دورنمای استراتژی جدید / جورج فریدمن

آلمان اول در برابر فرانسه ضربه خورد، و این ضربه ناشی از شکست دادن فرانسه بود که آلمانها ابعاد آنرا پیش بینی نکرده بودند و به این دلیل در دو جبهه ی‌ جنگ که آلمان‏ها از آن واهمه داشتند به دام افتادند. اما آن‏ها سرانجام کاملا مجهز شدند و نتوانستند مقاومت کنند. دومین فرصت برای اجرای استراتژی آن‏ها در زمستان سال 1917 اتفاق افتاد. موقعی که یک قیام در برابر تزار روسیه رخ داد.تزار روسیه در 15 ماه مارس 1917 استعفا داد.( آلمان‏ در واقع انقلاب را با برگرداندن لنین به روسیه از طریق یک قطار مفتضحانه در ماه مارس به حرکت درآورد).

اما یکسری نگرانی‏ها درباره ی‌ اینکه روسیه ممکن بود جنگ را ترک کند وجود داشت، و در هر صورت نظام سیاسی روسیه خیلی بدتر از قبل شده بود  و با این شرایط  پیروزی آلمان، نه فقط ممکن بلکه باورکردنی و محتمل نیز به نظر رسید. اگر آن اتفاق می‏افتاد، آلمان مجبور می‏شد در خاک روسیه به فرانسه منتقل شود و حتی احتمال آن وجود داشت که آلمان بتواند تدارک یک حمله را ببیند که باعث شکست فرانسه و بریتانیا می‏شد.

    در آوریل 1917 ایالات متحده آمریکا اعلان جنگ با آلمان را داد. دلایل متعددی وجود داشت، از جمله تهدید زیردریایی‏ های آلمان که قصدشان بستن راه دریایی اقیانوس اطلس بر روی حمل‏ونقل آمریکایی بود. اما ترسی که در روسیه رخ داد ممکن بود متفقین را شکست دهد. ایالات متحده آمریکا اطمینان داشت که مناطق وسیعی از آسیا و اروپا( اوراسیا ) تحت سلطه ی‌ یک ملت واحد (روسیه)قرار نمی‏گیرد. آلمانی ها با نیروی انسانی، منابع و تکنولوژی تحت کنترل خود تمایل داشتند از آمریکا پیشی بگیرند. آمریکا نمی‏توانست با پیروزی آلمان زندگی آرامی را برای خود تصور کند. بنابراین در مدت یکسال بیش از یک میلیون نفر را به اروپا فرستاد تا به مقابله با آلمان متجاوز بپردازند. روسیه در پی انقلاب اکتبر 1917 از جنگ دور شد. پیمان صلح اوکراین را به آلمان‏ها واگذار کرد. اگر آلمان هم‏پیمانان انگلیسی و فرانسوی را شکست می‏داد روسیه در خطر قرار می‏گرفت. در نهایت مداخله ی‌ آمریکا، منجر به شکست آلمان‏ها شد و روسیه اوکراین را دوباره بدست آورد.

    مداخله ی‌ آمریکا قاطع بود و استراتژی آمریکا را برای یک قرن در اوراسیا تعریف وترسیم کرد. آمریکا تعادل قدرت را تثبیت کرد. هنگام تغییر تعادل ژئوپولیتیکی در اروپا و اورآسیا ، واشنگتن اگر مداخله قاطعانه در چارچوب یک اتحاد نظامی را موثر می دید ،کمک‏های حمایتی به اروپا را افزایش ‏می‏داد،.

