“جریان قدرتمندی دانشگاه را شر ناگزیر می‌داند”

دکتر علی اصغر خدایاری، استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران گفت: به ‌نظر من در درون کشور جریان قدرتمندی وجود دارد که دانشگاه را یک شر ناگزیر می‌داند و اقتدار دانشگاه و امکان گسترش دانایی و آگاهی در جامعه توسط دانشگاه را در تعارض با تداوم سلطه خود می‌پندارد. سلطه ‌ای که بر جهل عوام ‌الناس و استحمار توده مردم و ترویج خرافات مبتنی است

به گزارش انصاف نیوز، متن کامل گفتگوی نماینده مردم تهران در دوره ششم مجلس شورای اسلامی و عضو جبهه مشارکت ایران اسلامی با جماران در پی می آید:

به‌ گمان من رویکرد ما به علم و دانش از دو منظر متفاوت می‌تواند صورت گیرد. رویکرد اول نگاه به علم؛ به ‌عنوان یک فضیلت فردی است. بسیاری از مباحث مطرح درباره علم در آموزه‌های دینی ما معطوف به این رویکرد است. از این ‌گونه مباحث می ‌توان به مواردی مانند برابر نبودن دانایان با نادانان، انحصار خشیت خدا به عالمان، نور بودن علم و تابیده شدن آن از طرف خداوند بر دل ‌ها، پیمان گرفته شده از عالمان مبنی بر آرام ننشستن در برابر شکم ‌بارگی ظالمان و گرسنگی مظلومان، و … اشاره کرد. در این رویکرد ظاهرا تزکیه و علم جدایی ناپذیرند و تعریف علم، تربیت را هم در بر می ‌گیرد. در رویکرد دوم به علم و دانش، که رویکرد مسلط عصر جدید نیز می‌باشد، به ‌عنوان منشأ و ابزار قدرت، ثروت و منزلت اجتماعی نگاه می‌شود. در این رویکرد است که علم و تزکیه تفکیک‌ پذیرند و علم بدون تزکیه در سطح فردی به تکبر و نخوت و تحقیر دیگران، در سطح ملی به خود کامگی و ظلم، و در سطح جهانی به سلطه می‌انجامد. فکر می ‌کنم بحث تقدم تزکیه بر تعلیم در کلام امام، که از منابع دینی گرفته شده است، معطوف به این رویکرد است. به ‌نظر من اصلی ‌ترین شرط تحقق چنین آموزشی، رها شدن مراکز آموزشی از سلطه قدرت و ثروت است. چیزی که در ادبیات امروز از آن با عنوان استقلال دانشگاه‌ها یاد می‌شود. در ذات دانش، اگر به اغراض فسادانگیز قدرت آلوده نشود، نوعی گرایش به معنویت و تعالی وجود دارد و اگر محیط آموزشی به آن اغراض آلوده نشود دانش ‌آموختگان نوعا به تربیت انسانی نیز زینت خواهند یافت، اساسا اخلاق آکادمیک مقول ی  شناخته شده‌ای در ادبیات آموزش و پژوهش دانشگاهی است. باید تلاش همه علاقه مندان فضایل انسانی معطوف به این باشد که مدیریت مراکز دانشگاهی به دانشمندان سپرده شود، و قدرت مندان به‌ جای تعیین خط‌ مشی برای حرکت دانشگاه ‌ها، لوازم ضروری برای حرکت آزاد و مستقل دانشگاه‌ها را فراهم کنند. بدبختی ‌های بشریت به علمی که توسط دانشمندان غیرمهذب تولید شده است مربوط نمی‌شود، بلکه از علمی ناشی می‌شود که قدرتمندان تزکیه نشده آن را از دانشمندان (اعم از تربیت شده یا تربیت نشده) گرفته‌ اند و آن را در جهت اغراض نفسانی خود به ‌کار برده‌اند. تزکیه را از بالا و به‌ صورت دستوری، از طریق صافی گذاشتن بر سر راه افراد ورودی و ستاره ‌دار کردن آن‌ها، یا از طریق وارد کردن افراد سفارشی و وابسته به قدرت نمی ‌توان به دانشگاه ‌ها تزریق کرد. تزکیه موضوعی درون‌زا می‌باشد که در درازمدت و فقط در دانشگاه ‌های مستقل و از راه تعامل آزاد و پویای مرکز علمی، دانشمندان، و دانشجویان با یکدیگر شکل می ‌گیرد.

