آیا علی (ع) قاتل خویش را بیدار کرد؟

حجت الاسلام «مجتبی لطفی»، از شاگردان آیت الله منتظری، در یادداشتی با عنوان «آیا علی (ع) قاتل خویش را بیدار کرد و آیا از خاک محراب بر زخم سر ریخت؟»، که در اختیار انصاف نیوز قرار داد، نوشت:

مرحوم آیت الله صالحی نجف آبادی می‌گوید:

«اما درمورد مثال دیگر که چرا ما بحث کرده‌ایم و گفته‌ایم: «امام علی(ع) شب 19 رمضان ابن ملجم را از خواب بیدار نکردند که بفرمایند: بلند شو! می‌دانم چه چیزی در زیر جامه خود پنهان کرده‌ای ـ یعنی شمشیرـ ، این قضیه یک بحث پیش پاافتاده‌ای نیست. یک مسأله‌ی اصولی و بنیادی است، زیرا اگر این ماجرا حقیقت داشته باشد به عصمت امام ضربه می‌زند؛ به دلیل این‌که اگر علی(ع) قاتلش را از خواب بیدار کند یعنی اقدام به خودکشی، و این برخلاف اصول فقهی و اعتقادی ماست. عمل حضرت امیر(ع) باید برای ما الگو باشد که ما از آن پیروی کنیم. حضرت علی قطعاً عملی خلاف شرع انجام نمی‌دهند به این‌صورت که قاتل را بیدار کرده بگوید من آمده‌ام توی مسجد پاشو و بگوید می‌دانم چه چیزی زیر لباست پنهان کرده‌ای!  و دیگر این‌که، برخلاف بهداشت، امام خاک‌های زمین را برداشته روی زخم تازه سرشان بریزند! در عوض این‌که نگذارند خون‌ریزی کند و روی آن را به قول امروزی‌ها پانسمان کنند. این عمل نمی‌تواند الگو باشد. این عمل و خطایی که به امام(ع) نسبت داده‌اند گمراه‌ کننده است. حالا وظیفه‌ی ما چیست؟ وظیفه‌ی ما این است که این قسمت تاریخ حضرت علی(ع) را از این افسانه‌های گمراه ‌کننده نجات دهیم و در این راه باید تحقیق کنیم.»

مرحوم صالحی نجف آبادی از جهت سندی هم این دو  شایعه را مورد کنکاش دقیق قرار داده است. در مقاله‌ای در  سال 1345 با عنوان «آیا علی قاتل خود را بیدار کرد؟» به تبار شناسی این دو نکته می‌پردازد. وی از قرن دوم، که در طبقات ابن سعد ماجرای ضربت خوردن بیان شده تا قرن چهاردم، قرن به قرن نام 25 منبع تاریخی را ذکر می‌کند که در این منابع تاریخی اثری از بیدار کردن قاتل و ریختن خاک بر زخم فرق از ناحیه علی(ع) وجود ندارد. این دو نکته اولین بار در کتاب ضعیف تاریخی «ابن اعثم کوفی» ذکر شده، پس از آن در کتاب مجهول المؤلف و التاریخ دیگری درج  و توسط علامه مجلسی به عنوان یک داستان طفیلی بدون اعتماد به آن در بحار ج42 نقل می‌شود. در ادامه، مؤلف ناسخ التواریخ این دو شایعه را از ابن اعثم و بحار می‌گیرد و با قدری اصلاح، در این کتاب رایج شده میان ایرانیان، درج می‌کند. بنابراین این دو نکته (بیدار کردن ابن ملجم و ریختن خاک محراب بر زخم سر خود) از زمان انتشار ناسخ التواریخ شهرت یافت و در کتب تاریخی و مشهور  مورد قبول اهل سنت و شیعه وجود ندارد. مرحوم شیخ عباس قمی هم گرچه همان قول غیر موثق و مشهور را در «منتهی الامال» آورده اما در کتاب «تتمه المنتهی» این نقل را باطل و همان مطلبی که صاحب طبقات ابن سعد در قرن دوم (هم عصر امام رضا(ع)) نوشته، پذیرفته و نوشته است.

(منابع: شوکران اندیشه، مجتبی لطفی، کویر/ مجموعه مقالات،صالحی نجف آبادی، ایران فردا)

انتهای پیام