باورهای اهل سنت در مورد حج

حج در میان اهل سنت یکی از ارکان پنجگانه اسلام بوده و از دید آنان مظهر اتحاد و یگانگی جهان اسلام است؛ حج برای اهل سنت صرفا یک سفر معنوی نیست بلکه آغاز راهی طولانی برای گسترش معنویت در جامعه است.

به گزارش ایکنا، حج، یکی از باور‌های اسلامی بوده و تمامی مسلمانان از هر مذهب، نژاد و ملیتی به آن باور کامل دارند. حج همانند دیگر ارکان اسلام در میان مسلمانان از اهمیت و جایگاه خاص خود برخوردار بوده و به همان میزان مسلمانان برای کسانی که شرفیاب حضور در این رخداد عظیم می‌شوند احترام و اهمیت قائل می‌شوند و حتی رسم و رسومی برای بدرقه حجاج و استقبال از آن‌ها برگزار می‌کنند. در این میان اهل سنت ایران به ویژه اهل سنت مناطق کردنشین ایران که پیرو مذهب شافعی هستند اعتقادات و رسم و رسوم خاصی هستند.

حج در باور‌های اهل سنت

عموما عمده اعتقادات و باور‌های اهل سنت در مورد حج همانند اهل تشیع بوده و تنها به لحاظ فقهی و ظواهر با هم تفاوت دارند؛ تمامی اهل سنت برای حج به آیه ۹۷ آل عمران استناد می‌کنند در این آیه از قرآن کریم آمده است؛ «فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ: در آن نشانه‏‌هایى روشن است [از جمله] مقام ابراهیم است و هر که در آن درآید در امان است و براى خدا حج آن خانه بر عهده مردم است [البته بر]کسى که بتواند به سوى آن راه یابد و هر که کفر ورزد یقینا خداوند از جهانیان بى‌نیاز است».
در روایت امامان بخاری و مسلم (صاحبان کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم از منابع حدیثی اهل سنت) از پیامبر اکرم (ص) آمده است؛ «بنی الإسلام على خمس شهاده أن لا إله إلا الله وأن محمدا رسول الله وإقام الصلاه وإیتاء الزکاه وحج البیت وصوم رمضان: اسلام بر ۵ اصل شهادت بر وحدانیت خداوند و پیامبری محمد (ص)، خواندن نماز، ادای زکات، برپایی حج و گرفتن روزه بنیاد نهاده شده است.

ماموستا بهنام سلیمی از روحانیون اهل سنت در پاوه در گفت‌وگو با ایکنا می‌گوید: حج از منظر اهل سنت همانند نماز از جمله واجبات بوده که هم قرآن در آیه ۹۷ سوره آل عمران و هم پیامبر(ص) بر آن تأکید دارند در واقع یک حکم شرعی بوده و بر اهل ایمان واجب است.
وی افزود: حج واجبی است که هر مسلمان حداقل یکبار در طول زندگی خود در صورت استطاعت باید آن را به جای آورد، از این منظر هم یک عبادت بدنی محسوب شده و هم یک عبادت مالی است؛ چرا که هر زمان استطاعت آن به وجود آمد این عبادت هم واجب می‌شود.
علی علیزاده مدیر یکی از کاروان‌های اهل سنت کرمانشاه نیز به ایکنا می‌گوید:حج در سال ششم هجری واجب شد، پس کسی که به حج ایمان نداشته باشد، کافر می‌شود؛ اما کسی که به وجوب حج ایمان داشته و توانایی انجام دادن آن را داشته باشد و عمداً آن را انجام ندهد و بمیرد، کافر نیست بلکه گناهکار است.

حج به مثابه یک کلاس درس اجتماعی

همچنین در باور اهل سنت حج بزرگترین عامل شناخت جوامع اسلامی درباره یکدیگر بوده و مؤثرترین عامل در راستای اتحاد مسلمانان است؛ در حج مردم از ویژگی‌های مذهبی، قومی و ملی سایر اقوام آگاهی یافته و مشترکات آن‌ها را با خود به وضوح مشاهده می‌کنند، خودپرستی و غرور به‌در آمده و منشأ انسانی مشترک همه بندگان را درک می‌کند.
ماموستا سلیمی در این رابطه عنوان می‌کند: در حج تعاملی زیبا با دیگرانی که آنجا هستند شکل می‌گیرد، حج همانند یک کنفرانس اجتماعی بزرگ در میان کسانی است که زبان یکدیگر را نمی‌دانند زبان مشترک همه آن‌ها اسلام و عبودیت خداوند است. در آنجا با کسانی که زبان آنان را نمی‌دانیم مشق خوب زیستن هم زیستی صحیح می‌کنیم، این موجب می‌شود زمانی که از حج باز می‌گردیم یک زندگی درست را یاد گرفته و با هم زبانان و هموطنان خود با اخلاق‌تر و متمدنانه رفتار کنیم.

