هشدار یک قرآن‌پژوه برجسته به سلبریتی‌هایی که می‌خواهند دیده شوند!
این روزها «دورویی» یکی از آفاتی است که جامعه‌ی دینی را تهدید می‌کند؛ اتفاقات اخیری که بویژه در عرصه‌ی برخی هنرمندنماها و سیاسیون شاهد آن هسنیم، از مصادیق بارز دورویی و تظاهر است! گفت‌وگوی ذیل با «حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ایازی»، قرآن پژوه برجسته‌ی معاصر و عضو ارشد مجمع محققین و مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم به آسیب‌شناسی این پدیده‌ی مذموم پرداخته و حاصل دغدغه‌ی انصاف نیوز است.
انصاف نیوز: با توجه به معارف قرآنی و تعالیم اهل بیت، تظاهر، نفاق و دورویی به چه معنا است؟ و تظاهر و دورویی چه سرچشمه هایی دارد و انسان دورو چه ویژگی‌هایی دارد؟
محمدعلی ایازی: نفاق یعنی چیزی که فرد در ظاهر نشان می‌دهد، آن چیزی نیست که در باطن دارد. به حفره‌هایی که در زیر زمین وجود دارد، «نفق» گفته می‌شود؛عرب به تونل‌ها و خانه‌هایی که حیوانات در زیر خاک می‌سازند، نفق می‌گوید. حال اگر کسی حفره و خلاهایی را به گونه‌ای در ظاهر بپوشاند به آن نفاق می‌گویند و حتی «انفاق» هم از همین ماده می‌آید؛ یعنی شما با انفاق کردن، حفره‌ها و چاله‌های جامعه را می‌پوشانید و جبران می‌کنید.
ایازی درباره‌ی تعریف «نفاق» در ادبیات دینی گفت: نفاق یعنی کسی که در درون چیزی دارد و می‌پوشاند و در برون چیز دیگری نشان می‌دهد و دورو، کسی است که چنین عملی را انجام می‌دهد؛ این افراد در فضای جامعه خود را به ظاهر ایمان و اسلام درمی‌آورند و کارهایی را ریاکارانه انجام می‌دهد.
فضای سختگیرانه‌ی جامعه ، فرد را مجبور می‌کند عقیده و منش اصلی خود را بپوشاند
این روحانی نواندیش، دورویی را معلول دو علت برشمرد و گفت: علت اول این است که کسی برای اغراض و منافعی تظاهر می‌کند و ظاهرش را با باطنش متفاوت نشان می‌دهد و علت دیگر این است که صفت اجتماعی، فرد را وادار به دورویی می‌کند و این در صورتی است که جامعه فضای سختگیرانه‌ای دارد و فرد مجبور می‌شود عقیده، منش و رفتار اصلی خود را بپوشاند و برخلاف آن عمل کند.
ایازی با اشاره به نقش آموزش، تربیت و نظام اجتماعی در ایجاد این رذیلت اخلاقی، تأکید کرد: فرد یا جامعه‌ای که دروغ می‌گوید در اثر ترسی است که گمان می‌کند اگر راست بگوید، بطور شایسته با او برخورد نمی‌شود و آموزش‌هایی که فرد در خانواده، محیط‌های آموزشی و جامعه می‌بیند موجب دروغگویی او می‌شود.
او افزود: دورویی هم همان دروغ عملی و عینی است همانند کسی که ایمان و اعتقادی ندارد، اما در صف اول نماز جماعت شرکت می‌کند یا فردی که به حجاب اعتقاد ندارد، اما در ظاهر خود را محجبه نشان می‌دهد و این گونه مرتکب ظاهرسازی می‌شود، چون گمان می‌کند اگر خود واقعیش را نشان دهد با او برخورد می‌شود.
اتکای صرف به شعائر جامعه را بسوی تظاهر پیش می‌برد!
وقتی از این استاد دانشگاه درباره‌ی ریشه‌های بروز تظاهر و دورویی در جامعه‌ی دینی پرسیدیم، پاسخ داد: نفاق در بستر جوامعی شکل می‌گیرد که به جای تکیه بر ایجاد محیط تربیتی بر شریعت، بیشتر تکیه می‌کنند؛ در جوامعی که خو را به حکومت دینی خیلی پایبند می‌داند که ظواهر را مو به مو اصلاح کند، درعمل به جای ارزش‌های اخلاقی، بطور گسترده به شعائر تکیه می‌شود و به این ترتیب جامعه آرام آرام و بطور تدریجی بسوی تظاهر پیش می‌رود و زمینه‌های دورویی رواج پیدا می‌کند.
این پژوهشگر دینی درباره‌ی آینده‌ی این‌گونه جوامع، اظهار کرد: هرچه این جوامع جلوتر می‌روند با دو ویژگی روبه‌رو می‌شوند، اول این که این جوامع بسته‌تر می‌شوند و دیگر این که افراد جامعه برای این که شغل خود را از دست ندهند و موقعیت اجتماعی پیدا کنند، تظاهر بیشتری می‌کنند و در نتیجه مردم بیشتر در اثر ظاهرسازی‌ها فریب می‌خورند و زمینه‌های دین‌گریزی بیشتر فراهم می‌شود.
