های کشور، کاهش بارش، افزایش بی‌سابقه مصارف بویژه در بخش کشاورزی و کاهش 46 درصدی در رواناب‌های سطحی و با حدود 1700 مترمکعب سرانه آب تجدیدپذیر در معرض تنش آبی قرار داریم.

وی تصریح کرد: در سال‌های آینده نیز با ادامه روند موجود و با رسیدن به سرانه آب تجدیدپذیر حدود 1000 مترمکعب در معرض بحران شدید آب قرار خواهیم گرفت ضمن آنکه هم اکنون در برخی مناطق پرآب کشور مانند حوضه دریاچه ارومیه و شرق تبریز، سرانه آب تجدیدپذیر کمتر از 600 مترمکعب است و چنانچه هرچه سریعتر در زمینه مدیریت بهینه منابع آب مبتنی بر اصول مدیریت یکپارچه منابع آب، استفاده از پساب‌ها و زهاب‌ها، فناوری‌های نوین و استفاده از منابع نامتعارف آب در استحصال و مصرف آب و بسیاری موارد دیگر اقدام نکنیم، به طور یقین هم در مبحث توسعه دچار عقب‌ماندگی خواهیم شد و هم در بخش توسعه آب و تامین آب شرب، این حیاتی‌ترین ماده برای زندگی بشر، دچار مشکلات عدیده خواهیم شد.

وی افزود: اکنون 6500 روستای کشور فاقد منابع آب شرب هستند و توسط تانکر از مناطق دوردست آب شرب منتقل می شود. ارایه این مطالب از این‌رو ضروری بود که همگان بدانند بحران آب در کشور جدی‌ است و چنانچه اقدام های اصولی و علمی در این زمینه انجام ندهیم و از تمام منابع آب در اختیار به درستی استفاده نکنیم، نسل آینده کشور را دچار چالش‌های جبران‌ناپذیری خواهیم کرد.

وزیر نیرو سپس با بیان آنکه اکنون در تنش آبی هستیم و روز به روز به سمت بحران آبی حرکت می کنیم، اظهار داشت: اگر کشوری 20 تا 40 درصد از منابع آب تجدیدشونده خود را استفاده کند، در دامنه مطمئن قرار دارد. حداکثر میزان مجاز برای استفاده از منابع آب تجدیدشونده 60 درصد است اما اکنون از 120 میلیارد مترمکعب، 96 میلیارد مترمکعب مصرف می شود یعنی به جای 60 درصد 80 درصد استفاده می شود که این فشار زیاد به منابع طبیعی وارد می کند و موجب خشکی تالاب هایی مانند هامون، بختگان و دریاچه ارومیه شده است.

چیت چیان تصریح کرد: ما از حد مجازی که قوانین الهی در طبیعت اجازه داده، عبور و آسیب های شدیدی در ابعاد مختلف به منابع طبیعی وارد کرده ایم.

وی در ادامه گفت: مجموع سدهای در دست اجرا و اجرا شده در کشور 66 میلیارد مترمکعب آب در سال تنظیم می کند در حالی که کل روان آب های موجود کشور 46 میلیارد مترمکعب است و از سدهایی که ساخته شده است و یا در حال ساخت داریم، حدود 20 میلیارد مترمکعب فاقد آب هستند مانند سد ساوه که به خاطر تغییر اقلیم، کاهش بارش ها، افزایش تبخیر، افزایش برداشت ها در بالادست و کاهش بارش های موثر بوده است.

به گفته چیت چیان، در کشوری که روزی 88 میلیارد مترمکعب روان آب جریان داشته اکنون این میزان به 46 میلیارد مترمکعب رسیده است و روش های گذشته پاسخگوی نیازهای ما نیست و نیازمند بازنگری هستیم.

وی افزود: در همین راستا، یکی از منابعی که می‌تواند نقش مهمی در تامین آب برخی مصارف ایفا کند، استفاده از فاضلاب‌های تصفیه‌شده شهری، روستایی، صنایع و نیز زهاب‌های کشاورزی است. در جهان پیشرفته، دیگر به فاضلاب به عنوان یک ماده زاید نگاه نمی‌شود بلکه از آن به عنوان منابع آب خاکستری یادشده و حداکثر استفاده از آن به عمل می‌آید. در کشورهای پیشرفته و پرآب جهان نیز استفاده از این منابع و حتی پسماندهای حاصل از فرآیند تصفیه، کاربرد بسیاری دارد و بسیاری از کشورهای کم‌آب جهان نیز توانسته‌اند با استفاده از سامانه های پیشرفته تصفیه، کمبود منابع آب خود را با استفاده از این منابع تا حدود زیادی جبران کنند.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در کشور ما در این زمینه عقب‌ماندگی‌هایی وجود دارد که به دنبال آن هستیم تا هرچه سریعتر این کاستی‌ها را مرتفع کنیم.