طلب حلالیت و شکستن نفس

از دیرباز در میان اهل سنت به ویژه حجاج مناطق سنی نشین غرب کشور با رسم و رسوم خاصی به سوی حرم امن الهی رهسپار می‌شدند، فردی که قصد حج داشت نخست یک‌ماه پیش از سفر خود، به دیدار مردم از آشنایان، فامیل و دیگر افرادی که زمانی با آن‌ها کار یا تجارت کرده می‌رفت و از آنان طلب حلالیت یا به قول خود «گردن آزادی» می‌کرد و اعلام می‌کرد و کسی دینی بر گردن او دارد بگوید تا وی برای آزاد شدن از این دین قبل از سفر حج تلاش خود را انجام دهد.
سلیمی در مورد رسم حلالیت در میان اهل سنت به ایکنا می‌گوید: وقتی که حج بر کسی واجب می‌شود و او قصد رفتن دارد باید حلالیت طلبیده بدهی‌های خود را از تمامی جهات با افراد صاف کند چنانکه گویی سفر آخرت می‌رود و غرور انسان در حین حلالیت طلبیدن شکسته شده و این خود مقدمه‌ای بسیار زیبا برای بندگی و عبادت است.

بدرقه حجاج با مولودی‎خوانی

پس از طلب حلالیت زائر، مردم در شب‌های منتهی به روز عزیمت در خانه او جمع شده و از او طلب دعای خیر در جوار خانه خدا و مرقد پیامبر می‌کنند، فرد زائر پیش از آغاز سفر خود بار دیگر از همه طلب حلالیت کرده و با چشمان گریان از اقوام و آشنایان خداحافظی می‌کند. صبح روز اعزام مردم شهرها، کاروان حجاج خود را با مراسم دف نوازی و مولودی خوانی و اشعار مذهبی بدرقه می‌کنند.

زیارت عتبات عالیات در مسیر حج

رسم دیگری در میان اهل سنت مناطق کردنشین تا سال‌های دهه ۳۰ شمسی وجود داشت عموم زائرانی که به خانه خدا شرفیاب می‌شدند پیاده طی طریق کرده و با توجه به نزدیکی مناطق خود مسیر عراق را برای رسیدن به بیت‌الله الحرام انتخاب می‌کردند، این مسیر را به عمد و برای زیارت اهل بیت(ع) پیامبر (ص) برمی‌گزیدند تا پیش از حج خود، ارادت خود به اهل بیت(ع) نیز نشان دهند، این رسم در دهه ۴۰ که حجاج ایرانی از طریق هواپیما به صورت متمرکز اعزام می‌شدند کمرنگ شد، اما همچنان ارادت به اهل بیت (ع) در میان آنان وجود دارد.

تأثیرات فردی و اجتماعی حج بر افراد از منظر اهل سنت

علیزده با بیان اینکه ایام حج نیز همچون دیگر ایام مذهبی یکی از نمود‌های وحدت مسلمین است؛ گفت: آن زمان که هزاران مسلمان با هر ملیتی و نژادی دوره کعبه می‌چرخند گویی یک تن واحد بوده و هیچگاه مذاهب درونی اسلام آن‌ها را متفاوت نکرده است.
علیزاده در ادامه با اشاره به تأثیر حج بر جوامع مسلمان عنوان کرد:یکی از عوامل کامیابی ملت‌های پیروز و موفق، اتحاد و هماهنگی است؛ برآیند اتحاد را در تاریخ اسلام به خوبی می‌بینیم. مسلمانان در پرتو تعالیم روح بخش اسلام از جمله، حج و رهبری خردمندانه پیامبر اسلام (ص) در فضای وحدت و برادری در مدت کوتاهی به پیروزی‌های چشمگیری دست یافتند، به گونه‌ا‌ی که گستره و قلمرو نفوذ حاکمیت اسلام از شبه جزیره عرب فراتر رفت. حج یکی از تعالیم بزرگ و مهم اسلامی است که اگر نظری به ابعاد مختلف حج بیندازیم، به خوب در می‌یابیم که حج یکی از مظاهر عظیم انسجام در امت اسلامی وجوامع بشری است.