دانشگاه مستقل بدون تردید مهم ‌ترین و مستحکم ‌ترین ستون و دژ دفاع از استقلال واقعی کشور خواهد بود. استقلال برای کشورهایی که دانشگاه‌های پویا و آزاد ندارند و دانشمندان منزلت نمی ‌یابند و صلاحیت آن‌ها حتی برای اداره محل کار خودشان به ‌رسمیت شناخته نمی شود، بی ‌معنی است و از مرز حرف و وهم و شعار فراتر نمی ‌رود. امروزه دانشگاه‌های ایران به ‌لحاظ توسعه علمی و پژوهشی وضعیت مناسب و قابل قبولی دارند، ولی متأسفانه سهم  رفع مشکلات و مسائل کشور در این پژوهش‌ها بسیار اندک است و پژوهشگران، به‌خصوص در حوزه علوم انسانی به‌دلیل محدودیت‌هایی که با آن مواجه هستند بیش‌تر همّ و تلاش خود را مصروف تحقیقات پایه و انتشار مقالات نظری و نوعاً بدون ارتباط با مسائل بومی می‌کنند. پویایی علمی و به‌خصوص گره خوردن این پویایی با بررسی معضلات مبتلابه کشور و ارایه راه ‌حل برای آن ‌ها در گرو استقلال دانشگاه‌ها، وجود فضای آزاد نقد و نظر، و احساس امنیت اساتید و دانشجویان است. در دانشگاه‌های پویا و رو به جلو موضوعاتی مانند تفکیک جنسیتی به مسائل بی‌اهمیت و فرعی تبدیل شده و به حاشیه رانده می‌شود و حرکت در مرزهای دانش و تلاش برای سربلندی کشور و حل مشکلات جامعه در متن دغدغه‌ها قرار می‌گیرد. امام وقتی دانشگاه‌ها را در عرض حوزه‌های علمیه، که برخی از اعضای آن خود را متولی دنیا و آخرت خلق‌ الله می ‌دانند، قرار داده و شانه ‌به شانه آن ‌ها نشاندند، در واقع موضع خود را درباره اهمیت و جایگاه دانشگاه ‌ها بیان کردند. به ‌نظر من برخورد تنگ‌ نظرانه و از موضع اربابی و مرشدی با دانشگاه‌ها و نگاه به دانشگاهیان به‌ عنوان مظنونین و متهمین همیشگی فساد و بی‌بند و باری هیچ نسبتی با مواضع و نگاه حضرت امام ندارد.

به ‌نظر من در درون کشور جریان قدرتمندی وجود دارد که دانشگاه را یک شر ناگزیر می‌داند و اقتدار دانشگاه و امکان گسترش دانایی و آگاهی در جامعه توسط دانشگاه را در تعارض با تداوم سلطه خود می‌پندارد. سلطه ‌ای که بر جهل عوام ‌الناس و استحمار توده مردم و ترویج خرافات مبتنی است. این جریان با توجه به این ‌که توانایی نابود کردن این شر را ندارد، تلاش می‌کند که تا جایی که ممکن است آن را از خاصیت بیندازد. این جریان اساسا اصالتی برای دانشگاه قائل نیست و آن را موجودی  بی ‌قواره، فاسد و بد طینت می‌داند که باید با زدن شاخ و برگ ‌ها آن را زمین‌ گیر کرد. حذف افراد اثرگذار دانشگاهی؛ اعم از استاد و دانشجو از محیط، محدود کردن حوزه کاری دانشگاه با حذف برخی رشته‌ ها (به ‌خصوص علوم انسانی) به بهانه ‌هایی مانند غیرمفید یا غربی بودن آن علوم، تبیین جایگاه دانشگاه‌ها به ‌عنوان مراکز درجه دو تحت قیومیت حوزه‌های علمیه، طرح موضوعات فرعی مانند تفکیک جنسیتی و ایجاد تنش‌های غیرضروری در محیط، اعمال ضوابط گزینشی خشن (به‌خصوص در مقاطع تحصیلات تکمیلی) و وارد کردن افراد سفارشی وابسته به ‌خود و جلوگیری از ورود افراد نخبه مستقل و ناوابسته به باندهای قدرت، و … نمونه‌هایی از این تلاش ها برای زمین ‌گیر کردن دانشگاه ‌ها است. هرکسی که فقط اندکی با اندیشه ‌ها و سیره امام آشنا باشد به‌ راحتی در می ‌یابد که این روش‌ها هیچ نسبتی با نظرات ایشان ندارد.

