بدون بازخورد مالی کارگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌کنیم
«امیر حسین ناظری کنزق»، انصاف نیوز: این روزها روی هر دیواری را نگاه کنی تبلیغ کارگاه بازیگری، کارگردانی و… است. همیشه برایم سوال است مگر ما چقدر هنرجو داریم که اینهمه کارگاه جورواجور برگزار می‌شود. و اگر خروجی این کارگاهها تربیت بازیگر و کارگردان با کیفیت است پس چرا با وجود اینهمه هنرمند اوضاع هنرمان چندان تعریفی ندارد؟ برای یافتن پرسش سوال‌هایم به سراغ یکی از برگزار کنندگان کارگاه در تهران رفتم. «کسری شاهینی» مدیر «خانه نمایش دا» که چند سالی است کارگاه‌های مختلف در سطوح مختلف برگزار می‌کند، حدود یک ماه پیش هم پروژه‌ای مشترک به نام «کوش نامه» با یک تیم از کره جنوبی برگزار کرد که سومین پروژه بین المللی این مجموعه در حوزه آموزش بود. از کسری شاهینی درباره‌ی فضای کارگاهها و اوضاع آموزش هنر در کشور گفتگویی کردیم. متن این گفتگو در پی می‌آید.
انصاف نیوز: در یکی دو سال اخیر تعداد زیادی کارگاه در حوزه تئاتر برگزار می شود بعضی معتقدند تعداد زیاد کارگاه ها به دلیل عدم کیفیت خوب آموزش در دانشگاه ها است؛ بعضی ها هم معتقدند این کارگاه ها محلی برای کسب درامد از طریق هنر است. نظر شما به عنوان کسی کارگاه که برگزار می کند درباره این موضوع چیست؟
کسری شاهینی: به نکته خوبی اشاره کردید ما در دانشگاه ها کمی ضعف آموزش داریم. به خاطر اینکه طرح درس ها به استاد اعلام شود و استاد باید همان درس بدهد. به این درسها برای هنرجوها کاربردی نیست؛ پس هنرجو ترجیح می دهد به خصوص در حوزه عملی خارج از دانشگاه در کارگاهها شرکت کند. البته تعداد کمی از هنرجویان کارگاهها از این طیف هستند. اما تعداد زیادی از هنرجویان کارگاهها برای این سمت کارگاه ها می روند که ورکشاپ مسیر رسیدن به اجرا را بسیار کوتاه می‌کند. تعداد زیادی از کارگاه ها با شعار اجرا در پایان دوره تبلیغ می کنند. ما خودمان هم در کارگاه بازیگری که با خانم نسیم ادبی در اینجا برگزار کردیم بعد از پایان دوره یک اجرای تمرینی برای بچه ها تدارک دیدیم. اما بعضی از کارگاه ها بعد از پایان دوره ۱۵ یا ۲۰ شب اجرا می‌گذارند. که این وجه‌ی مناسبی نه برای تئاتر و نه برای هنرجو ندارد. یک دلیل دیگر هم دلیل مالی است. این بار تقاضا از سمت مدرسین است. مدرسین دائم آن برای کسب درآمد به دنبال برگزاری کارگاه هستند. بسیاری از اساتید تنها کارشان تدریس است. این سه جریان باعث تعدد ورکشاپ ها مخصوصا در تهران شده است.
در رابطه با دسته دوم بعضی معتقدند این بسیار مفید است چرا که بسیاری از جوانان مدت
زیادی تلاش می کنند تا به اجرا برسند. اما مشکلات زیادی نمی گذارند، بعضی هم معتقدند این سریع اجرا کردن‌ها باعث لطمه به تئاتر می شود چراکه هنرجو با دانش بسیار پایین به سمت اجرا. به نظرتان کارگاه ها در حال حاضر بیشتر باعث لطمه به تئاتر می شوند یا مفیدند؟
برای پاسخ به این سوال نیاز به یک تحقیق آماری است. بعضی از کارگاه ها نتایج بسیار خوبی دارند. آنها معمولاً بعد از دو یا سه دوره اجرا میکنند. کارگاه هایی که بعد از یک دوره ۱۰ یا ۱۵ شب اجرا می‌گذارند، هنرجو را وارد یک حباب میکنند. اما اینکه کدام بیشتر است در حال حاضر چیزی که من میبینم این است که تعداد کارگاه‌های بی‌برنامه از کارگاه های هدفمند بیشتر است. هر جایی در شهر را نگاه می کنی یک تبلیغ از کارگاه بازیگری است. ما با سرعت سرسام آوری در حال تولید بازیگر هستیم.