    جنگ جهانی دوم هم به همین نحو درگرفته بود.آلمان‏ها بازهم در یک موقعیت خطرناک قرار گرفتند. با هیئت حاکمه ی‌ شوروی یک پیمان بسته شد که اطمینان‏دهنده به یک جبهه ی‌ واحد از جنگ بود. اینبار فرانسه را شکست داد. سرانجام به سمت روسیه تغییر جهت داد و تلاش کرد قاطعانه بر اوراسیا مسلط شود. ایلات متحده در آغاز بی‏طرف بود، سپس کمک برای انگلیس و روسیه فراهم کرد. و حتی بعد از ورود به جنگ در دسامبر 1941 از فشار و حمله ی‌ اصلی تا آخرین لحظه ی‌ ممکن مانع شد. ایالات متحده به آفریقای شمالی، سیسیل و مقر ایتالیا حمله کرد، اما این‏ها عملیات حاشیه‏ ای در پیرامون قدرت آلمان بودند. حمله قاطعانه تا ژوئن 1944 رخ نداد. بعد از اینکه ارتش آلمان توسط هیئت حاکمه ی‌ شوروی که توسط ایالات متحده ی‌ آمریکا حمایت می‏شد ضعیف شد. عملیات جنگی بطور قطعی در اروپای شمالی در کمتر از یکسال به پایان رسید و با تلفات جنگی محدود آمریکا در مقایسه با دیگر نبردها پیروز شد. آن یک مداخله در چارچوب پیمان نطامی قدرتمند بود.

 در دوران جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی موضع خود را با ایجاد کردن کشورهای حائل معلوم کرد. مسکو حوزه بالتیک، بلاروس و اوکراین را در خط مقدم دفاع استراتژیک قرار داد. دومین ردیف دفاعی شامل: لهستان، چکسلواکی، مجارستان، رومانی و بلغارستان بود، بعلاوه شوروی کشور حائل را به مرکز آلمان روی جلگه شمال آلمان حرکت داد. براساس تاریخ، شوروی احتیاج دارد حائل عمیق و ممکن را ایجاد کند، و این کشورهای حائل بطور موثر، مانع حمله بر اتحاد جماهیر شوروی شد.

واکنش آمریکا موثرتر از دو جنگ اول ، اما قاطعانه نبود. ایالات متحده آمریکا نیروها را در غرب آلمان در چارچوب یک اتحاد نظامی قوی متمرکز کرد.این پیمان نظامی برای جلوگیری از حمله شوروی احتمالا ناکافی بود. ایالات متحده آمریکا در رخداد جنگ، قول تحویل دادن گروه( نیروهای) اضافی را داد. و همچنین تضمین کرد،اگر لازم شد از سلاح ‏های هسته ‏ای برای متوقف کردن حمله شوروی استفاده کند.

مدل نظامی در یک مفهوم، مشترک بود.و امید بود با حداقل ظاهر شدن آمریکا بتوان قدرت را در تعادل نگهداشت.بطور اتفاقی تعادل قدرت شکسته شد، ایالات متحده آمریکا اساسا آماده فرستادن سربازان بیشتری شده بود. در بدترین حالت ایالات متحده آمریکا ادعا کرد برای استفاده کردن از یک قدرت محکم آماده شده است. نکته ی‌ مهم و قابل توجه این بود که ایالات متحده آمریکا، آزادی‏ اش را برای تقویت و پیشبرد سلاح هسته ‏ای حفظ کرد.

هیئت حاکمه ی‌ شوروی هیچگاه حمله نکرد، زیرا از یک جهت، احتیاج به این کار نداشت- آن‏ها در خطر نبودند- و از جهت دیگر، خطر همراه با یک حمله هسته ای خیلی بالا بود.

    بنابراین ایالات متحده ی‌ امریکا، یک استراتژی یکسان را در تمام سه جنگ دنبال کرد. در مرحله ی‌ اول، از در معرض دید قرار گرفتن با محدود کردن حضورش مگر در مواقع خاص و ضروری خودداری کرد. ایالات متحده ی‌ آمریکا تا اواخر جنگ جهانی اول حضور نداشت. در جنگ جهانی دوم، حضور آمریکایی ها شامل عملیات ثانویه با هزینه ی‌ نسبتا کم بود. در جنگ سرد، آمریکا نیروی کافی را بکار برد تا هیئت حاکمه ی‌ شوروی را با نیت خودش متقاعد کند.

