«مدیران دادگستری پس از پذیرش قاضی خانم دچار دردسر می‌شوند»

شرق نوشت: آمده‌اند که قاضی شوند، پسرانی که تازه پشت لبشان سبز شده؛ اما نه از نظر لباس‌پوشیدن و نه از نظر صحبت‌کردن شبیه هم سن و‌ سال‌هایشان نیستند.

کت و شلوارهای رسمی، پیراهن‌های مردانه‌ای که یقه‌اش را کیپ بسته‌اند، همان پیراهن‌های دیپلماتی که به یقه‌آخوندی معروف است. یکی‌در‌میان هرکدام یک تسبیح توی دست دارند و انگشتر عقیقی هم توی انگشتان‌شان دیده می‌شود. دانش‌آموزانی که رتبه‌های زیر ٥٠٠ کنکور سراسری هستند و اگر به رشته حقوق علاقه داشته باشند و در سر آرزوی قاضی‌شدن بپرورانند، حتما در سال‌های دبیرستان به آن مجتمع آموزش عالی در کمرکش خیابان خارک فکر کرده‌اند. دانشجویانی که دلشان می‌خواهد از همان روزهای اولی که به دانشگاه می‌روند، دغدغه شغلشان حل بشود و از همه مهم‌تر از سربازی هم معاف شوند. این دانشگاه جزء همان دانشگاه‌هایی است که به آن دانشگاه با مأموریت خاص می‌گویند. حالا این دانشجویان که در ترم اول دانشگاه برایشان کت‌وشلوارهای‌ تر‌و‌تمیزی هم دوخته شده، خیلی زود نوجوانی و جوانی را رها می‌کنند و مرد می‌شوند. از حرف‌زدن‌شان که شبیه طلبه‌ها می‌شود و از آرام صحبت‌کردن‌شان معلوم است که زود ماجرا را جدی گرفته‌اند. دانشگاهی را که پیمانکار قوه ‌قضائیه است و قاضی تربیت می‌کند، خیلی‌ها خوب نمی‌شناسند و به گفته ناصر حسینی، مدیر روابط‌عمومی این دانشگاه، اگر این دانشگاه را خوب بشناسند، خیلی از رتبه‌های بالای کنکور بی‌بروبرگرد مقصدشان را از خیابان انقلاب و دانشگاه تهران به سمت خیابان خارک کج می‌کنند.

دانشگاهی که مأموریتش خاص است و دانشجو بورسیه می‌کند، شرایط خاصی هم برای دانشجویانش دارد. بالاخره وقتی از اولین روز ورود به دانشگاه جزء دوران خدمتت حساب می‌شود، حقوق می‌گیری، از سربازی معاف می‌شوی و شغل آینده‌ات هم تأمین است؛ یعنی زیادی رویت حساب باز کرده‌اند؛ اما وقتی شرایط و ضوابط دانشگاه را می‌خوانی و در میان راه‌پله‌هایش قدم می‌زنی، اولین مسئله‌ای که نظرت را جلب می‌کند، حضور نزدیک به صفر زنان در دانشگاه است، انگار که دانشگاه علوم قضائی فقط قاضی مرد تربیت می‌کند؛ هرچند که مسئولان دانشگاه این را تکذیب می‌کنند؛ اما آنها هم تأیید می‌کنند که تعداد دانشجویان دختر یک‌سوم دانشجویان مردی است که این دانشگاه قبول می‌کند. هر دو آنها در دفتر روابط‌عمومی نشسته‌اند. روزهای اول است و هنوز خوابگاه را تحویل نگرفته‌اند. یکی با کت‌وشلوار طوسی و دیگری با کت و شلوار سورمه‌ای. هر دو عینکی و رفتارهایی بزرگ‌تر از آن رفتاری که از یک نوجوان ١٨ سال داری، از آنها سر می‌زند. منطقی و شمرده حرف می‌زنند. می‌گویند به خاطر روحیه‌شان آنهایی که از قبل با آنها آشنایی داشته‌اند، روحیه‌شان را منطبق با قضاوت می‌دانسته‌اند. شاید برای همین از همان روزهای ابتدایی کلاس دوم دبیرستان این دو رفیق مشهدی دانشگاه علوم قضائی را نشانه گرفتند و امروز به هدف زدند.
مجید پهلوان، با رتبه ٢٠٥ علوم انسانی حالا دانشجوی بورسیه دانشگاه علوم قضائی است. او می‌گوید: «این‌طوری نبود که یک مرتبه انتخاب کنم. دو، سه سال است که من و دوستم این دانشگاه را رصد می‌کنیم؛ حتی در کانال تلگرامی‌اش هم عضو شدیم، از اول هم به آن علاقه داشتیم. من از اول کار قضاوت را دوست داشتم، دو، سه نفری در فامیل بودند که قاضی بودند و من را به این رشته سوق دادند». مجید می‌گوید رشته قضاوت آرامش، عدالت می‌خواهد که او سعی کرده همه اینها را در خودش تقویت کند، در همه این سال‌ها که دلش خواسته حقوق بخواند، هیچ‌وقت به سرش نزده که دانشگاه‌های دیگر را انتخاب کند و بعد از طریق کانون وکلا پیش برود، می‌گوید روندش سخت‌تر است و تکلیف شغلش هم معلوم نیست، مضاف بر آن به اندازه کافی و بیش از ظرفیت وکیل داریم؛ اما قاضی کم است.