اشاره کرده به بازیگری از قدیم سودای بازیگری همیشه در میان جوانان بوده است. چقدر تلاش می‌شود که به هنرجوها یاد بدهیم که فقط بازیگر مهم نیست و عوامل پشت صحنه نیز مهم اند؟
قبلاً تقریبا هیچ اما حالا بعضی جاها تلاش میکنند عوامل دیگر صحنه را نیز تربیت کنند. ما در خانه نمایش دا سعی می‌کنیم بیشتر روی ایده و متن تمرکز کنیم و کارگاه ها را به آن سمت ببریم. ما سال گذشته یک کلاس داستان نویسی رایگان برای علاقه مندان و اهالی محل برگزار کردیم. همین حالا هم سومین دوره کلاس داستان نویسی آقای روزبه حسینی است. با تعدادی از اساتیدی که در حوزه داستان جدی هستند نیز مذاکره کرده‌ایم برای برگزاری کارگاه ها البته هنوز قطعی نشده.
بخش دیگر کار مادر حوزه مولتی مدیا و طراحی صحنه است. سال گذشته نزدیک جشنواره تئاتر فجر یک استاد هلندی به تماشاخانه ما آمد و در حوزه مولتی مدیا کارگاه برگزار کرد. تعدادی هم ورکشاپ و مستر کلاس در حوزه نیومدیا یا تکنولوژی‌های جدیدی که به تئاتر کمک میکنند برگزار کردیم. ما با توجه به محدودیت مکانی نمی‌توانیم کارگاه طراحی صحنه برگزار کنیم اما در حوزه مولتی مدیا بسیار کار کرده ایم و تلاش ما این است که در این حوزه جدی تر هم جلو برویم.
ما در کارگاه ها بیشتر به سمت آموزش فرم میرویم. آموزش فرم یا تکنیک می تواند هنرمند بسازد؟ یا ما تکنسین هنری تحویل جامعه می‌دهیم؟ کسی که کارگر هنر است.
اینکه ما فرم را آموزش دهیم مفید است اما گاهی پرداختن به فرم مسیر رسیدن به یک اجرای خوب را طولانی‌تر می‌کند. چیزی که حالا در تئاتر می‌بینیم این است که بیشتر اجراها فقط در فرم تغییرایجاد می کند و روی محتوا تغییرات خاصی ایجاد نمی‌کنند گاهی از فرم های تلفیقی یا تلفیق چند مدیوم.
شاید سواد تعییر محتوا را ندارند.
به نظر من اینگونه نیست به همان دلایلی که گفتم، این از تنبلی ماست که تلاش می کنیم دم دست‌ترین محتوا را انتخاب کرده و با فرمی جدید آن را ارائه دهیم چراکه عجله داریم سریع به اجرا برسیم. گاهی این فرم‌ها عجیب و غریبند. به نظر من ما بسیار نیازمند سمینارهای تخصصی در حوزه کانسپت و محتوا هستیم.