وزیر نیرو افزود: در زمان حاضر، حجم پساب های تصفیه شده در کشور افزون بر 862 میلیون مترمکعب در سال رسیده است که براساس آمارهای موجود، از این حجم مقدار 553 میلیون مترمکعب براساس بخشنامه‌های موجود به سازمان های آب منطقه‌ای تحویل شده و 269 میلیون مترمکعب بلاتکلیف است که بخشی از آن نیز بدون استفاده به محیط تخلیه می‌شود.

وی گفت: براساس پیش‌بینی‌های انجام شده، حجم فاضلاب های شهری در سال 1400 به پنج میلیارد مترمکعب خواهد رسید که 70 درصد از این آب به صورت پساب قابل استفاده است.

چیت چیان اظهار داشت: شمار تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در کشور تا پیش از انقلاب اسلامی به کمتر از پنج تصفیه‌خانه می‌رسید و نخستین تصفیه‌خانه در سال 1340 در صاحبقرانیه تهران مورد بهره‌برداری قرار گرفت اما پس از انقلاب اسلامی، شمار شهرهایی که دارای سامانه‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شدند، رفته رفته بیشتر شد به نحوی که در سال 1369 که همزمان با تشکیل شرکت های آب و فاضلاب بود، شمار تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به 11 تصفیه‌خانه و در پایان سال 91 به 146 تصفیه خانه رسیده است.

وی جمعیت زیرپوشش شبکه فاضلاب را نیز تا پایان سال گذشته، 20 میلیون نفر اعلام کرد که در 263 شهر کشور و 38 روستا این امر عملیاتی شده است.

وزیر نیرو گفت: این آمار نشان می دهد که بسیاری از شهرهای ما و تقریباً بخش اعظم روستاهای ما فاقد سامانه پیشرفته جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب هستند و این در حالی است که به ازای یک حجم از فاضلابی که در محیط رها می شود، 40 برابر منابع آب آلوده می شود.

وی افزود: اگرچه طبق ضوابط و مقررات، صنایع ملزم به ایجاد تصفیه‌خانه فاضلاب هستند، اما به دلایل عدیده یا این سامانه ها ایجاد نشده‌اند و یا اینکه کارآیی لازم را ندارند و در مورد زهاب‌های کشاورزی نیز هیچ سامانه پایش و تصفیه‌ای تاکنون انجام نشده‌ است.

چیت چیان اظهار داشت: به‌هر‌حال وزارت نیرو با علم به این موضوع ها و باتوجه به خلاءهایی که هم در زمینه اطلاعات مربوط به تولید فاضلاب و پساب و نیز استفاده از فناوری‌های مربوط به تصفیه فاضلاب و بومی‌سازی روش‌های نوین در این زمینه وجود داشت، طرح کلان ملی “دانش و فناوری بازیافت پساب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی” را به عنوان یکی از طرح‌های کلان پژوهشی در شورای عالی عتف (علوم، تحقیقات و فناوری) مصوب کرد.

وی افزود: بهره‌برداران طرح افزون بر وزارت نیرو، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط‌ زیست، وزارت جهادکشاورزی و سایر دستگاه‌های مرتبط هستند که همین امر اجرای قوی‌تر این طرح را طلب می‌کند.

وزیر نیرو تصریح کرد: خوشبختانه با انتخاب مجری توانمند و نیز همکاران علمی قوی برای این طرح که سابقه علمی درخشانی نیز در این امر دارند، وزارت نیرو امیدوار است که نتایج ارزشمند این طرح، راهگشای بسیاری از مسایل مربوط به تصفیه فاضلاب‌ و زهاب در کشور و نیز استفاده مجدد این منابع در کشور باشد.

وی در پایان با ابراز امیدواری کرد: نتایج علمی حاصل از همایش ملی “بازیافت آب” کمک مؤثری در اجرای بهتر و مطلوب‌تر طرح ملی “دانش و فناوری بازیافت پساب شهری، صنعتی و کشاوری” باشد و بتوانیم با تلاش‌ها و اقدام های مؤثر در صیانت از منابع آب و استفاده بهینه از این منابع محدود، این میراث ارزشمند را با حفظ کمیت و کیفیت آن به نسل آینده بسپاریم.