رسول جعفریان، مورخ و از مولفان حوزه دین و تاریخ اسلام در یادداشتی با عنوان «خطاهای بزرگ ملی» در خبرآنلاین نوشت:
«تاریخ هیچ ملتی خالی از خطاهای بزرگ و ملی نیست، مهم تلاش برای رفع اشتباهات است
حقیقت این است که هیچ ملتی نیست که نقطه کور در زندگی خود نداشته باشد. خبط های فراوانی در زندگی مردمان در همه بلاد وجود دارد. اشتباه فراوان است، اما مهم این است که یک ملت بکوشد اشتباهات خود را جبران کند. این که آدمی قلم در دست گیرد و بی دلیل از گذشته خود به هر شکلی دفاع کند، یا مثلا با شعر و ادب بخواهد بیخود و بی جهت مفاخری برای آباء و اجداد خود ببافد، مشکل را بنیادی حل نمی کند، گرچه ممکن است در کوتاه مدت احساسات مردم را برانگیزد و آنان را خشنود کند.
و اما اصلاح اشتباه هم به معنای آن نیست که هر روز آن افتضاحات گذشته را به رخ بکشیم یا اجازه دهیم دیگران حرمت ما را بشکنند. آنها که خود سراپا عیب هستند، حق ندارند از دیگران عیب جویی کنند و البته این قاعده برای ما هم نسبت به دیگران هست. نباید وقت خود را صرف کوبیدن دیگران کنیم. باید اول از همه به اصلاح خودمان فکر کنیم.
با این همه، ما برای اصلاح ، باید اشتباهات خود را بپذیرم، به طور شفاف آنها را بشناسیم و در پی درمان آنها برآییم. تا وقتی که آدم خطای خود را نشناسد، نمی تواند خود را اصلاح کند. قرآن زیان بار ترین مردم را کسی می داند که فکر می کند کار خوب انجام می دهد، در حالی که در حال انجام کار زشت است. دلیل خاسر و زیانکار بودن این فرد این است که هیچ گاه خود را اصلاح نخواهد کرد، چون همیشه فکر می کند بهترین عمل را انجام می دهد.
حالا بخشی از شناخت خطا این است که ما پرده های غفلت را کنار بزنیم، حقایق را برای ملت خود بیان کنیم، و راه اصلاح را با کمک یکدیگر بیابیم. عده ای عادت به پوشاندن همه چیز دارند، عده ای محو قومیت و ملیت خود هستند، عده ای می خواهند از هر باور رایجی دفاع کرده و آن را توجیه کنند. عده ای همیشه حق را برای خود می دانند، برای آن فریاد می زنند و تصور می کنند وقتی فریاد می زنند، حق با آنهاست. مخصوصا اگر رسانه ای هم در اختیار داشته باشند، یا قدرتی که بتوانند صدای دیگران را خاموش و فقط صدای خود را به گوش دیگران برسانند.
اصلاح وقتی خواهم بود که همه معرفت های آدمیان در یک ملت و در یک جمع، روی هم ریخته شود، و کسی تصور نکند چون صاحب قدرت و بلندگوست، بیش از دیگران می فهمد. سخنرانی های بسیاری از روسای ممالک، در دهها مجلد منتشر شده است اما این به معنای آن نبوده و نیست که آنان فهمیده تر از دیگران بوده اند.
درست وقتی که همه ما کنار هم بنشینیم، فکر کنیم، دانش و تجربه هایمان را روی هم بریزیم، پای بند اصول اخلاقی باشیم، حقوق همدیگر را برسمیت بشناسیم، علم و دانایی را پایه تصمیم گیری قرار داهیم و تلاش کنیم خطاهای بزرگ ملی مان را بشناسیم و آنها را اصلاح کنیم، آن وقت تازه در مسیری وارد شده ایم که شاید، بله شاید صد سال دویست سال دیگر بتوانیم به جایی برسیم. البته هستند اقوامی که در زمانی کوتاه مملکت خود را زیر رو کرده و به آسایش و آرامش رسیده اند، اما متاسفانه باید گفت غل و زنجیرهای فکری و دست و پاگیر ما مردم ایران به طور خاص و شرقی ها و بلکه مسلمانان، به طور عام، مانع از آن است که به این زودی به نقطه مطلوب برسیم. این مشکل اقوام با فرهنگ است که محتوا ر ا از دست داده اند ، اما غرور و اعتماد به نفس کاذب و آداب و رسومش را نگاه داشته اند.»