شما در خانه نمایش دا در حوزه کانسپت چه کرده اید؟
کارگاه خلاقیت برگزار کردیم. ما تا حالا حدود سه یا چهار کارگاه خلاقیت برگزار کرده ایم. و جالب است بدانید سه تا از از این ها بین المللی بودند یک پروژه بزرگ و خوبی داشتیم به اسم «کوش نامه» که بین ما و یک گروه از کره جنوبی بود و این پروژه به نظر من یک پروژه کانسپت محور بود
کمی راجع به پروژه کوش نامه توضیح بدهید
دو سال پیش از طرف خانم «جنگ جو کیم» که مدیر یک کمپانی بین المللی تئاتر است به ما پیشنهاد پروژه ارائه شد. به ما گفتند یک داستان به نام کوش نامه است، که شباهت بسیار زیادی به شاهنامه ما دارد. کوش نامه یکی از داستان های شاهنامه است که قهرمان های آن به سمت چین و ماچین میروند و بسیار جالب بود که این خانم به ما گفت یک داستان مشترک بین ایران و کره جنوبی وجود دارد. ما هم بسیار استقبال کردیم و اولین دوره این کارگاه را ۲ سال پیش برگزار کردیم. البته با بازخورد مالی بسیار کم. خوشحالم این را بگویم که از آن پروژه چند بازیگر و چند کارگردان به تئاتر ایران معرفی شد. چند تن از آنها جذب خود ما یعنی خانه نمایش دا شدند و با ما همکاری می کنند. بعد از دوسال امسال هم همان تیم کره ای حدود یک ماه پیش دوباره به ایران آمدند. البته قبل از آمدن شان مکاتبه کردند که می‌خواهند این بار کارگاه به صورت مشترک برگزار شود ما هم با آغوش باز پذیرفتیم. پروژه بسیار مشکل بود اما ما به خاطر کانسپت ایرانی، جذاب و ناشنیده اش با تمام مشکلات پروژه را قبول کردیم. با این حال که بازخورد مالی آنچنانی هم نداشت.
این بار هنرجوها کاملا رایگان در کارگاه شرکت کردند. در حوزه های موسیقی، عروسکی، رقص، بازیگری، کارگردانی و دراماتورژی از روی رزومه های شان انتخاب شدند. تعدادی از هنرجوها این کتاب را بازنویسی کردند عده ای هم با توجه به کانسپت کوش نامه اتود های خلاقانه می زدند خانوم کیم هم بسیار خوب کارگاه را برگزار کردند. البته سختی‌هایی هم بود که تلاش کردیم با کمک هم آنها را برطرف کنیم اواخر پروژه هم یکی دو نفر از از اساتید دانشگاهی به این پروژه اضافه شدند. روز جمعه ۱۳ مرداد بود که یک اجرای جمع بندی برای تعدادی از اساتید و خبرنگاران رفتیم. که یک اجرای کاملاً فضا محور بود که سعی شده بود از تمام فضاهای خانه نمایش دا به درستی استفاده شود با یک کانسپت کاملا ایرانی و جذاب. صحبت های هم با آقای شفیعی و مرکز هنرهای نمایشی شده که شاید از این پروژه حمایت کنند. تا این پروژه در آینده اجرای عموم برود.
من امیدوارم تعدادی از اساتید ایرانی همین کار را بکنند. شاید خوب نباشد یک استاد خارجی بخواهد از اساتید ایرانی دعوت کنند در پروژه‌ای که برای خودشان است شرکت کنند.
این دوره کوش نامه چقدر طول کشید
این دوره یک ماه بود که هفته اول آن در خانه نمایش دا به بررسی کوش نامه و داستان های آن پرداخته بعد از آن ۴ یا ۵ روز بچه ها به ماسال رفتند و در طبیعت اتود زدند دوباره برگشتند و دو هفته در خانه نمایش دا تمرین کردند تا به یک فرم اجرایی مناسبی برسد
کارهای بینا فرهنگی معمولاً بسیار مشکل است، فضای تئاتر در استان‌های مختلف بسیار متفاوت است چه برسد به دو کشور چگونه این مشکلات را برطرف کردید؟ کمی از سختی های پروژه بگویید.