انصاف نیوز: ارزیابی شما از اتفاقاتی که اخیراً برای خانم مجری و آقای بازیگر پیش آمد، چیست و این مسأله چه ارتباطی می‌تواند با پدیده‌ی تظاهر و دورویی در جامعه‌ی ما داشته باشد؟
محمدعلی ایازی: این اتفاق از دو جهت قابل بررسی است. از آن جهت که به شخص مربوط می‌شود؛ منتشر کردن حوزه‌ی شخصی فردی که رضایت ندارد، کار غیراخلاقی بود؛ هر چند گفته شود انتشار حریم شخصی نبوده و ملاءعام بوده است.
برای نمونه در اماکن مقدسه هم عکسبرداری ممنوع است با این که حریم شخصی نیست و فرد در آنجا، کار مثبتی انجام می‌دهد، اما چون تمایل ندارد افعالش در معرض دید دیگران قرار گیرد، عکسبرداری و فیلمبرداری ممنوع است و در همه جای دنیا در اماکن زیارتی چنین امری مرسوم است. اگر کسی نمی‌خواهد کاری را که انجام می‌دهد به دیگران نشان دهد از جهت اخلاقی حق نداریم آن را آشکار کرده و به دیگران نشان دهیم.
حجت‌الاسلام ایازی در عین حال با تأسف از این نوع رفتارها، تصریح کرد: از این نمونه‌ها و موارد شبیه به آن بسیار وجود دارد و فقط هم منحصر به صدا و سیما هم نیست، بلکه در ادارات، مشاغل عمومی، دانشگاه‌ها و…نیز با آن مواجه هستیم.
«دورویی» فقط متعلق به دوران معاصر نیست
این روحانی نواندیش با بررسی تاریخی دورویی با بیان این که «این مشکل فقط متعلق به دوران معاصر نیست، بلکه اگر به اشعار حافظ نگاه کنیم خیلی از ظاهرسازی گلایه دارد»، گفت: حتی جریانی در تاریخ به نام «ملامتیه» داریم و آنان کسانی بودند که برای واکنش به ظاهرسازی در جامعه، تظاهر به بدی می‌کردند، در حالی که خود بد نبودند؛ بطور مثال برای این که نشان دهند اهل شرب خمر هستند، شربت قرمزی درست می‌کردند که به دیگران نشان دهند اهل مسکرات هستند.
65 درصد خانم‌های بدحجاب از باب مخالفت، به حجاب پایبند نیستند
او در آسیب‌شناسی جوامع دینی با اشاره به نتایج بدست آمده از یک مطالعه‌ی اجتماعی که در یکی از شهرهای بزرگ کشور انجام شده، گفت: برآیند این تحقیق نشان می‌داد 65 درصد خانم‌های بدحجاب از باب مخالفت به حجاب پایبند نیستند و در هر حال جوامع شعائرگونه و شریعت مدار که سختگیری‌های شدید دینی دارند، بطور عملی مردم را وادار می‌کنند که صفت دورویی داشته باشند و گاهی حتی موجب گریز از دین می‌شوند، در حالی که مردم بطور طبیعی تمایلی به مخالفت با دین ندارند!
این فقیه نواندیش معاصر درباره‌ی علت دو پوششی بودن بعضی بانوان به انصاف نیوز، گفت: سال‌های پیش بنده مقاله‌ای درباره‌ی نداشتن الزام حجاب نوشتم و در آن مقاله اثبات کردم که هیچ دلیل شرعی و اخلاقی برای الزام افراد به حجاب وجود ندارد؛ البته حجاب یک امر دینی و قرآنی است، اما با ملزم کردن نه تنها مشکلی حل نمی‌شود که بدتر هم خواهد شد.
مردم مجبور به تظاهر شده‌اند
ایازی با بیان این که «بیست سال پیش که این مقاله را نوشتم وضعیت حجاب به شکل امروز نرسیده بود»، اذعان کرد: اکنون به سهولت قابل رویت است که جامعه‌ی ما بر اثر این الزامات تصنعی چقدر دگرگون شده است و مردم مجبور به تظاهر می‌شوند، یعنی مشاهده می‌شود کارمند خانمی در اداره یک شکل و در بیرون اداره به شکل دیگری است و در نتیجه در شرایطی که بترسند به گونه‌ای و در شرایطی که نترسند به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کنند و این خیلی تأسف‌آور است.
محدودکردن، مجبورکردن و بستههای الزام‌آور به توسعه‌ی دین نمی‌انجامد
انصاف نیوز: با تظاهر و دورویی در جامعه چگونه باید برخورد کرد؟
محمدعلی ایازی: بنظر می‌رسد کار فرهنگی در هر صورت مفید است، اگر کارهای فرهنگی بویژه بصورت غیرمستقیم انجام شود مطلوب است، اما محدودکردن، مجبورکردن، ترساندن و بستههای الزام‌آور به هر شکل هرگز مورد قبول نیست و این قبیل اقدامات به توسعه‌ی ایمان و دین نمی‌انجامد و جز ظاهرسازی نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. اگر این الزام‌ها و اجبارها برداشته شود، خیلی راحت‌تر می‌شود کار فرهنگی انجام داد و کار تشویقی بوجود آورد.
گفت‌وگو از مهدی وفسی، خبرنگار افتخاری انصاف نیوز
انتهای پیام