ماموستا سلیمی نیز در رابطه با تأثیرات اجتماعی و فردی حج می‌گوید: است خانه کعبه اولین خانه‌ای است که بر روی زمین بنا نهاده شده و در آن برکت وجود داشته و از سوی خداوند برای عبادت مشخص شده است؛ یک مسلمان سال‌ها رو به سوی این خانه نماز به جای آورده است، در مورد آن خوانده و داستان‌ها شنیده است؛ الان آن را از نزدیک مشاهده می‌کند تمام زندگی پیامبر (ص) و صحابه گرامی ایشان آن انسان مرور می‌کند که در کنار این خانه مقدس بوده است، این مرور و این تداعی بر قلب فرد حاجی تأثیر بسیار عمیقی می‌گذارد.
وی ادامه داد: این دوره‌ای که در آن شخص حج را به جای می‌آورد و اعمالی انجام می‌دهد دوره اتصال به حق برای بنده بودن است؛ فرد ۷ بار دوره کعبه می‌چرخد، حجرالاسود را لمس به عنوان نشانه خداوند لمس می‌کند، بین صفا و مروه در رفت و آمد است؛ لباس احرام را بر تن می‌کند، چهار روز یا پنج روز را در منطقه منا و عرفات به سر برد که دوره سختی است همه این‌ها به جای آوردن رسوم بندگی در افراد است برای شستشوی روحی و اخلاقی فرد است، و به تعبیر پیامبر (ص) برای تولدی دوباره است.

استقبال از حاجی

مردم اهل سنت همانگونه که به زائر خود را بدرقه کرده بودند، به استقبال حاجی خود رفته و همان مراسم را که برای خداحافظی با وی برپا کرده بودند برگزار می‌کنند، آنان دسته دسته به خانه حاجی رفته و به وی حجکم مقبول می‌گویند، دست یکدیگر را بوسیده و حاجی به هر یک از آنان جرعه‌ای آب زمزم که همراه خود آورده می‌دهد؛ و از خاطرات سفر خود برای آنان می‌گوید.

سفره علی

حاجی اهل سنت با تأسی بر امیر‌المؤمنین حضرت علی(ع)، در دومین روز رجعت به دیار خود ولیمه‌ای به مردم به صورت عمومی می‌دهد و اعلام می‌کند هر کس فقیری را می‌شناسد او را به این مهمانی دعوت کند، آنان این ولیمه را یادگار حضرت علی دانسته و نام سفره علی(ع) را بر آن نهاده‌اند.

انتظار از حاجی

فردی که حاجی می‌شود، اگر بازاری باشد، شال مخملین طلایی رنگی بر کمر خود بسته و از آن روز به بعد به یکی از معتمدان محل تبدیل شده و عموما در مساجد و تکایا پیشگام کار خیر می‌شود، از سوی دیگر مردم نیز از او انتظارات خاصی دارند
علیزادده در رابطه با انتظار مردم اهل سنت از حاجی پس از بازگشت از سفر حج عنوان کرد:شخص حاجی وقتی از آن سفر معنوی به وطن خود باز می‌گردد، مردم از او انتظار دارند که بیشتر از دیگر مسلمانان به وظایف شرعی خود عمل کند. وظایفی مانند، امر به معروف ونهی از منکر، رعایت در محدوده وظایف شرعی و در نظر داشتن حدود شرعی و رعایت محرمات از جمله انتظارات مردم از حاجی است.
مدیر کاروان حجاج پاوه و اورامانات ادامه داد: حاجی باید رفتار‌های زشت گذشته را کاملا ترک کرده و به نیکی‌ها وسجایای اخلاقی خود بیفزاید چرا که تغییر رفتار وحرکت به سوی کمالات اخلاقی از نشانه قبولی حج به شمار می‌رود. ضمن اینکه از اسراف وتبذیر وزیاده روی واشرافی‌گری پرهیز کند، با اقوام وبستگان خود ارتباط بیشتری داشته و ضمن دعوت اولاد وبستگان خود به نماز و عبادات یومیه مجدانه پیگیر عبادات آن‌ها باشد همچنین در حق مردم وهمسایه خود حدود الهی را مراعات کند.
بدین گونه سفر معنوی حج در میان اهل سنت انجام می‌شود سفری که به ظاهر تمام شده، اما برای حاجی ابتدای راهی است که باید بر تلاش خود بیفزاید تا همچنان از بهره‌های معنوی سفر خود محافظ کرده و بر سجایای خود بیفزاید.

آمار کاروان های اعزامی اهل ستت از ایران به عربستان برای برگزاری حج بیت الله الحرام در سال ۹۷ به تفکیک استان به این شرح است و اهل سنت بقیه استان های کشور از جمله تهران در کاروان های اهل تشیع ثبت نام می کنند و همراه و از طریق کاروان های آنان اعزام می شوند.

استان گلستان ۱۹ کاروان اهل سنت
کردستان ۱۳ کاروان اهل سنت
آذربایجان غربی ۱۰ کاروان اهل سنت
کرمانشاه ۳ کاروان اهل سنت
بلوچستان ۱۱ کاروان اهل سنت
خراسان رضوی ۸ کاروان اهل سنت
خراسان جنوبی ۲ کاروان اهل سنت
خراسان شمالی یک کاروان اهل سنت
هرمزگان ۵ کاروان اهل سنت
فارس۲ کاروان اهل سنت
بوشهر یک کاروان اهل سنت

انتهای پیام