همه دانشجویان تسخیرکننده سفارت آمریکا خود را پیرو خط امام می‌دانستند، و امام هم با موضع‌ گیری‌های شفاف در تأیید آنان بر این باور صحه گذاشتند. دانشجویان تسخیرکننده سفارت؛ بدنه اصلی دانشجویان مسلمان، آرمان‌گرا، و انقلابی و معتقد به مبارزه‌ای بودند که خط ‌مشی امام را برای تلاش و مبارزه با رژیم سلطنت برگزیده بودند. رابطه این دانشجویان با امام ضمن برخورداری از عاطفه و محبتی عمیق مبتنی بر اعتماد متقابل و به ‌رسمیت شناختن یکدیگر بود. امام از عمق جان به صلاحیت و توانایی این دانشجویان اعتقاد داشتند. فراموش نمی ‌کنم در ابتدای تشکیل دفتر تحکیم وحدت از امام درخواست شده بود نماینده‌ای را از طرف خود در شورای مرکزی این تشکل منصوب کنند؛ اما نماینده ای تعیین نشد. واقعیت این است که امام به صلاحیت، سلامت و توانایی این دانشجویان بیش از خود آن‌ها باور داشتند. امروز هم پیروی از امام در تبعیت از روح سیره، رفتار، مشی و سخنان ایشان تبلور پیدا می‌کند. ارائه تفسیری خشک و بدون روح از سخنان ایشان و کوبیدن آن بر سر یاران واقعی امام قطعا به ‌معنی تبعیت از ایشان نیست. خود باوری، اعتماد بدون تبصره به توانایی، رأی، و نظر مردم و به‌خصوص جوانان و نخبگان و اصالت دادن به نظر توده مردم در عرصه حکمرانی، پرهیز از جزمیت و دگماتیسم، فرزند زمان خویشتن بودن، اعتقاد و التزام به استفاده از همه نیروها برای استقلال، آزادی، و آبادی کشور و رفاه و آسایش مردم، و مواردی از این قبیل ارزش‌ هایی است که ما از امام آموخته ‌ایم و باید ملتزم به پیروی از آنها باشیم.

ما در سال‌ هایی زندگی تحت رهبری امام را تجربه کرده‌ایم که انقلاب دوران گذار استقرار خود را طی می‌کرد. در این دوران همه معتقدان به انقلاب مشکلات اصلی انقلاب را مشکل خودشان می‌دانستند، و به هر شکل ممکن در حل آن مشکل تلاش می‌کردند. دانشجویان مسلمان نیز از این امر مستثنا نبودند و چه ‌بسا با توجه به جوانی، آرمان خواهی، و آگاهی بیش از سایر اقشار در قبال مشکلات فراروی انقلاب احساس مسئولیت می‌کردند. بدون تردید جنگ تحمیلی مهم ‌ترین مشکل فراروی انقلاب در آن سال‌ها بود، و به‌طور طبیعی در رأس دغدغه‌های دانشجویان مسلمان قرار گرفته بود. اگر یک بررسی آماری درباره خاستگاه نیروهای داوطلب شرکت کننده در جنگ و شهدای جنگ، به‌خصوص در رده‌های فرماندهی و تخصصی رزمی ـ مهندسی انجام بگیرد، بدون تردید سهم نسبی دانشجویان در رأس اقشار قرار خواهد گرفت. در رابطه با جنگ هم مواضع انجمن‌های اسلامی دانشجویی و دفتر تحکیم وحدت کاملا شفاف است. همچنین فداکاری بی ‌نظیر آنان قابل انکار نیست. حماسه شهدای هویزه در شانزدهم دی ماه سال 59 فقط یک نمونه برجسته از این فداکاری‌ها می ‌باشد. هرچند، در سال ‌های اخیر جریان ‌هایی در محیط دانشگاه که دوران جنگ را تجربه نکرده‌اند، تلاش می ‌کنند با تمسک به برخی از نشانه ‌ها و نمادهای جنگ، فداکاری ‌های نسل‌های گذشته انجمن‌های اسلامی دانشجویان را مصادره و به نام خود ثبت کنند.

انتهای پیام