لزوم ابلاغ ماموریت جدید به آیت‌ا… هاشمی
«اگر نظام متوجه شود که عربستان واقعا رفتار گذشته خود را اصلاح کرده است به آیت‌ا… ماموریت جدیدی را ابلاغ می‌کند و آن نقش‌آفرینی آیت‌ا… در عادی شدن و بهبود روابط ایران و عربستان است» این را سید امیر موسوی رئیس مرکز مطالعات استراتژیک و روابط بین‌الملل و کارشناس خاورمیانه می‌گوید. بی‌تردید آیت‌ا… هاشمی ثابت کرده است که مورداعتمادترین فرد برای ریش سفیدان عربستان است. چه آنکه سال‌ها قبل دولت سازندگی بود که سیاست تنش زدایی را سرلوحه کار خود قرار داد. همین امر باعث شد ملک عبدا… سیاستمدار کهنه کار و میانه رو سعودی به رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس‌جمهور پیشین اعتماد داشته باشد. همگان معترف هستند که همکاری مشترک میان ایران و عربستان؛ این دو قدرت منطقه‌ای را قادر می‌سازد امنیت خاورمیانه را برقرار سازند. روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و تلاش‌های دستگاه دیپلماسی ایران موجب شد شرایط ایران در خاورمیانه متحول شود. پس از واکنش‌های احساسی مقامات سعودی؛ اکنون فرصت آن فرار رسیده است تا سران سعودی به بهبود روابط دو کشور مسلمان منطقه بیندیشند. سید امیر موسوی، پژوهشگر فرهنگی، سیاسی وامور امنیت ملی و مشاور سابق وزیر دفاع و رئیس فعلی مرکز مطالعات استراتژیک و روابط بین‌الملل با آرمان به گفت‌وگو نشسته است تا به آینده روابط دو همسایه مسلمان بپردازد.
به گزارش انصاف نیوز، مشروح مصاحبه آرمان با سید امیر موسوی در ذیل آمده است:
روابط ایران و عربستان از فراز و نشیب‌های فراوانی برخوردار بوده است؟ زمانی مقامات سعودی ایران را دشمن شماره یک خود تصور می‌کردند اما امروزچگونه شد که روابط ایران و عربستان در مرحله‌ای گام نهاده است که دو طرف بحث از عادی شدن و برقراری روابط دوجانبه می‌کنند؟
ایران و عربستان هر دو از قدرت‌های منطقه هستند. بی‌هیچ تردیدی این دو کشور قدرت‌های اول منطقه و تاثیرگذارترین کشورهای این حوزه هستند. اما در دهه اخیر القائات کاذب برخی از جریان‌های سیاسی و البته فرامنطقه‌ای موجب شد که سیاستمداران سعودی تصور کنند ایران قدرتمند، رژیم پادشاهی عربستان را تهدید می‌کند. البته نقش رژیم صهیونیستی را در ایجاد این تصورات ذهنی نمی‌توان نادیده گرفت. از سوی دیگر گروهی در میان دولتمردان سعودی هم بر اختلافات گذشته ایران و عربستان می‌افزودند و به نوعی تلاش می‌کردند تا روابط ایران و عربستان تیره تر شود من نام این گروه را در میان دولتمردان سعودی که دارای اندیشه‌های خاص هستند کرکس‌ها نام می‌نهم.
