«روسها به دنبال نقش گسترده در خاورمیانه هستند»
یک کارشناس مسائل روسیه می گوید نقش پوتین در ساختار سیاسی روسیه و نگرش آن برای احیای قدرت روسیه مهم و حیاتی است.
خبرآنلاین نوشت: روسها تحت لوای ولادیمیر پوتین فضای جدیدی در خاورمیانه ایجاد کرده و تلاش دارد بازی خود را در این منطقه بیش از پیش پر رنگ تر کند. روسیه، امروز یکی محورهای اصلی بحران سوریه است، با دیگر بازیگران مهم خاورمیانه از جمله ترکیه، عربستان، اسرائیل و ایران روابط بسیار نزدیکی برقرار کرده و علیرغم اختلافات این بازیگران با یکدیگر، توانسته در راستای منافع ملی خود پیش برود. پرسش اینجاست که آیا روسیه قادر به ایفای نقش بیشتر در بحرانها و منازعات خاورمیانه هست؟ آیا مرد آهنین روسیه همچنان به حضور خود در سوریه ادامه خواهد داد؟ در این باره با شعیب بهمن که از گروه رسانه ای خبر در نمایشگاه مطبوعات دیدن کردند، گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.
به نظر می رسد نقش پوتین در روسیه و تحولات آن یک نقش کلیدی و غیر قابل انکار است. این نقش را در حال چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا او می‌تواند در آینده سیاست روسیه باز هم حضور داشته باشد؟
هنوز فضای سیاست داخلی روسیه خیلی به سمت مباحث انتخاباتی نرفته و عملا احزاب مختلفی که در داخل روسیه هستند، هنوز به معرفی نامزدهای مدنظر خودشان نپرداختند، هرچند که جسته و گریخته از بعضی از افراد به‌عنوان نامزدهای احتمالی یاد می‌شود، ولی به نظر می‌رسد در شرایط فعلی همچنان آقای پوتین بتواند در انتخابات آینده روسیه به‌عنوان رئیس جمهور باقی بماند.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که محبوبیت آقای پوتین همچنان بالای 70 درصد و نزدیک به 80 درصد است و خود این مسئله مهمی است. علاوه بر این، برخی از نظرسنجی‌های دیگری هم که اخیرا انجام شد، نشان می‌دهد که 55 درصد از مردم روسیه معتقدند اگر آقای پوتین در انتخابات شرکت نکند، واقعا نمی‌دانند به چه کسی باید رأی دهند، در واقع جایگزین و جانشین مشخصی برای پوتین وجود ندارد.
بنابراین می‌شود پیش‌بینی کرد که در انتخابات آینده هم همچنان آقای پوتین به‌عنوان رئیس در روسیه انتخاب شود، به‌رغم این‌که ممکن است مخالفت‌هایی با حضور مجدد آقای پوتین باشد و حتی تظاهرات‌هایی در داخل شهرهای بزرگ روسیه مثل مسکو و سن‌پترزبورگ برگزار شود، ولی به‌رغم تمامی این تلاش‌هایی که مخالفان می‌کنند، واقعیت این است که آنها هم خودشان جایگزین مشخص و فرد شاخصی که بخواهند معرفی کنند به‌عنوان جانشین آقای پوتین را ندارند. در نتیجه شرایط برای آقای پوتین مهیا است که بتواند مجددا در مقام ریاست جمهوری باقی بماند.
در مورد سیاست خارجی روسیه چه شرایطی برای روسیه وجود دارد؟ در حال حاضر مهمترین چالش‌هایی که سیاست خارجی روسیه با آن روبرو است و تا چند سال آینده و احتمالا تا دوره بعدی ریاست جمهوری هم ادامه خواهد داشت، چه چیزهایی هستند؟
در حوزه سیاست خارجی از جهاتی قابل بحث و بررسی است. هم روابطی که روسیه با غرب دارد و هم سیاست‌هایی که در حوزه منطقه خاورمیانه دنبال می‌کند. درباره روابط روسیه به هر حال به رغم انتظاراتی که هم خود روسها داشتند، هم بعضا برخی از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند، آمدن ترامپ هم عملا نتوانست تحول جدی در روابط روسیه – آمریکا ایجاد کند، به این دلیل که ساختارهای سیاسی و اطلاعاتی و امنیتی آمریکا یک چنین اجازه‌ای را عملا به ترامپ ندادند. بنابراین می‌شود گفت روابط روسیه با غرب، به‌ویژه با آمریکایی‌ها همچنان دچار تنش باقی خواهند ماند، همچنان مسائل سنتی و اختلافاتی که بین آمریکا و روسیه بود، پابرجا خواهند ماند، بحث گسترش ناتو به شرق، بحث بحران اوکراین و چگونگی تعامل این دو قدرت، به‌ویژه در بحران‌های مهم بین‌المللی، مثل بحران اوکراین، بحران سوریه یا بحران کره شمالی، این اختلافات ژئوپولوتیک و استراتژیک همچنان بین دو طرف باقی خواهد ماند.