اما همیشه شوری باید زیر نظر آمریکا باشد و همیشه آماده حرکت برای مداخله ی‌ کامل در آخرین لحظه مناسب، با کمترین تلفات در چارچوب اتحاد نظامی موثر باشد. سقوط اتحاد شوروی و انقلاب 1989 باعث شد شوروی کشورهای حائلی که در جنگ جهانی دوم تصرف کرده بود از دست بدهد. موقعیت استراتژیک آن‏ها بدتر از زمان جنگ‏های جهانی یا قبل از قرن 17 بود. اگر کشورهای حائل درونی بالتیک، بلاروس یا اوکراین دشمن می‏شدند و عضو نظام اتحاد غربی می‏شدند خطر برای روسیه طاقت‏فرسا می‏شد. کشورهای حوزه بالتیک به عضویت در ناتو درآمد و این کشور متحد آمریکا کمتر از 100 مایل از سن‏پترزبورگ فاصله داشت.اگر اوکراین و بلاروس همین راه را می‏رفتند سپس شهر اسمولنسک که مدت زمان طولانی تحت سیطره شوروی و امپرراتوی روسیه بود یک شهر حاشیه‏ ای می‏شد. و فاصله مسکو از قلمرو ناتو به 250 مایل می رسید.

    عامل اصلی این است که حتی اگر ناتو ضعیف و متلاشی شده باشد. ضعف ناتو خیلی باعث کاهش نگرانی‏های روسیه نمی‏شود. زیرا که دیده بود آلمان از یک کشور ضعیف و فروپاشیده شده در سال 1932 به یک قدرت بزرگ در سال 1938 تبدیل شد. تجربه ثابت کرده در جایی که یک بنیان صنعتی قوی وجود دارد، توانایی نظامی می‏تواند سریع گسترش یابد و اهداف می‏تواند یک‏شبه تغییر کند. برای روسیه، جلوگیری از جذب اوکراین توسط غرب، حیاتی بود ،چنانکه بخش اعظم حوادث ماه‏های اخیر در این منطقه و واکنش های برق آسای روسیه نسبت به تحولات، نشان از این واقعیت دارد.

استراتژی آمریکا در اروپا همانند سال 1914 باقی مانده: ایجاد کردن تعادل قدرت اروپایی به مدیدیت خودش، گذشته از ادعای عمومی، ایالات متحده آمریکا تمایل به ضعف قدرت اروپایی داشت، همانطور که برای مدت طولانی روسیه ضعیف بود. تهدید از جانب یک هژمونی در حال ظهور وجود نداشت. استراتژی آمریکا مثل همیشه حفظ تعادل در میزان توان رقبای جدی خودش است و برای حفظ چنین شرایطی  مداخله با هر حمایتی که لازم بداند را در دستور کار قرار می دهد. از جمله  مداخله ی‌ نظامی در چارچوب یک پیمان قوی در زمان لزوم و به موقع بدون فوت وقت.

  این استراتژی امریکا نشات ‏گرفته از خط و مشی های استراتژیک ایالات متحده است تا از قدرت نمادین استفاده کند. زیرا روسیه ممکن است اوکراین را تسخیر کند. و اگرچه، رقابت‏ های لجستیک خطرناکی شکل گرفته، اما ایالات متحده‏امریکا در حال حاضر در موقعیتی نیست که نیروهای دفاعی را در اوکراین قرار دهد. لذا تغییر در تعادل قدرت اروپا دور از واقعیت است ولی ایالات متحده امریکا زمان لازم برای حفظ کردن وضعیت را دارد.

    در این حالت، ایالات متحده آمریکا احتمالا آماده است تا امکان دسترسی سلاح برای متحدان خود در قفقاز و بالتیک را افزایش دهد و من معتقدم با کمک بلغارستان و بالتیک این مسئله در صورت اصرار مسکو به مواضع فعلی خود در اوکراین اتفاق می ‏افتد. برگ برنده ایالات متحده است که جزو استراتژی تاریخی ‏اش به حساب می آید، تکیه برا توان و موجودیت یک نیروی نظامی مهم و ارتش قوی است. جاییکه کشورهای متعدد درگیر هستند به یک متحد کارامد تکیه دارد. فراهم کردن تسلیحات برای کشورهایی که با یکدیگر همیاری نمی‏کنند و در بکارگرفتن نیروی لازم برای استفاده از تسلیحات ناتوان هستند برای ایالات متحده‏آمریکا بی‏معنی است.