چرا معتقدید در میان خاندان سعودی دو گونه برداشت نسبت به روابط با جمهوری اسلامی ایران وجود دارد؟
وجود این گروه با تصورات مساله تازه‌ای نیست. از زمان پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته است پشتیبانی از صدام و تحریک صدام؛ از سال 1982 این گروه توانست در میان دولت‌های عرب منطقه نیز بر ضد ایران به ساماندهی تصورات ضد ایرانی بپردازد. در آن زمان لیبی، سوریه و یمن با رویکرد ضد ایرانی کنفرانس 1982 همراهی نکردند. حتی دولتمردان سعودی سال 1981شورای همکاری خلیج فارس را برای مقابله با ایران تشکیل دادند. این رویارویی در طول 35 سال گذشته تداوم داشته است هر چه مقامات جمهوری اسلامی ایران تلاش کردند تا مقامات سعودی را قانع کنند که حضور ایران در منطقه مانعی برای عربستان سعودی نیست متاسفانه موفق نشدند. اگر ما مشکلی با رژیم صهیونیستی و آمریکا داریم؛ بدان معنی نیست که منافع عربستان سعودی به واسطه دشمنی ما با برخی از کشورها به خطر بیفتد. آیت‌ا… هاشمی این تلاش‌ها را قبل از آنکه رئیس‌جمهور ایران شوند انجام می‌داد حتی درزمانی که ایشان عضو شورای انقلاب و رئیس مجلس بودند تلاش‌های گسترده‌ای را برای بهبود روابط ایران و عربستان انجام دادند. اما در دوره ریاست‌جمهوری ایشان بود که تلاش برای بهبود روابط به حداکثر خود رسید.
شما دلیل اعتماد برخی از مقامات سعودی را در شرایط حاضر به ایشان ناشی از تلاش‌های آیت‌ا… در گذشته می‌دانید؟
بله؛ سیاست تنش‌زدایی ایشان در آن دوران موفقیت‌آمیز بود. ملک عبدا… در زمانی که ولیعهد عربستان بود بسیار بیشتر از رفتارهای اشتباه برخی از دولتمردان سعودی در قبال ایران متنبه می‌شد. اتفاقا پیام‌هایی از سوی ایشان ارسال می‌شد و به خوبی پیام‌های ایران را درک می‌کرد. اما وزیر دفاع که بعدها ولیعهد شد یا نایف که وزیر کشور بود کاملا رویکرد منفی داشتند آنها از همان ابتدا نسبت به ایران به دیده دشمن؛ عربستان و امنیت خودشان داشتند. می‌توانم بگویم دیدگاه متفاوتی نسبت به پادشاه و ولیعهد عربستان داشتند. اکنون هم ادامه‌دهنده خط این تندروها سعود الفیصل است به یک معنا می‌توان گفت وی مانع از هرگونه تقارب و نزدیکی میان تهران و ریاض است. در این میان بندر بن سلطان هم نقش عمده‌ای در تیرگی هر چه بیشتر روابط در چند سال اخیر داشت. منظور من از کرکس‌های ریاض بیشتر این تعداد از سیاستمداران سعودی هستند. هر روزنه‌ای که سمت بهبود روابط باز می‌شد قطعا با آن برخورد می‌کردند.
آیا در دولت روحانی تحرکی برای بهبود روابط میان ایران و عربستان صورت گرفته است؟
بله؛ جناب آقای ظریف وزیر امور خارجه در سفر دوره‌ای خود به خاورمیانه می‌خواست به ریاض سفر کند تا روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه‌ای را از حالت فعلی خارج کند. اما با مشکل تندروها روبه‌رو شد. شخص رئیس‌جمهور هم از زمان انتخابات ریاست جمهوری در شعارها و برنامه‌های خود بارها اعلام کرد که ایران سیاست احترام به همسایگان را در پیش می‌گیرد. متاسفانه دولت گذشته برخی از رفتارهای مخاطره‌آمیز را در سیاست منطقه‌ای و خارجی خود در پیش گرفته بود. اما پس از انتخابات شخص رئیس‌جمهور با رفتار و عملکرد خود پیام‌های بسیار خوبی را برای کشورهای خاورمیانه ارسال کردند. اما متاسفانه عربستان سعودی تا مدت‌ها این پیام‌ها را دریافت نمی‌کرد. کارشناسان بر این باورند که عربستان سعودی دارای منطق دیپلماسی نیست. منطق دیپلماسی در این کشور براساس کدخدامنشی و اصولی است که بیشتر می‌توان تعبیر خشن را برای آن به کار برد. لذا برخورد‌ش با حسن نیت جمهوری اسلامی ایران بیش از هر چیز خونین و خشن بود در عراق، در سوریه و پاکستان. از یک سو می‌بینیم که مقامات ایران بسیار با لطف و مهربانی نسبت به همسایه مسلمان خود برخورد می‌کنند و ادبیات جمهوری اسلامی برخلاف انتظار کرکس‌های سعودی غیرتهاجمی و بیشتر دیپلماتیک است. این احساس و درک در میان دولتمردان ایران وجود دارد که رفتار آل سعود تحریک شده از سوی محافل تندروی مذهبی این کشور و به‌خصوص محافل صهیونیستی در دنیای امروز است. نیروهای سلفی و برخی از گروه‌های وهابی به شدت در تلاش هستند تا روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان شکل نگیرد منافع این گروه‌ها در تقابل دائم با همسایگانی چون سوریه و عراق و ایران است.