نقش روسیه در سوریه و مذاکرات آستانه شروع شده همچنان مثبت به نظر می رسد. به نظرتان نقش محوری ایران، ترکیه و روسیه چه فضایی را در سوریه پیش خواهد برد؟
در واقع سه کشور به نظر می‌رسد به این توافق رسیدند که بتوانند از طریق مذاکرات سیاسی بحث سوریه را پیش ببرند، به‌خصوص با توجه به این‌که سایر بازیکنان الان از قدرت چندان زیادی در عرصه تحولات میدانی سوریه برخوردار نیستند، بنابراین به نظر می‌رسد که در روال آتی هم همچنان این مذاکرات ادامه پیدا کند. روسها تلاش می‌کنند با همکاری ایران و ترکیه، مناطق بدون تنشی که در حال حاضر به وجود آمده را حفظ کنند و حتی آن مناطق را بتوانند تسری بدهند و در کل سوریه افزایش دهند و از این طریق روند حل و فصل سوریه را به پیش ببرند.
ارزیابی شما از فضای جدید پس از داعش در سوریه و نقش روسیه در آن چیست؟ احتمال شکل گیری اتفاقات جدیدی با همکاری روسیه و آمریکا وجود دارد؟
در حال حاضر آمریکایی‌ها چندان در عرصه تحولات میدانی سوریه دخیل نیستند و قدرت چندان زیادی ندارند. می‌شود گفت تنها ابزار و تنها مناطقی که به نوعی با حمایت آمریکا پس گرفته شدند، با ارتش به واسطه آمریکا از نیروهای زمینی کرد استفاده می‌کرد که آن هم در واقع خیلی اتفاق مهم و تعیین‌کننده‌ای نیست که بخواهد آمریکا را هم به‌عنوان یک بازیگر موثر در برابر حل و فصل مسئله سوریه دخیل کند ، ولی در عین حال باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که روسها به هر حال تمایل دارند در حل و فصل نهایی مسئله سوریه امضای آمریکایی‌ها هم پای آن طرح باشد، چرا که معتقدند اگر آمریکایی‌ها هم همگام و همسو باشند، در واقع آن طرح از پایداری و قوت و دوام بیشتری برخوردار خواهد شد.چه گروه‌هایی که به نیابت از آمریکا در سوریه فعالیت می‌کردند، چه متحدان منطقه‌ای آمریکا، این‌ها همراهی بیشتری با حل و فصل سیاسی مسئله نشان خواهند داد. در نتیجه به رغم این‌که آمریکایی‌ها قدرت چندانی ندارند که بخواهند در سیاست آتی ایفای نقش کنند، ولی روسها این تمایل را دارند که به هر حال آمریکایی‌ها برای حل و فصل مسائل سیاسی آنها همسو و همراه باشند.
