عسر و حرج در طلاق چیست؟

مینا جعفری، وکیل دادگستری و فعال حقوق زنان در یادداشتی برای انصاف نیوز درباره‌ی «عسر و حرج در طلاق چیست؟»، نوشت:

««عسر» به معنای سختی، صعوبت و مشقت است و «حرج» نیز به معنای ضیق و تنگنا بکار رفته است و در واقع عبارت «عسر و حرج» بصورت به معنای سختی و دشواری است. خداوند هر امری که موجب ایجاد دشواری و سختی و مشقت بر فرد می‌شود را از تعهد وی برداشته است؛ مانند تکلیف نداشتن فرد بیمار در اجرای فریضه‌ی روزه.

در بیشتر موارد با عبارت عسر و حرج به عنوان گونه‌ای از طلاق‌هایی که زوجه می‌تواند از طریق آن برای جدایی اقدام کند، برخورد کرده‌ایم. بر اساس ماده‌ی 1133 قانون مدنی، دارنده‌ی اصلی حق طلاق، مرد است و زن نیز تنها با شرایط خاص و در موارد بسیار محدود می‌تواند از دادگاه بخواهد که مرد را وادار به طلاق زن کند، از جمله تعیین شرط حق وکالت در طلاق، پرداخت نکردن نفقه از سوی زوج؛ آنهم پس از طی مراحل قانونی و طلاق عسر و حرجی.

ناگفته پیداست که در هر رابطه‌ی انسانی بدلیل تضاد منافع، امکان ایجاد سختی و مشقت برای طرف مقابل وجود دارد، ولی در روابط زوجین چنانچه این حد از سختی و مشقت نسبت به حد عرفی و معقول آن فراتر رود زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و پس از ارایه و اثبات دلایل خود از دادگاه تقاضای طلاق کند. دادگاه نیز زوج را مکلف به طلاق زوجه می‌نماید و در صورت استنکاف و خودداری وی از اجرای حکم قانون، نماینده‌ای که اغلب خود زوجه است، برای اجرای صیغه‌ی طلاق به دفتر طلاق معرفی می‌شود.

بر اساس ماده‌ی 1130 قانون مدنی، در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه شود، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند؛ چنانچه عسر و حرج مذکور در دادگاه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق کند و در صورتی که اجبار زوج امکان نداشته نباشد، زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود. عسر و حرج بر اساس این ماده، عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه کرده و تحمل آن مشکل باشد.

قانونگذار مواردی را به عنوان عسر و حرج تعیین کرده است؛ از جمله:

1- ترک زندگی خانوادگی از سوی زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یکسال بدون عذر موجه

2- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلای وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا نبود امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است

3- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر

4-ضرب وشتم یا هرگونه سوءرفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد

5- ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل کند

نکته‌ی مهم این است که این موارد، انحصاری نیست و دادگاه می‌تواند مواردی به غیر از این موارد پنجگانه را برای صدور حکم طلاق عسر و حرجی زن استفاده کند. بنظر می‌رسد موضوع ماده‌ی 1129 قانون مدنی یعنی پرداخت نکردن نفقه از سوی مرد نیز از موجبات عسر و حرج زوجه است؛ البته پس از اثبات آن در دادگاه حقوقی یا کیفری و صدور حکم قطعی در این خصوص. مواردی چون  ناتوانی جنسی مرد، نداشتن تمایل مرد به آغاز زندگی مشترک پس از جاری شدن عقد، ازدواج مجدد مرد بدون اخذ اجازه از زن اول، کراهت شدید زوجه از زوج و …. نیز از موارد مطرح در دادگاه‌ها برای طلاق عسر و حرجی است.

در هر صورت اثبات عسر و حرج بر عهده‌ی مدعی آن یعنی زوجه است و باید از راه‌های قانونی به اثبات آن بپردازد تا امکان صدور حکم طلاق را فراهم کند، اما این نکته حائزاهمیت است که عسر و حرج، امری عرفی است و از یک فرهنگ تا فرهنگ دیگر و از منطقه‌ای به منطقه دیگر متغیر و بسته به شوون زن، متفاوت است. همچنین در این نوع طلاق نیازی به بذل مهریه از سوی زن یا پرداخت مال به زوج وجود ندارد و زن می‌تواند همزمان با تقاضای دریافت مهریه اقدام به تقاضای طلاق هم بکند.»

Minajafari.lawyer@gmail.com

 آشنایی با حقوق اساس | فسخ نکاح؛ یک ابزار انحلال

انتهای پیام