با توجه به دیدار سفیر عربستان با آیت‌ا… هاشمی؛ فکر می‌کنید تغییری در رویکرد برخی از مقامات سعودی دیده می‌شود؟
بله؛ سعودی‌ها بعد از هزینه‌های فراوان در سوریه و منطقه خاورمیانه متوجه شدند که هیچ دستاورد قابل توجهی نداشتند. اتفاقا در عراق هم عربستان سعودی هزینه‌های فراوانی را انجام دادند اما به یک معنا می‌توان گفت در آن کشور هم دستاوردی نداشتند. تمام تلاش سعودی‌ها این بود که بعد از صدام حسین دولتی گوش به فرمان آنها در عراق روی کار بیاید دولت سعودی بسیاری از هزینه‌های حمله به عراق را پذیرفت و پس از آن هم هزینه بسیاری ازگروه‌های سلفی را پرداخت اما در واقع در عراق صاحب چیزی نشد به یک معنا می‌توان گفت تندروهای آل سعود در ماجراجویی‌های خود در خاورمیانه دست خالی برگشتند. ملت عراق از طریق صندوق‌های رای اعلام کرد که خواهان حکومتی است که دیگر با همسایه شرقی اش وارد جنگ نمی‌شود بیش از هر چیز ملت عراق اعلام کرد که خواهان آرامش است به همین دلیل به سیاستمدارانی روی آورد که با ایران روابط حسنه‌ای داشتند و بنابراین تندروهای عربستان بی نتیجه بازگشتند. در مرزهای شرقی ایران هم تلاش شد تحرکات طالبان بر ضد ایران سازماندهی شود از جمله این موارد باید تلاش برای حمله به مشهد اشاره کرد اما اوضاع افغانستان به نفع ایران به سمت آرامش حرکت کرد بنابراین کرکس‌های سعودی از این مورد هم نتیجه نگرفتند. ایران و افغانستان اکنون در شرایط خوبی به لحاظ برقرار شدن امنیت به سر می‌برند. در آذربایجان هم رژیم صهیونیستی و تندروهای سعودی با یکدیگرهم صدا شدند تا روابط ایران و همسایه شمالی اش را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کنند اما سفر الهام علی اف به تهران و اظهارات وی نشان داد که تحریک کنندگان به نتیجه نرسیدند. به هر حال دیپلماسی دکتر روحانی در نه ماه اخیر موفقیت آمیز بود. حتی می‌توان گفت کبوترهای ریاض را متنبه کرد. لذا من فکر می‌کنم عربستان به نتیجه رسیده است که در تمام جبهه‌ها که علیه منافع ایران می‌جنگید شکست خورده است. بنابراین در طول مدت کوتاه گذشته دست به بازنگری سیاست‌های خود در قبال ایران زده است. اکنون فرصتی فراهم شده است که روابط ایران و عربستان بهبود پیدا کند.