مهدی عنابستانی، متولد ٧٧ است، رتبه‌اش ٨١ با سهمیه است. او می‌گوید که از آنجا که منصب قضاوت، ارزشی والا در فقه اسلام دارد، ویژگی‌های باریک و دشواری برای قاضی قرار داده شده است.

محسن قصابان، رتبه شش کنکور سراسری، یکی دیگر از دانشجویانی است که امسال وارد دانشگاه علوم قضائی شده. او از طریق خواهرش که بورسیه دانشگاه علوم قضائی بوده، با اینجا آشنا شده و برای همین تصمیم می‌گیرد که در این دانشگاه درس بخواند. او درباره رشته انتخابی‌اش می‌گوید: «در رشته‌ای که انتخاب کرده‌ام، باید اخلاق و قانون رعایت شود و دلم می‌خواهد که قاضی عادلی باشم». محسن هنوز برای گرایش انتخابی‌اش تصمیم نگرفته؛ اما حداقل این است که از آینده خیالش راحت است. او می‌گوید: «اینجا دو مرحله گزینش شدم، یک مرحله سؤالات روان‌شناسی پرسیدند تا ببینند روحیه‌ام به درد کار قضاوت می‌خورد یا نه. گزینش دوم عقیدتی-سیاسی بود و سؤالات سیاسی و مذهبی می‌پرسیدند. اگر این دو مرحله را قبول می‌شدی، بر حسب رتبه و امتیازت تو را قبول می‌کردند».در نظر اسلام، منصب قضا در میان دیگر منصب‌ها، فروزنده چراغی است که جامعه از آن پرتو می‌گیرد. قاضی در اصطلاح فقه، کسی است که میان مردم حکومت کند و درباره اختلاف و نزاع، فصل خصومت کند؛ پس معنای اصطلاحی و لغوی قاضی یکی است و فرقی با هم ندارند. برای همین همه تلاش‌مان را می‌کنیم که دانشجویان خوبی باشیم که آخرش هم قاضی خوبی بشویم… .

دکتر علی‌اکبر فرحزادی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی این دانشگاه، در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این سؤال که دلیل حضور‌نیافتن زنان در دانشگاه چیست و آیا این دانشگاه به جدا‌سازی جنسیتی معتقد است، می‌گوید: «دانشگاه علوم قضائی یک دانشگاه با مأموریت خاص است؛ یعنی دانشجوی این دانشگاه اینجا تحصیل نمی‌کند و بعد شغلش را خودش انتخاب کند؛ بنابراین دانشگاه از بدو تأسیس در حکم پیمانکار قوه ‌قضائیه است. همان‌طور که اشاره کردید، در قوانین ما مقرراتی در زمینه استخدام و به‌کارگیری قضات وجود دارد و البته دانشگاه ما سال‌ها دانشجوی خانم گرفته است. قضات خانمی که از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند، در بسیاری از محاکم حضور دارند؛ الان هم ما جداسازی جنسیتی نداریم. مثلا دانشگاه امام صادق(ع) که جزء بهترین دانشگاه‌های ایران است اما جداسازی جنسیتی دارد. آنجا واحد خواهرانش کلا جداست ولی دانشگاه علوم قضائی این‌طور نیست. در همین سایت مرکزی ما اگر دقت کنید، می‌بینید که کارمندان خانم کم نداریم و دانشجویان زن هم هست؛ البته نه به تعداد ‌آقایان، به این علت که بازار کار این افراد مشخص است و در این بازار کار به‌صورت طبیعی و مساوی وجود ندارد. به‌صورت‌کلی کار قضاوت بسیار سنگین است و البته در کشور ما به‌دلیل تراکم پرونده‌ها، کار طاقت‌فرسایی است.

