امام جواد (ع) در مصاف با دورویی اخلاقی و دوگانگیِ رفتاری

حجت الاسلام «هادی سروش» مدرس حوزه در یادداشتی با عنوان «امام جواد (ع) در مصاف با دورویی اخلاقی و دوگانگیِ رفتاری» نوشت:

از غالب سخنان هر فردی می‌توان زمان او را شناسایی نمود.

غلبه در سخنان حضرت جوادالائمه (ع) در رابطه با موضوعات اجتماعی و چگونگی رفتار صحیح و عاقلانه و مودبانه مطرح است.

در این بین، موضوع مهم «رفتار دوگانه» که به ریاء و فریب و دو چهرگی معنا می‌شود، در کلمات امام جواد (ع) دارای برجستگی خاصی است.

پس دوران زندگی ایشان، جامعه‌ی اسلامی گرفتار «دوگانگی اخلاق و رفتار» بوده، و نقش امامتی حضرت؛ به سوق دادنِ جامعه به سمت صداقت و شفافیت بوده است.

بدون تردید مبارزه با نفاق و دوروئی بسیار از مبارزه در جبهه‌ی نظامی دشوارتر است؛ در جبهه‌ی نظامی، دشمن با آهنگ دشمنی وارد می‌شود ولی در جبهه‌ی نفاق دشمن در متن جامعه و نه در مرزها، با آهنگ دوستی وارد می‌شود.

نتیجتاً در بخش اعتقادی؛ دشمن با تظاهر به تفکر و تعقل و استدلال واردشده ولی شبهه افکنی می‌کند.

و در بخش اقتصادی با تظاهربه دوستی و خیرخواهی وارد شده، و سرمایه شخص یا کشوری را به یغما برده و شهر و دیار طلبکاران را ترک می‌کند.

و نیز در بخش معاشرت و دوستی به همین منوال با ظاهر سازی، کاری‌ترین ضربات را در لباس دوست می‌زد و غیب می‌شود.

بسیاری از چالش‌های مهم اجتماعی مثل اعتیاد، طلاق، ورشکستگی و خیانت در امانت و… باید از همین زوایه مورد بررسی قرار گیرد که جامعه‌ی نفاق زده و دورو و فریبکار، خروجیش غیر از اینها نخواهد بود!

در این زمینه سخنان آن حضرت با توجه به موضوعات ذیل قابل دقت است:

۱ ) دوستی‌های سود جویانه

امام جواد (ع) دراین راستا اینچنین فرمودند:

کسی که از دوستش با صفای باطنی نتواند رضایتی کسب کند، با هدیه قطعاً نخواهد نتوانست. “مَنْ لَمْ یرْضَ مِنْ أخیهِ به حسن النِّیةِ لَمْ یرْضَ بِالْعَطِیةِ”.

زیبائی کارشناسی امام جواد، در اینجاست که امروزه ما به عینه می‌بینیم برخی با کادوهای سنگین و میهمانی‌های آنچنانی، سعی در ایجاد روابط واستفاده بهینه دارند، والبته شاید اثر مختصر و موقتی را به دست آورند، ولی چون این دوستی‌ها و بریز و بپاش‌ها تُهی از واقعیت و محتوا است، خیلی زود تبدیل به مخالفت و معاندت می‌شود!

شما بسیاری از ریزش‌های درسطح احزاب سیاسی و شخصیت‌ها و نیز بنگاه‌های اقتصادی را، از این زاویه بررسی بفرمایید.

البته گاهی هم نامردی در رفاقت به شکل دیگری است که امام جواد اینگونه توصیف فرمود:

آن که برای پیروی از هوس، راه پیشرفت را از تو پنهان کند، با تو دشمنی کرده. “استقَد عاداک مَن سَتَرَعَنک الرُّشدَ اتِّباعا لِما تَهواهُ”

۲) اقدامات نمایشی

اقدامات نمایشی و فریب کارانه که بعضاً در جامعه دیده می‌شود نماد منفی دیگری از جامعه‌ی نفاق زده است. مثلا برخی برای کسب اعتماد و یا رأی و… می‌آیند، پروژه‌ی تکمیل نشده‌ای را، افتتاح، و یا قول‌های غیر قابل تحقق می‌دهند!

این سنخ رفتار، نوعی فریبکاری و دورویی است که مورد توجه امام جواد بوده و لذا فرمودند:

اظهار چیزی پیش از آنکه پایدار شود مایه‌ی تباهی آن است. “إِظهارُ الشَّیء قَبلَ أَن یَستَحکم مَفسَدة لَه.”

اداره کردن جامعه به شکل نمایشی و یا کاریکاتوری و پوپولیستی را، شامل است.

۳ ) تظاهر فریبکارانه به دینداری

ابتداً امام جواد؛ ملاک و معیار را در تشرّع، به”قلب و باطن”دانسته و فرمود: آهنگ وقصدقلبی خداداشتن ازبه زحمت انداختن جسم درعبادت والاتر است. “القَصدُإلَی اللّه تعالی بِالقُلُوبِ، أبلَغُ مِن إِتعابِ الجَوارِحِ

بِالأعمالِ.”

پس باطن و قلب مهم است و بعد آراستگیِ ظاهر به دین.

اما وقتی توجه در دینداری از باطن به ظاهرمنتقل شود، در نماد جامعه فرد متظاهر به دینمداری و ولایت مآبی، در خفاءاش می‌تواند از هر شِمری سنگ دل‌تر و از هر عمر و عاصی حرام خورتر و از هر یزیدی ظالم‌تر باشد!

چراکه در زندگی شخصی‌ش یعنی لایه‌های پنهانی خود و خانواده و فرزندانش، در هر بخشی اعم از سیاسی، اقتصادی و یا اخلاق و ناموس؛ به شدت بی دین تشریف دارد!

و صد البته، روزی این جماعت با انبوهی از اختلاس و فساد سیاسی و اخلاقی رسوا می‌شوند.

بیان امام جواد (ع) این است:

در ظاهر و آشکار، خودت را دوست خداوند نشان نده و حال آنکه در لایه‌ی پنهانی دشمن خدا باشی. “لَا تَکنْ وَلِیاً لِلَّهِ فِی الْعَلَانِیةِ عَدُوّاً لَهُ فِی السِّرِّ “.

این درد مشترک زمان امام جواد (ع) و نقص بزرگ دوران‌های پس از آن حضرت است که با تظاهر به دین، باطن بی دین خویش را مخفی می‌کنند.

سخن حافظ به این حضرات! این است:

می خور و رندی کن و خوش باش ولی

دام تزویر مکن چون دگران، قرآن را

بسیار متاثریم که باید اعتراف کنیم – همانطوری که امام عزیزمان در انتهای وصیت نامه‌اش اعتراف نمود – سالوس نمایی و دورویی در حدی شده که افراد نالایق با شعار دین و ولایت به گلوگاه‌های مهمی دست پیدامی‌کنند و این اختصاص به مرکز کشور هم ندارد، حتا در محل‌های کوچکی مثل روستا برخی برای به دست آوردن ریاست بر مسجد و حسینیه مثلاً، کافی است که «شعار» دهند!

انتهای پیام