دورنمای روابط تهران – مسقط

«ابوالفتح فخرمحمدیان»، کارشناس ارشد علوم سیاسی، در یادداشتی با عنوان «دورنمای روابط تهران – مسقط با تاکید بر روابط منطقه ای دولت تدبیر و امید» در سایت «گیل نگاه» نوشت:

عموما در دنیای بین الملل،روابط خارجی کشورها بر تحکیم وتعمیق روابط منطقه ای استوار بوده و دارای اهمیتی، شگرف و تاثیرگذار می باشد.

موقعیت ژئوپلیتیكی و سیاسی– امنیتی ایران درنظام امنیت منطقه ای به گونه ای است كه اتخاذ رویكردهای مختلفی را در عملیاتی كردن سیاست خارجی ایران اجتناب ناپذیر می سازد. سه نگاه اصلی در منطقه گرایی سیاست خارجی ایران عبارتند از: رویكرد سیاسی – امنیتی. ؛رویكرد ژئوپلیتیك و رویكرد فرهنگی

ماهیت نظام بین الملل در عصرحاضر به گونه ای است كه به همان میزانی که دامنه های نفوذ و منافع ملی قدرتها در دنیای بین الملل افزایش می یابد به همان اندازه نیز ضرورت گسترش تعاملات و همكاری ها و نیاز به ائتلافها و تمركز بر منطقه گرایی نیز گسترش می یابد.

در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز اولویت دادن به ارتباطات منطقه ای و حسن همجواری با همسایگان ، به نوعی تداعی کننده سیاست منطقه گرایی است. این سیاست با روی کار آمدن دولت تدبیر وامید مورد مداقه بیشتری قرار گرفته و در الویت بخشیدن به ان اهتمام جدی شده است.

منطقه گرایی می تواند با رشد رویکردهای نوین تجاری همراه باشد ؛ که توفیق در این خصوص بسته به ایجاد بسترهای سیاسی لازم است و دراین وهله که سیاست خارجی منوط ومقوم بر تعاملات منطقه ای وهمکاری های دوجانبه و سازنده می باشد ، این بستر سیاسی در وضعیت بهتری قرار داشته و حتی مؤلفه های امنیتی نیز، ضرورت همکاری و منطقه گرایی امنیتی را نیز در این باب ایجاب می کند.

تنگه هرمز که از جمله یکی از مسیرهای راهبردی بین المللی کشتیرانی در جهان به شمار می رود ؛ مرز آبراهی مشترک میان دو کشورجمهوری اسلامی ایران وعمان است که در کتاب خلیج فارس ومسائل آن به نوشته دکترهمایون الهی در باره اهمیت این تنگه در منطقه خلیج فارس چنین عنوان شده است:

«از زمانهای بسیار دور سلطه بر خلیج فارس واقیانوس هند مستلزم تسلط بر راه آبی تنگه هرمز بوده است.از شاهان هخامنشی تا شاه عباس وحکومتهای بعد از او ضمن تسلط بر جزایر وبنادر خلیج فارس،حاکمیت بر تنگه هرمز را اساس سیاست خود قرار داده بودند.نادرشاه افشار با ایجاد کارخانه های مدرن تولید توپ های دریایی وساخت کشتی در بندرعباس،بر مساله تسلط بر خلیج فارس وتنگه هرمز الویت دارد.مهاجمین خارجی نظیر پرتغالی ها ،هلندی ها،فرانسوی ها وانگلیسی ها وحتی به نوعی روس ها و چینی ها نیز در طول تاریخ استعمار سعی نمودند که با تسلط بر تنگه هرمز،حضور خود را بر خلیج فارس واقیانوس هند مطمئن نمایند.موقعیت ژئوپلیتیکی تنگه هرمز موجب ارائه نظریاتی در این خصوص شده است. چنانکه بر اساس نظریه اسپایکمن،هر کس که ریملند(یا حاشیه زمین) را کنترل کند، می تواند جهان را کنترل کند که در این نظریه تنگه هرمز به عنوان مرکز ریملند آمده است.در نظریه هارتلند(قلب زمین) مکیندر نیز به نوعی این نظریه تکرار شده است.

البوکرک مهاجم پرتغالی معتقد بود که هر دولتی به سه تنگه باب المندب ،هرمز ومالاکا تسلط داشته باشد،بر جهان مسلط خواهد بود.تنگه هرمز در این نظریه کلید؛ مسلط شدن بر دو تنگه دیگر محسوب می شود. به همین دلیل الوکرک قبل از هر اقدامی در خصوص هندوستان به تسخیر جزیره هرمز در دهانه تنگه هرمز پرداخت.