چرا فکر می‌کنید روابط ایران و عربستان می‌تواند به سمت عادی شدن حرکت کند؟
این بازنگری با تغییر شخصیت‌های سیاسی و تاثیر گذار عربستان همراه شده است. آمدن آقای مقرن بن العزیز نشان از باز نگری در سیاست‌هاست. در طول 80 سال گذشته از حکومت آل سعود چنین حکمی به هیچ شخصیتی از خاندان عبدالعزیز داده نشده است. او می‌تواند ولیعهد، جانشین ولیعهد و هم می‌تواند جانشین پادشاه باشد کسی هم حق ندارد از قدرت ایشان بکاهد.بنابراین این یک حکم در سپهر سیاسی عربستان بسیار استثنایی است. به دنبال این تغییرات در نظام حکومتی آل سعود این احتمال می‌رود که سعود الفیصل هم برکنار شود. اگر سعود الفیصل هم مانند بندر بن سلطان از صحنه تصمیم‌گیری نظام آل سعود برکنار شود راه روابط دو کشورهموار خواهد شد.آل سعود در عمل پذیرفته است که قدرت جمهوری اسلامی ایران کاملا بی بدیل می‌باشد. به یک معنا می‌توان گفت آنها در قبال منطق و دیپلماسی آقای روحانی زانو زده اند. لذا تحول جدیدی در روابط ایران و عربستان آغاز شده است که از آن جمله انتخاب سفیر جدید عربستان است. سفیر جدید عربستان الشرهانی بسیار تلاش می‌کند تا روابط را به حالت عادی خود بازگرداند. اگر تلاش‌های این سفیر به ثمر نشیند مطمئنا خاورمیانه امن خواهد بود.
ملاقات سفیر عربستان با آیت‌ا… هاشمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟تحرک دیپلماتیک اخیرچه اثری بر روابط دو کشور می‌گذارد؟
اگر نظام متوجه شود که عربستان واقعا رفتار گذشته خود را اصلاح کرده است به آیت‌ا… ماموریت جدیدی را ابلاغ می‌کند و آن نقش‌آفرینی آیت‌ا… در عادی شدن و بهبود روابط ایران و عربستان است. دیدار سفیر عربستان نشان داد که همه طرف‌های درگیر به سوی محور روابط ایران و عربستان که آن حضرت آیت‌ا… هاشمی است باز‌گشته‌اند. من فکر می‌کنم مقامات ایران می‌توانند به خط اعتدال و کبوترهای عربستان کمک کنند که در سال‌های اخیر در تقابل با کرکس‌ها مخفی شده بودند. اکنون جریان برعکس شده است کبوترها بر سر کار آمده و کرکس‌ها مخفی شده‌اند من فکر می‌کنم شخص آیت‌ا… هاشمی می‌تواند روابط ایران و عربستان را بهبود بخشد. بدان جهت که ایشان کل زوایای دیپلماتیک اعراب را می‌داند و سال‌های سال روی این موضوع کار کرده است و از نزدیک هم گفت‌وگوهایی با ملک عبدا… در گذشته داشته است. آیت‌ا… از دو جهت می‌تواند به بهبود روابط میان ایران و عربستان کمک کند1- از جهت سیاسی که در روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان می‌تواند تحرک ایجاد کند. 2- از جهت دینی ایشان می‌تواند به برداشت‌های بی منطق و تندروانه نسبت به مذهب تشیع در میان سیاستمداران سعودی پایان دهد. ایجاد یک تفاهم دینی و مذهبی می‌تواند از ویژگی‌های تحرک آیت‌ا… در روابط ایران و عربستان باشد. لذا من فکر می‌کنم باید جو منطقه‌ای برای سفر آیت‌ا… فراهم شود. بنابراین دیدار سفیر عربستان هم در این جهت بود؛ پیام‌های متعددی هم توسط شخصیت‌های سیاسی میان ایران و عربستان ردو بدل شده است. بنابراین همگان امیدوار شده‌اند که ردو بدل شدن این پیام‌ها به سفر مقامات عالیرتبه کشور منتهی شود.
انتهای پیام