    پس از حوادث اوکراین تعداد زیادی از کشورهای اروپایی بحث کردند تا مخارج نیروی دفاعی را افزایش بدهند و همینطور تعداد نیروهای کمکی را. معلوم نیست ناتو برای نیروهای کمکی یک حامل است. همانطور که در ملاقات بین باراک اوباما رئیس‏جمهور آمریکا و آنجلا مرکل صدراعظم آلمان دیدیم، تمایلات آلمان برای مداخله کردن در عملیات جنگی قطعی بسیار محدود شده است. در اروپای جنوبی بحران اقتصادی هنوز شدت دارد، میل و رغبت بریتانیا و فرانسه یا ایبری‏ها برای درگیر شدن در جنگ محدود شده است. و سخت است که ببینیم ناتو یک نقش نظامی موثر را بازی می‏کند.

    ایالات متحده آمریکا به این مساله بعنوان موقعیتی که کشورهای بدون دفاع باید گام‏های جدی بردارند نگاه می‏کند. برای ایالات متحده آمریکا موقعیت اضطراری وجود ندارد. برای لهستان، اسلواکی، مچارستان، رومانی، صربستان و آذربایجان همراه با دیگر کشورهایی که در طول خط حائل هستند، هیچ موقعیت اضطراری وجود ندارد. اما می‏تواند با یک حرکت ناگهانی و غیرقابل پیش‏بینی به اهداف خود برسد. روسیه ذاتا قدرتمند نیست، اما آن‏ها هستند خیلی قدرتمندتر از هرکدام از این کشورها به تنهایی،یا حتی با همدیگر، براساس استراتژی طرح‏شده ی‌ آمریکا، ایالات متحده ی‌ امریکا آماده بود فراهم کردن نیروهای کمکی را آغاز کند. اما کمک اساسی و قابل توجه نیاز به اقدام قابل توجه در قسمتی از کشورهای حائل دارد. اولین و دومین جنگ جهانی بر سر موقعیت آلمان در اروپا بود همانطور که جنگ سرد بر سر همین موضوع بود. اگرچه به طریق دیگری شکل گرفته بود. ما یکبار دیگر در حال بحث کردن بر سر موقعیت آلمان هستیم.امروز آلمان تهدید غرب را ندارد. تهدید شرق ضعیف است، بعید است و بالقوه بیشتر یک پیمان است تا یک خطر بالقوه. نیرویی که آلمان را به سمت 2 جنگ جهانی کشاند، اکنون دیگر وجود ندارد.از نظر منطقی آلمان ، مثل گذشته خطر نظمی بشمار نمی آید.

