«معامله با ترامپ راحت‌تر از معامله با اطرافیانش است»
عبدالرضا فرجی راد دیپلمات سابق و کارشناس مسائل ژئوپلتیکی در گفت و گو با به بررسی شرایط پیش روی ایران و امریکا در حال حاضر پرداخته است. وی می‌گوید: ترامپ دنبال درگیری در منطقه نیست.
خبرآنلاین نوشت: امریکای ترامپ بدون شک امریکای جدیدی برای جهان از لحاظ رفتار و نگاهی است. او به تحولات جهانی، مسائل بین المللی، چند جانبه گرایی و توافقها نگاهی متفاوت دارد. نگاه ترامپ به رابطه داشتن در محیط بین المللی نگاهی تعاملی و چیدن آجرهای اعتماد روی تعاملات گذشته نیست. او دوست دارد هر چیزی را تخریب کند و از نو بر اساس تعریف خود بسازد. توافق هسته‌ای قدرتهای بزرگ با ایران یکی از این توافق هاست. او با خارج شدن از آن « و حالا با پیشنهاد مذاکره دوست دارد آنچه را تخریب کرده از نو بسازد. آیا با نگاهی که ایران دارد این موضوع میسر است؟ امکان گفت و گو و مذاکره بین دو کشور وجود دارد؟ در این باره با عبدالرضا فرجی راد دیپلمات سابق و کارشناس مسائل ژئوپلتیکی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید:
* شرایطی کنونی روابط ایران و امریکا به نظرتان در چه وضعی است؟ آیا می توان گفت ترامپ با رفتار خود فضایی درست کرده که تنها دو راه یا مذاکره یا جنگ مانده است؟
آنها عجله دارند، خود آقای ترامپ عجله دارد که از کارش نتیجه بگیرد و با فشارهایی که با تحریم می‌آورد، می‌خواهد پای میز مذاکره بنشیند. پای میز مذاکره هم، طبیعتا دستاوردهایی می‌خواهد که به داخل کشورش بفروشد، به‌ویژه به طرفدارانش، آنهایی که در انتخابات به آنها قولهایی، از جمله مسئله برجام و هسته‌ای ایران داده است. اما در مذاکره طبیعتا امتیازاتی خواهد داد و امتیازاتی هم می‌خواهند، اما این فرضیه که اگر به توافق نرسند، آیا درگیری پیش بیاید، من بعید می‌دانم، چون هیچ کدام از دو طرف خواهان درگیری نیستند. اصلا ترامپ می‌خواهد کار یا بار خودش را در خاورمیانه سبک کند.
صرفا به‌عنوان منفعت‌طلبی مادی در خاورمیانه، به‌ویژه از کشورهای عربی ثروتمند، مسیر خود را پیش می برد. شما ببینید در سوریه هم امریکایی ها خیلی راحت با اینکه اولش یک مقاومت کوچکی در مناطق کردنشین سوریه می‌کردند، کردها را تشویق کردند که بروند با دولت سوریه مذاکره کند و آنها هم مذاکره کردند و تقریبا هر دو طرف تا حدودی راضی هستند. لذا دنبال درگیری در این منطقه نیست، نزدیک انتخابات است؛ چه انتخابات کنگره و چه انتخابات ریاست جمهوری. بالاخره از سال دیگر باید تبلیغات را شروع کنند.
از آن طرف تلاش خودشان را می‌کنند صادرات نفت ایران را به صفر برسانند، اما اینطور که علائم نشان داده می‌شود، این کار عملی نیست، یعنی مقاومتی که در صحنه نظام بین‌الملل نسبت به این مسئله شکل گرفته، برای آمریکایی‌ها یک مقدار غیرمنتظره بوده است. یعنی تصور نمی‌کردند که اروپایی‌ها اینطور بایستند یا بعضا مثلا چینی‌ها بگویند ما آن نفتی را که می‌‌خریدیم، ادامه می‌دهیم. هندی‌ها تقریبا سکوت کرده‌اند تا ببینند بقیه چیکار می‌کنند. ترک‌ها عکس‌العمل منفی نسبت به درخواستشان نشان دادند. کار راحتی نیست. طبیعتا نفت ایران را نمی‌توانند به صفر برسانند. این هم خودش یک نگرانی برای آنها است؛ یعنی اگر ایران بتواند یک میلیون شبکه هم صادر کند، طبیعتا می‌تواند خودش را پیش ببرد. لذا ایران هم با نوع فشاری که از سوی آمریکایی‌ها می‌آید، آماده مذاکره نیست و نیاز دارد که یک عقبنشینیهای بیشتری از سوی آمریکا صورت بگیرد تا مسئله را بررسی کنند که اگر لازم باشد، مذاکره کنند. حالا چرا می‌گویند عقبنشینیهای بیشتر؟ به خاطر این است که یک عقب‌نشینی‌هایی شده است.
