نقدی بر پوشش اظهارات ترامپ در روزنامه‌ها

اغلب روزنامه‌های دیروز تیتر و عکس یک را به صحبت‌های ترامپ و روحانی اختصاص دادند. با توجه به فاصله‌ی زمانی و اهمیت موضوع روزنامه‌ها تلاش کردند به موضوع بپردازند اما سهم تحلیل‌ها کم بود. جلال خوش چهره، روزنامه‌‌نگار ارشد حوزه‌ی بین‌الملل علت این ضعف را در نداشتن نیروهای تحلیلگر در درون تحریریه‌ها و برخی کمبود‌ها در زمینه‌ی امکانات چاپ رسانه‌ها می‌داند. خوش‌چهره در بیان ارزیابی خود نسبت به تحلیل و بازتاب خبر مربوط به سخنرانی ترامپ درباره برجام در روزنامه‌ها به شفقنا رسانه می‌گوید: قابل پیش‌بینی بود امروز تیتر نخست همه روزنامه‌ها موضوع ترامپ باشد. اما این اتفاق دو ویژگی داشت. اول، این که خیلی از روزنامه‌ها موفق نشدند، با دیدن سخنان ترامپ روزنامه خود را با اتفاق تازه افتاده تطبیق دهند. بلکه بیشتر به طرح استراتژی دولت ترامپ درباره ایران -که در روز چهار شنبه منتشر شده بود- توجه داشتند و به گمانه‌زنی درباره‌ی صحبت‌های ترامپ پرداختند. دوم، روزنامه‌هایی هم که به سخنان دیشب ترامپ پرداختند صرفاً خبری بود و در شماره شنبه کمتر شاهد تحلیل و تفسیر جامع نسبت به این نظر بودیم.

ضرورت وجود نیروهای تحلیلگر در درون تحریریه

او با بیان دلایل نبود تحلیل و تفسیر در روزنامه‌های امروز درباره‌ی سخنرانی ترامپ می‌گوید: رسانه‌های ما به دلایل مختلف فنی و حتی حرفه‌ای معمولاً از اتفاقات عقب هستند. یعنی چون روزنامه‌ها معمولا باید ساعت ۸ تا ۹ شب صفحات خود را ببندند تا به چاپ و توزیع در تهران و شهرستان برسند، نمی‌توانند زمانی را برای دنبال کردن اتفاق تا ساعات پایانی شب اختصاص دهند. به همین دلیل لازم است تا این روزنامه‌ها نیروهایی از درون خود تحریریه‌ها داشته باشند و به تحلیل و تفسیر این اتفاق بپردازند. این قبیل مسائل مانع آن شد تا به طور گسترده یا حداقل اقناع کننده شاهد تفسیر یا تحلیل در مطبوعات روز شنبه باشیم. اگرچه امروز روزنامه‌ها در تیترهای اصلی به ترامپ و مسئله برجام پرداختند ولی این‌ها غالباً ناشی از شناخت و اطلاع روزنامه‌ها از اتفاقی بود که قرار است در غروب جمعه به وقت ایران رخ دهد. این اتفاق نشان داد رسانه‌های مکتوب ما حداقل نزدیک به ۴۸ ساعت از اتفاق دور هستند.

خوش‌چهره ادامه می‌دهد: این یک ضعف بزرگ است و نشان می‌دهد ما با چند مشکل جدی روبه‌رو هستیم. اول این که سیستم ابزاری و تکنولوژی چاپی ما به گونه‌ای است که همه چیز در تهران متمرکز است و بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری اندک مجبور است با چاپخانه‌های محدود کار کند و آن‌ها هم ظرفیت مشخصی دارند و نمی‌توانند در بزنگاه‌هایی مثل آنچه دیشب اتفاق افتاد، خود را به طور کامل به وقایع برسانند. از طرف دیگر تحریریه‌های ما در روزنامه‌ها هم یا متکی به نظر کارشناسان بیرون از تحریریه هستند یا آمادگی ارائه تحلیل واضح‌تر و بهتر در بزنگاه‌ها را نداشتند. لازم است تا از این تجربه جدید این درس را بگیریم که هم به لحاظ سخت‌افزاری و هم نرم‌افزاری تجدیدنظر یا یک بازخوانی و بازتعریفی از کارکرد و کارویژه رسانه‌های مکتوب داشته باشیم.

تحریریه‌های ما در روزنامه‌ها هم یا متکی به نظر کارشناسان بیرون از تحریریه هستند یا آمادگی ارائه تحلیل واضح‌تر و بهتر در بزنگاه‌ها را نداشتند

با این حال برای پویاتر شدن تحریریه روزنامه‌ها و بهتر شدن عملکرد در لحظه مثل رسانه‌های آنلاین چه باید کرد؟ خوش‌چهره پاسخ می‌دهد: معمولاً می‌گویند رسانه‌های مکتوب در برابر رسانه‌های مجازی روز به روز عقب می‌مانند یا موضوعیت خود را از دست می‌دهند. حتی پیش‌بینی می‌کنند روزنامه‌ها به معنای کاغذی‌شان از بین می‌روند. البته من خیلی موافق این نظر نیستم و معتقد هستم روزنامه‌ها همچنان باقی خواهند ماند ولی شاید تیراژشان کمتر شود. مشکل ما در مطبوعات این است که در غالب تحریریه‌هایمان فاقد روزنامه‌نگاران یا خبرنگاران مولف هستیم یعنی کسانی که بتوانند چرایی و چگونگی یک اتفاق را تحلیل و تفسیر کنند و درباره آن تحلیل بنویسند. این بزرگترین ضعف ما است. البته نمی‌خواهم به همکاران خودم در تحریریه‌های روزنامه‌ها جسارت کنم. ولی نه تنها در مورد یک موضوع سیاسی و بین‌الملل مثل قضیه برجام بلکه حتی درباره‌ی اتفاقات داخلی در حوادث و رخ‌دادهای هنری و فرهنگی هم کمتر شاهد اتکای روزنامه‌ها به نیروهای درون مجموعه خودشان هستیم. به عبارتی بیشتر با کارشناسان بیرون از مجموعه صحبت می‌کنند. اگر چه این روش در تمام رسانه‌های دنیا انجام می‌شود ولی مهمتر این است که بدانیم تحلیل فلان روزنامه در قبال فلان اتفاق چه بوده است و چه نگاهی داشته است. ممکن است این گرایش‌ها در تیترهای خبری‌شان بازتاب داشته باشد ولی متأسفانه از درون خود تحریریه‌ها تحلیل‌ها بیرون نمی‌آید.