    ترس آمریکا از برتری اوراسیا یک ترس دور و غیرمحتمل است، بعید است روسیه بتواند همان تهدید را احیاء کند. روسیه تقلا می‏کند که بازهم کشورهای حائلش را بدست آورد. همانطور که آلمان آماده نیست در عملیات تهاجمی درگیر شود. ایالات متحده استراتژی قدیمی‏ اش را در کمرنگ تر کردن حضورش تا جاییکه امکان دارد ادامه می‏دهد.در همان موقع کشورهای حائل به طور بالقوه و پنهانی با تهدیدی مواجه می‏شوند که آن‏ها تجهیزات لازم را برای مقابله با آن تهدید آماده کرده بودند. به هرحال معلوم نیست که تهدید روسیه به واقعیت بپیوندد، گذشته از اغراق، معلوم نیست که روسیه این توانایی سیاسی را دارد که بتواند قاطعانه عمل کند. راه‏حل بهینه ی‌ کشورهای حائل یک مواخله ی‌ بزرگ از طرف ناتو خواهد بود. این امر اتفاق نخواهد افتاد.مداخله ی‌ گسترده آمریکا دومین و بهترین راهکار خواهد بود. این امر نیز تحقق پیدا نخواهد کرد. کشورهای حائل می‏ خواهند اهمیت حمایتیشان را به دیگران انتقال بدهند، یک استراتژی عقلانی که، اگر آن‏ها بنوانند آن را بدست آورند. نیروهای عمومی ژئوپولیتیک روسیه را به سمت تلاش کردن برای بازپس ‏گرفتن سرزمین مرزی حساس و مهم می‏کشاند. برای انجام این امر، نیروی سرزمین‏های مرزی روسیه نخواهند دانست که چقدر روسیه تلاش خواهد کرد تا به هدفش برسد. برای روسیه کشورهای حائلی که قدرت بیشتری در دفاع دارند بهترین هستند. اما نگهداری از این نوع کشورهای حائل نیز هزینه ی‌ بیشتری برای روسیه دارد. روسیه برای این نوع حرکت آماده نیست اما با گذشت زمان همانطور که قدرت و اعتماد به نفسش رشد می‏کند، حرکاتش کمتر قابل پیش‏بینی می‏شود. موقعی که با یک تهدید بالقوه روبرو می‏شود واکنش محتاطانه‏اش تبدیل به یک واکنش خشونت‏آمیز می‏شود. کشورهای حائل اختیاج به سلاح و هم‏پیمان دارند.ایالات متحده آمریکا درجه‏ ای از حمایت را فراهم می‏کند، جدا از آنچه که آلمان و ناتو انجام می‏دهند.اما تصمیم اولیه در دستان لهستانی‏ها، اسلواکی‏ها، مجارستانی‏ها، رومانیایی‏ها، صربستانی‏ها و آذربایجانی‏ها همراه با دیگر کشورهای حائل. بعضی‏ها مانند آذربایجان تصمیم گرفته اند قبلا مسلح شوند و بدنبال یک هم‏پیمان هستند، بعضی‏ها مانند مجارستانی‏ها دست روی دست گذاشته‏اند و انتظار می‏کشند. “مارک تواین” باور دارد: تاریخ به خودی خود تکرار نمی‏شود، اما طنین‏انداز است. طنینی که ما می‏توانیم بشنویم. آن ( طنین ) در مراحل اولیه وقوع است و هنوز تعداد کمی از کشورها در حال سپری کردن دوره‏ای هستند که آلمان 1914 طی کرد. نیروها در حال متحد شدن با یکدیگر هستند. و اگر آن‏ها متحد شوند دیگر حتی با یک اراده ی‌ قوی هم کنترل نمی‏شوند.

    جورج فریدمن در این مطلب که آنرا در قالب یک سفر خیالی ترسیم نموده ،به دنبال طنین استراتژیک بوده تا از وجود این طنین در منطقه اوکراین مطمئن شود. اما شواهدی جدی وجود ندارد که در آن اطمینان حاصل شود که جهان در معرض خطر جدی رویارویی قدرتهای بزرگ بصورت سخت و مشابه آنچه در 1914م اتفاق افتاد ،در معرض خطر برخوردهای شدید باشند.لذا آنچه که از حوادث چند ماه اخیر اوکراین به گوش جهانیان رسیده ، چنین نتیجه حاصل می شود که هر کدام از رقبا به نوعی دنبال عقب نشینی آبرومندانه با رعایت الزامات استراتژیک هستند.زیرا اوکراین به دلیل موقعیت ژئوپولیتیکی خاص خود نه می تواند به جبهه غرب بپیوندد نه به جبهه شرق.بلکه بازیگران موثر سه حوزه ژئواستراتژیک جهان که خود را درگیر مسأله اوکراین کرده اند، باید اوکراین را بعنوان پلی محکم میان دو بلوک ببینند. و پیرو این ادله مسلم ژئوپولیتیکی باید خرد سیاسی در این منطقه حائل حاکم و ضمن احترام به انتخابات این کشور ، از پاره پاره شدن این مناطق جلوگیری کنند و اهداف راهبردی خود را بر پایه عقلانیت سیاسی و واقعیت های جغرافیایی دنبال کنند. هم روسیه و هم غرب در میدان تحولات اوکراین مسکن آرام بخش دارند.وگرنه تداوم این روند فرجام نیکی به دنبال نخواهد داشت.