شما همین‌طور که می‌دانید، آقای پمپئو یک طرح 12 بندی را ارائه کرد، خیلی هم محکم آمدند. همین پمپئو چند روز پیش مصاحبه کرد و گفت ما حاضریم مذاکره کنیم و شرایط جدیدی مطرح شود. بالاخره دیگر بعد از این دو ماه هم بحثی از آن بندهای 12 گانه آقای پمپئو مطرح نشده یا خودش هم مطرح نکرده است. ترامپ هم که مسئله را بدون قید و شرط مطرح کرده است. حالا آقای بولتون آمده یک صحبتی کرده که ایران بیاید به حرف آقای ترامپ برود مذاکره کند که کار اصلی و موشکی‌اش را بگذارد زمین. آقای بولتون قضیه‌اش فرق می‌کند. در خود کاخ سفید هم دیدگاه‌ها متفاوت است، کاملا متفاوت است؛ مشخص است. و این‌ها هم هیچ کدامشان هم اطمینان ندارند که بتوانند آقای ترامپ را کنترل کنند. شاید کار با خود ترامپ خیلی راحت‌تر است از حلقه‌ای که دورش شکل گرفته است. آن حلقه‌ای هم که دورش شکل گرفته، متفاوت فکر می‌کنند. بولتون خیلی تند است، پمپئو اهل مذاکره است، اما می‌خواهد فشار بیشتری را بیاورد، ترامپ بیشتر دنبال تبلیغات است و یک دستاوردهای تبلیغاتی در این مسئله داشته باشد. استراتژیک فکر نمی‌کند، لذا با توجه به این مسائل، ما داریم می‌رویم به سمت انتخابات پارلمانی آمریکا و این نگرانی هم در کاخ سفید وجود دارد که این قضایا به آن موقع کشیده شود؛ اگر به انتخابات کشیده شود، دست ایران را چون نمی‌توانند بخوانند، نگران هستند در نزدیکی انتخابات اتفاقی بیفتد، این اتفاق که می‌گویم، منظور جنگ نیست؛ ما در خلیج فارس مواردی داشتیم که به ضعف آمریکایی‌ها یا حتی انگلیسی‌ها یک زمان‌هایی منجر شده در یک مقطع کوتاهی. این موضوع می تواند در آن انتخابات تاثیر بگذارد اگر نتوانند اقدامی کنند. لذا ایران هم بدش نمی‌آ‌ید که مسائل را بتواند تا زمان انتخابات کنگره کنترل کند.
* به نظرتان اگر ایران آن تبلیغاتی که ترامپ می‌خواهد از آن مذاکره به دست بیاورد، همان را به او بدهد، یعنی یک دیداری انجام شود، یک ملاقاتی شود و این باعث شود که آنها هم کوتاه بیایند و آن موضوع تنش، جنگ و… تمام شود و ایران بتواند یک فضای تنفسی بیشتری داشته باشد، برای ایران به صرفه نیست؟
ترامپ این را می‌خواهد و این هم تا حدودی نتیجه می‌دهد، اما ریسک هم است، یعنی نوع تبلیغاتی که انجام می‌دهند و با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران در 40 سال گذشته در این سطح اصلا آمادگی نداشته کار کند و خب وقتی هم که یک چنین اتفاقی می‌افتد، مسائل ادامه دارد. ترامپ استراتژیک که فکر نمی‌کند؛ مثل شخصیت‌های دیگر آمریکا در گذشته که پله پله و قدم به قدم بیایند جلو؛ می‌خواهد یکدفعه و سریع برسد به قله. به رابطه، به کار اقتصادی، به فعالیت‌های سیاسی. البته فشارهایشان را هم می‌آورند که در منطقه چه شود. البته در منطقه اتفاقاتی افتاده که خیلی نمی‌توانند فشارهای منطقه‌ای بیاورند. یک موقع هم است که خود جمهوری اسلامی اصرار دارد که مذاکراتی شروع شود؛ اروپایی‌ها هم یک کارهایی دارند می‌کنند. عربستان است که دارد خیلی مقاومت می‌کند. در سوریه مسائل دارد به سمت صلح می‌رود، یعنی ما جنگ در سوریه نداریم، یعنی سوریه به‌طور قطع روند صلح را طی می‌کند، کردها هم دارند به نتیجه می‌رسند. برخی مسائل باید بین