اولین سختی پروژه پیدا کردن زبان مشترک بود. گرچه کارگردان یک کارگردان بین المللی بود اما زبان ما با آنها بسیار فاصله داشت. نقاط اشتراک امیدوار کننده ای هم بود البته؛ پیدا کردن زبان مشترک کار بسیار دشواری بود اما ما خواستیم بهترین تلاشمان را برای اجرای این پروژه بکنیم. خیلی جاها مجبور شدیم از استانداردهای خانه نمایش دا بگذریم تا گروه کره جنوبی احساس راحتی کند و این فقط و فقط به خاطر کانسپت جذاب پروژه و اتود های خلاقانه بچه های ایرانی بود. این اتود های خلاقانه به ما انرژی می‌داد.
نکته دوم بحث مالی پروژه بود که به ما بسیار فشار آورد. همانطور که می‌دانید خانه نمایش دا مخاطبان خاصی دارد تلاش می‌کند که آلترناتیو باشد. این باعث می‌شود به لحاظ مالی همیشه تحت فشار باشد. چون نگاه تجاری به پروژه ها ندارد. تیم کره جنوبی از جانب وزارت ارشاد و وزارت امور خارجه‌ی خودشان حمایت مالی می‌شد. اما خانه نمایش دا هیچگونه حمایت مالی از هیچ ارگانی دریافت نمی‌کرد. البته مرکز هنرهای نمایشی قول‌هایی برای یکی دو سال آینده داده که نمی‌دانیم عملی می‌شود یا نه. از طرفی تیم کره جنوبی هم نمی‌خواست که کسی به جز ما و خودشان در پروژه باشد. ما به احترام گروه کره‌ای که می‌خواست حمایت دولتی از کار نشود این کار را نکردیم و با تمام سختی مستقل کار را پیش بردیم.
برای سالهای آینده هم می‌خواهید پروژه را ادامه دهید؟
برنامه ما برای سال های آینده اجرای عمومی نمایش کوش نامه است. آخرین مرحله تولید کوش نامه امسال در خانه نمایش دا برگزار شد و اگر همکاری در آینده باشد برای اجرای این پروژه است.
خانه نمایش دا در آینده چه برنامه ای برای اجرای کارگاه های مختلف دارد؟
ما به پروژه‌های بین المللی علاقه داریم، پروژه‌هایی که بتوانیم از نیروی انسانی و پشتیبانی مالی کشورهای دیگر برای فعالیت روی کانسپت های ایرانی بهره بگیریم. تعداد زیادی هم درخواست برای همکاری داریم. ما پیش از این با کمپانی ایتالیایی «آرته» هم همکاری داشتیم، یک همکاری مشترک بین ما، «گروه آو»، کمپانی «آرته» و انجمن حماست از کودکان کار (جمعیت امام علی). ما علاقمند به پروژه های مشترک یا کارگاه های مشترک با کمپانی‌های خوب بین المللی هستیم. البته برای ما مهم است که روی کانسپت های ایرانی کار کنیم.
گفتید که برگزاری این کارگاه ها سود مالی چندانی برای شما ندارد، چرا این کارگاه ها را برگزار می کنید؟ برگزاری کارگاه رسالت تماشاخانه است؟
بله، به نظر من اولین رسالت تماشاخانه همین است. شاید خیلی‌ها ندانند که در اولین بند مجوز ما نوشته است تولید و اجرای نمایش. این بخشی از تولید است و ما به عنوان خانه نمایش دا حاضریم هر کاری بکنیم تا یک تئاتر با کیفیت تولید شود من قطعا تولید را رسالت خودمان می‌دانم.
به عنوان حرف آخر اگر حرفی یا گله‌ای هست بگویید.
گله خاصی نیست. اما دوست داشتم این حمایتی از تیم کره ای البته از جانب کشور خودش می‌شد را ما هم از جانب نهاد های خودمان داشته باشیم.
چیز دیگری هم که می خواهم بگویم این است که ما باید یاد بگیریم هر کس باید در کارگاه ها فرم منحصر به فرد خود را داشته باشد. چیزی که من در کارگاه های بین المللی دیدم این بود که هر کدام از اساتید فرم منحصر به فرد خود را برای آموزش هنرجوها داشتند. این فرم خلاقانه مختص خودشان بود و این کار را برای هنرجو بسیار جذاب و آموزش را آسان می‌کرد.
انتهای پیام