روسیه در حال حاضر روابط متنوعی در خاورمیانه شکل داده است. با ایران ، عربستان، ترکیه و اسرائیل ارتباط دارد و همه روابط را به گرمی دنبال می کند. این مجموعه روابط چگونه تفسیر می شود؟ باید به آن نگاه امنیتی یا یک نگاه اقتصادی داشت؟ کدام یک را باید بپذیریم؟
روسها برنامه مشخصی برای خاورمیانه نداشتند. فکرشان درگیر همان مسائل کشورهای استقلال‌یافته از شوروی بوده است. روسها در سال‌های گذشته دائم درگیر این کشورها بودند؛ چه موضوع انقلاب‌های رنگی، چه بعد تحولات؛ این‌ها بیشتر از همه ذهن روسها را درگیر خودش کرده بود، ضمن این‌که نگرانی اصلی امنیتی آنها از شرق اروپا بود و گسترش ناتو و رویدادهایی که در این حوزه بود. منتها نگرانی روسها از گسترش تروریسم و تسری پیداکردن این جریان‌های تروریستی به داخل روسیه و کشورهای پیرامونی افزایش پیدا کرده بود. روسها با برآوردهایی کردند، دربافتند نزدیک هفت هزار نفر از اطراف خود روسیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز آمده‌اند به سوریه و عراق و این بسیار نگران‌کننده بود، تا اینجایی که اگر این‌ها برگردند، علاوه بر این‌که خودشان تجربه جنگی دارند و می‌توانند عملیات تروریستی انجام دهند، می‌توانند کار آموزش نظامی را هم انجام دهند. بنابراین با توجه به وجود تکفیریها در مناطق مختلف قفقاز شمالی، برایشان یک نوع تمایل استراتژیک بود که این‌ها را در همین خاورمیانه از بین ببرند و نگذارند این‌ها به کشور خودشان برگردند.
به نظرتان با توجه به حضور روسها در سوریه، همچنین همکاری با ایران، حتی حضور در یمن، این‌ها نشاندهنده بازگشت آنها به خاورمیانه نیست؟
الان روسها این تمایل را پیدا کردند که به‌عنوان یک بازیگر در خاورمیانه حضور داشته باشند. دلیل اصلی آن هم این است که تصور می‌کنند از این طریق از یک طرف می‌توانند آن قدرت سنتی خودشان و آن جایگاه ابرقدرتی خودشان را احیا کنند و از طرف دیگر می‌توانند بحران‌هایی که بیش از این در مناطق پیرامونی روسیه بوده را از خودشان دورتر کنند، یعنی اگر سابقا در گرجستان، قرقیزستان و اوکراین با بحران مواجه بودند، حالا به نوعی دامنه امنیتی خودشان را تقویت می کنند و معتقدند تا روسیه این موضوع را نداشته باشد، نمی‌تواند تحرک جدی در اوکراین داشته باشد و امتیاز بگیرد. با این دید و با این نگاه، الان تصور می‌کنند که سوریه و خاورمیانه می‌تواند یک عمق استراتژیک برای روسها باشد.
این نگاه چقدر از شخصیت و خود نگاه پوتین سرچشمه می‌گیرد؟ خیلی‌ها معتقدند که پوتین الان سن و سالش بالا است و از آن شجاعت و تهور نیروی جوانی درآمده و مصلحت‌اندیش و محافظه‌کار شده است. خیلی‌ها معتقدند چرخش‌هایی روی شخصیت پوتین انجام شده که سایه‌اش روی سیاست روسیه است. درست است؟
روانشناسی خود شخصیت پوتین و سیاست خارجی نشان می‌دهد که خود پوتین هم تمایل دارد به این‌که قدرت روسیه را احیا کند. مثلا در انتخابات سال 2011 چیزی حدود 70 درصد از مردمی که به پوتین رأی داده بودند، به این دلیل رأی داده بودند که معتقد بودند که پوتین در مقابل آمریکا ایستاده و مقاومت کرده و خب آنها هم این شاخص‌ها را می‌دانند و برایشان مهم است که یک چنین تصویری از خودشان بسازند. خود پوتین هم یک نگاه عملگرایانه و واقع‌گرایانه دارد در حوزه سیاست خارجی که به شدت تصویرهای سنتی از ژئوپولوتیک را هم دارد، یعنی آن مباحث سنتی ژئوپولتیک و مباحثی که در دوره جنگ سرد رایج بود را دوباره پوتین بازخوانی جدیدی می‌کند. به خاطر همین برایش مهم است که الان مجددا در حوزه مسائل خاورمیانه ورود کند، به‌ویژه با توجه به همین نکته‌ای که شما گفتید. آمریکایی‌ها در سال‌های گذشته تمام جای پاهای روسیه را از بین بردند. در واقع تمام نظام‌های سیاسی که به نوعی وابسته بودند یا ساختارهای نظامی و ارتش‌های آنها وابسته به روسیه بودند، تمام این‌ها را سرنگون کردند. بنابراین می‌شود گفت روسها به نوعی تلنگر خوردند و حالا تمایل دارند که نقش بیشتری ایفا کنند.
انتهای پیام