ایران بیش از هر کشور دیگر در منطقه برای صادرات و واردات خود وابسته به تنگه هرمز می باشد، در حالیکه کشور عربستان از طریق دریای سرخ به آب های آزاد راه دارد و به همین علت با استفاده از خط لوله می تواندبخشی از نفت خو را از طریق دریای سرخ صادر کند و در مورد عراق نیز خطوط انتقال نفت آن از سوریه وترکیه به این کشور امکان صدور بخشی از تولیدات نفتی خود را از حوزه های خارج از خلیج فارس انجام می دهد.بدین ترتیب ایران داری منافع حیاتی در خلیج فارس و خصوصا تنگه هرمز است که برای حفظ و نگهداری آن می بایست تمهیدات لازم را به عمل آورد.»

مطالب فوق حاکی از نقش موثر روابط جمهوری اسلامی ایران و کشور عمان می باشد که در طول چندین دهه این روابط با تکیه بر اقدامات مشترک واعتماد متقابل ادامه داشته و با حضور دولت تدبیر وامید در قوه مجریه و اجرای سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم، ارتباطی نوین وپویا میان دو کشور؛ در بالاترین سطح سیاسی در حال جریان است.

عمان از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس است که از جنوب با یمن و از باختر با عربستان سعودی و امارت متحده عربی همسایه است. عمان همچنین دارای مرز دریایی با جمهوری اسلامی ایران می باشد.

قابوس بن سعید بن تیمور البوسعیدی سلطان کشور پادشاهی عمان است که در کشور ایران معروف به سلطان قابوس می باشد، روابط او با ایران در چندین دهه به دلیل حمایت ایران از او در شورش های منطقه ظفار کشور عمان ، روابط خوب ودارای سطح متناسبی بوده است.

پس از حضور سلطان قابوس در تهران و متقابلا سفر رئیس دولت تدبیروامید به کشور عمان منجر به افزایش حجم مبادلات تجاری واقتصادی شد که در سفر پادشاه عمان به ایران او نسبت به فعال تر شدن کریدور تجاری شمال-جنوب که با مشارکت ایران،ترکمنستان،ازبکستان وعمان در جریان است را وعده داده بود.

روابط ایران با عمان نیز در منطقه دارای اهمیت قابل توجهی بوده وسبب ساز رشد منطقه گرایی به ویژه در حوزه ژئوپلیتیک تنگه هرمز را شامل گشته است. که به همین روی ؛ تشکیل کمیته های امنیتی وسیاسی مشترک و برگزاری جلسات سالانه این کمیته در تهران و مسقط نشانگر سطح روابط سیاسی ،امنیتی واقتصادی طرفین می باشد.

به نوعی می توان اذعان نمود که در منطقه روابط ایران وعمان به نسبت سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس دارای سطح ممتازی بوده و تاکنون دولت تدبیر وامید با اتخاذ سیاستهای گفتگو محور و ارجحیت روابط منطقه ای به تعمیق این روابط پرداخته و با این نوع از سیاستها و روابط منطقه ای توانسته در در حل بسیاری از مشکلات منطقه ای؛ نقشی موثر ایفا نماید.

با توجه به سطح بالای روابط سیاسی دو کشور در طول چندین دهه که بر اساس احترام وتکریم متقابل وحسن همجورای بوده است می بایست به ظرفیت های بالای وجود خط حمل ونقل کالا وخدمات و ظرفیت بی نظیر بازارهای مصرفی در این کشور و ارتباطات فرهنگی وگردشگری فی مابین دو کشور با وجود پتانسیل های کم نظیر فرهنگی وگردشگری توجه ویژه ای نمود.

در توافق برجام که جمهوری اسلامی ایران با ۱+۵ به انجام رساند ،نمی توان نقش کشور عمان را در طول این مناسبات نادیده گرفت والبته شایان ذکر است که در ادامه با تداوم این نوع از همکاری ها می توان در منطقه خلیج فارس به صلح پایدار دست یافته و در نیل به موقعیت اقتصادی وسیاسی متناسب با سند چشم انداز ۱۴۰۴ موفق تر بود.
اخرین دیدار دو طرف در کمتر از دوماه اخیر بود که با سفر وزیر خارجه عمان یوسف بن علوی به تهران همراه بود که با مقامات سیاسی وامنیتی و رئیس جمهور دیدار نموده ونسبت با افزایش حجم همکاری ها در خصوص مناسبات سیاسی،اقتصادی وفرهنگی گفتگو نمودند.

انتهای پیام