او ادامه می‌دهد: متأسفانه وقتی روزنامه‌های اصلی را ورق می‌زدم، دیدم اگر هم قرار بوده درباره روابط بین ایران و آمریکا درباره برجام چیزی نوشته یا تحلیلی گفته شده باشد از کارشناسان بیرون از مجموعه بوده است. مطالب آماده شده توسط مجموعه تنها در حد گزارش‌های خبری بوده که مردم در ظرف ۷۲ ساعت گذشته کاملا شنیده و دنبال کرده‌اند. مردم در روزنامه‌ها دنبال خبر صرف نیستند. چون تلگرام، شبکه‌های خبری و سایت‌ها به صورت لحظه‌ای در حال انتشار اخبار هستند. آنچه می‌تواند به روزنامه‌های ما قوت ببخشد، توانمندی آن‌ها در بیان چرایی و چگونگی یک اتفاق در تعیین یا تفسیر چشم‌انداز آینده است.

نیاز به آموزش نیروهای حرفه‌ای داریم

این روزنامه‌‌نگار ارشد حوزه‌ی بین‌الملل درباره‌ی راهکار برای رفع این مشکلات پیشنهاد می‌دهد: ما باید به لحاظ نرم‌افزاری یعنی تربیت و آموزش نیروهای حرفه‌ای در مطبوعات تلاش کنیم که این به سرمایه‌گذاری احتیاج دارد. چون بخش خصوصی قادر به انجام این کار نیست دولت به شکل ویژه-نه آنچه به شکل فرمالیستی انجام می شود- باید وارد کار شود. دوم نیاز به تکنولوژی لازم برای سرعت بخشیدن به چاپ و انتشار نشریات است. هنوز روزنامه‌ها و مجلات ما فاقد امکانات چاپی هستند که بتوانند اتفاقات لحظات اخر را منتشر کنند.

او با اشاره به نوع تیترها و واکنش روزنامه‌ها به سخنان ترامپ می‌گوید:  با توجه به این که روزنامه‌ها نمی‌دانستند قرار است چه اتفاقی بیفتد. آیا قرار است ترامپ برجام را پاره کند، یا سپاه را تحریم کند یا نوع تعامل خود را با کنگره، ایران و … اعلام کند؛ با نگاه به گمانه‌هایی که ممکن بود ترامپ بیان کند، تیتر زدند. چرا که ترامپ ساعت ۸ بعدازظهر به وقت تهران شروع به صحبت کرد و روزنامه‌های ما حدود ۷ بعدازظهر صفحاتشان را بسته بودند. به همین دلیل در بهترین حالت سخنرانی ترامپ را شنیده‌اند و چکیده‌ای از آن را نوشته‌اند و تیتر یک را به آن اختصاص داده‌اند. غالب تیترها به گمانه‌ها مربوط می‌شد. حتی من یک روزنامه را دیدم که تیتر زده بود «ترامپ برجام را پاره کرد» این یعنی اساساً صحبت‌های ترامپ را هم نشنیده است. معدود روزنامه‌هایی داشتیم که توانستند تیتر را متناسب با اظهارات ترامپ بزنند یا صحبت‌های رئیس جمهور را بازتاب دهند. این تنها به دلیل ناتوانی روزنامه نیست بلکه به دلیل کمبودها و امکانات فنی‌شان هم است.

حتی من یک روزنامه را دیدم که تیتر زده بود «ترامپ برجام را پاره کرد» این یعنی اساساً صحبت‌های ترامپ را هم نشنیده است. معدود روزنامه‌هایی داشتیم که توانستند تیتر را متناسب با اظهارات ترامپ بزنند یا صحبت‌های رئیس جمهور را بازتاب دهند
با این حال عملکرد رسانه‌های بین‌المللی برای چنین برنامه‌های خبری قابل پیش‌بینی که فاصله زمانی کمی تا انتشار دارند چگونه است؟ خوش‌چهره پاسخ می‌دهد: اولا رسانه‌های بین‌المللی صفحات اینترنتی دارند و به صورت لحظه‌ای در حال تغییر هستند. از طرف دیگر روزنامه‌های ما با این رسانه‌ها فاصله زمانی دارند و چون این مباحث در امریکا یا اروپا رخ می‌دهد، رسانه‌های چاپی‌شان می‌توانند خودشان را به تحلیل و تفسیرهای بهتر برسانند. مطبوعات خارجی از کارشناسان درون تحریریه استفاده می‌کنند. ما باید به شکل جدی در رقابت با رسانه‌های خارجی و حتی منطقه‌ای این کاستی‌ها را جبران کنیم. متاسفانه مطبوعات ما فرصت نداشتند تا در روز شنبه به تحلیل و تفسیر کامل بپردازند. اگرچه به دلایلی که گفتم شاید نتوان به آن‌ها خرده گرفت.

انتهای پیام