در اسلام هم درباره قضاوت زنان گفته نشده که زنان حق قضاوت ندارند، بلکه گفته‌اند زنان تکلیف قضاوت ندارند و این خیلی متفاوت است؛ اینکه به این کار به‌عنوان حق نگاه شود و یا تکلیف. در گذشته به عالمان دینی وقتی می‌گفتند قاضی شو، به‌خاطر سنگینی کار و مخاطراتش قبول نمی‌کردند. ما همین امسال هم خانم‌های دانشجوی بورسیه پذیرفته‌ایم؛ یعنی به‌صورت مرتب این اتفاق می‌افتد. البته آنها در مقطع ارشد و دکترا تحصیل می‌کنند. ما در همه رشته‌ها علی‌الخصوص رشته حقوق خانواده بیشتر دانشجوهایمان خانم هستند و بیشترشان بورسیه قوه ‌قضائیه هستند. مطابق قوانین جدید در همه دادگاه‌های خانواده باید قاضی خانم وجود داشته باشد، بنابراین قوه ‌قضائیه هم به شیوه آزاد و هم از طریق همین دانشگاه قاضی زن پذیرش می‌کند؛ یعنی تفکیک جنسیتی به آن معنا که دیواری بین زنان و مردان وجود داشته باشد، نیست. البته ما حدود پنج، شش سال متوالی دانشجوی خانم به میزان دانشجوی مرد گرفتیم و در بدو مأموریت آقای لاریجانی در قوه‌ قضائیه که به خدمت ایشان رسیدیم، تأکید کردند به هیچ عنوان با پذیرش دانشجوی خانم مخالف نیستم اما باید بر حسب نیاز آنها پذیرش بشوند. چون مدیران دادگستری کشور پس از پذیرش قاضی خانم دچار دردسر می‌شوند، چون قاضی سرباز نظام است و هر جایی که اعلام نیاز می‌شود، باید برود نقطه صفر مرزی و جنوبی‌ترین و شمالی‌ترین نقاط کشور. ‌این مسئله ممکن است خانم‌ها را دچار مشکلات عدیده بکند». او همچنین در ادامه در پاسخ به این سؤال که چه پارامترهایی در انتخاب دانشجو مدنظر مسئولان دانشگاه است، می‌گوید: «اینکه یک دانشجو در کنکور و یک رقابت نفس‌گیر رتبه آورده، کم نیست. البته از میان این رتبه‌های برتر هم چندبرابر ظرفیت معرفی می‌شوند که به‌صورت اجمالی مسائل فردی آنها هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. از آنها تست روان‌شناسی و شخصیتی گرفته می‌شود و شاید مثلا از هر سه دانشجو یک دانشجو پذیرفته می‌شود و گاهی حتی این نسبت کمتر بوده است. چون روش ما، روش متمرکز با شرایط خاص است.

حدود ١٠ دانشگاه متمرکز با شرایط خاص داریم که وقتی داوطلب انتخاب رشته می‌کند، اسمش را سنجش براساس رتبه کل به ما می‌دهد، دانشگاه‌های شبیه ما ١٠ روز فرصت احراز صلاحیت دانشجویان را دارند . مصاحبه‌های تخصصی، علمی، اعتقادی و روانشناختی گرفته و نتیجه را اعلام کنند. در دوره‌ای این ١٠ روز سه ماه بود و دانشگاه فرصت سه‌ماهه احراز صلاحیت داشت که آن زمان امکان و فرصت تحقیقات محلی هم بود. وی در پاسخ به این سوال که به‌صورت‌کلی جدا از مسائل اعتقادی، علقه‌های سیاسی آنها هم مورد بررسی قرار می‌گیرد، گفت: «خیر. همین که در چارچوب نظام باشد، کفایت می‌کند. کسی که قرار است جان و مال و ناموس مردم در اختیارش باشد، به‌هرحال باید خطوط کلی نظام را پذیرفته باشد و اصلا تعلقاتش به احزاب و مرام‌های سیاسی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. چنان‌که ما در انتخابات دانشجوهایی با بینش‌هایی متفاوت داشتیم. هرچند قاضی نباید وابستگی سیاسی داشته باشد، فکر و بینش سیاسی لازمه دانشجوی ماست؛ اما وابستگی سیاسی خیر».دکتر فرحزادی که در دانشگاه شهید بهشتی حقوق خصوصی تدریس می‌کند درباره نحوه انتخاب دانشجویان نیز می‌گوید: «این دانشگاه یک دانشگاه شغلی است. انتخاب شغل قضاوت جسارت می‌خواهد. دانشگاه شهید بهشتی البته یک اقیانوس است و چندین‌هزار دانشجو دارد و بیش از دانشجویان ما هیئت علمی دارد. آنجا دانشجوها هنوز هیچ تصمیمی نگرفته‌اند، دانشجوی ما تصمیمش را از ابتدا گرفته؛ اینجا دانشجویان بورسیه همه قاضی می‌شوند. ما در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشجوی غیربورسیه نداریم. در واقع آنها یک تعهد محضری خدمتی دارند که دو برابر دوره تحصیلشان به قوه ‌قضائیه خدمت کنند. بنابراین آنها فقط قرار است قاضی بشوند؛ مگر اینکه هزینه‌های تحصیل را پرداخت کنند و مقرری ماهانه که دریافت کرده‌اند را پس بدهند».به گفته فرحزادی در این دانشگاه رشته علوم قضائی تدریس می‌شود که با رشته حقوق هم‌پوشانی کامل دارد؛ یعنی همه واحدهای رشته حقوق در علوم قضائی تدریس می‌شود و براساس اساسنامه دانشگاه آموزه‌های فقهی نیز بسیار مورد توجه است. دانشجوی این دانشگاه بیش از یک‌چهارم درسش فقه و متعلقات فقه است تا مطابق اصل ١٦٧ بتواند در خلأ قانون به منابع فقهی مراجعه کند؛ بنابراین درس ادبیات عرب مورد توجه این دانشگاه است.

انتهای پیام