روسیه و ترکیه حل شود، جنوب هم که تقریبا حل و فصل شده است. لذا آن چیزی که در سوریه خیلی بزرگشان کردند، بخش عمده‌ای از آن می‌شود گفت حل شده است؛ در لبنان که می‌دانید مسائل سیاسی شد، انتخابات خوبی انجام شد، حزب‌الله هم خیلی تعامل داشت با احزاب و اقلیت‌های دیگر؛ مذهبی و قومی؛ و انتخابات بسیار موفقیت‌آمیزی بود. ایران نقش سازنده‌ای داشت در لبنان، حزب‌الله هم نقش سازنده‌ای داشت. در عراق هم به‌طور کلی جهان نفوذ ایران را پذیرفته، به خاطر اینکه این نفوذ تاریخی بوده، مربوط به چند سال گذشته نیست. یک وقفه‌ای در بعضی‌ها مسائل شکل گرفت. الان هم تعامل بین دو کشور سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بسیار بالا است و می‌دانند کاری هم نمی‌توانند کنند، هر دو کشور هم می‌خواهند با هم کار کنند. لذا آن بحث منطقه‌ای که چند ماه و سال گذشته خیلی بزرگ می‌کردند، آن دیگر به شکل سابقش نیست که بتوانند خیلی مانور دهند. عرب‌ها شلوغ می‌کنند؛
سعودی‌ها و اماراتی‌ها را هم می‌بینید. خیلی گوش نمی‌دهند؛ اروپا هم تقریبا به همین نتیجه دارد می‌رسد. مهم این است که ما در این قضایا دنیا را با خودمان داشته باشیم، ریسک نکنیم و اروپا را در درجه اول داشته باشیم. دنیا دارد به اروپا نگاه می‌کند؛ حتی قدرتهای جهانی مثل چین، روسیه، هند هم دارند به اروپا نگاه می‌کنند. هر راهی که اروپا در این کاری که آمریکایی‌ها با ما شروع کردند انجام دهد، بقیه هم انجام می‌دهند. لذا خیلی مهم است که نه‌تنها این وضعیت را حفظ کنیم، بلکه این وضعیت را با یک گونه سیاست‌هایی تقویت کنیم و اجازه دهیم که آنها قدرت مانور بیشتری را در مقابل آمریکا داشته باشند که آمریکایی‌ها نتوانند آن اهدافی که یکی از آنها نفت است، به صفر برسد یا مسائل پولی یا مسائل دیگر یا روابط ما را با همسایه‌ها تیره کنند که می‌توانیم در دوران تحریم کارهای قابل توجهی با آنها انجام دهیم که تحریم‌ها را دور بزنیم، انجام بگیرد.
* آقای ظریف به عمان و بن علوی به آمریکا رفت، گفته می‌شد که بن علوی قصد سفر به ایران را دارد. یکسری گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که پیام‌هایی بین ایران و آمریکا دارد رد و بدل می‌شود. به نظرتان این محتمل است؟
رفت و آمدهایی در جریان بوده است ولی دقیقا نمی شود گفت چه مبنایی داشت، حتی شاید در رابطه با روابط اقتصادی دو کشور صحبت شده است. قطعا صحبت تحریم‌ها، روابط ایران و آمریکا شده است. یا به صورت طبیعی در مورد روابط ایران و امریکا صحبت شده و خود عمانی‌ها همچون گذشته ابتکاراتی را دست گرفته‌اند. این یک سناریو است که طبیعی است. عمانی‌ها با توجه به شرایط منطقه نگرانی‌هایی دارند، به خصوص که بحث تنگه هرمز مطرح شد و آنها نیز کشور مجاور تنگه هرمز هستند. عمان قبلا کارهای موفقیت‌آمیزی بین ایران و آمریکا در چند مورد، بزرگ و کوچک انجام داده است. این کف قضیه است که یک ابتکاراتی خودشان، بدون اینکه ایران درخواست کرده باشد یا آمریکا درخواست کرده باشد؛ در دست دارند.
باید بدانیم که عمان مورد اعتماد هر دو کشور است. ممکن است پیام هایی منتقل کرده باشد؛ یا اینکه یکی از دو طرف یعنی ایران و آمریکا این درخواست را مطرح کرده اند؛ این پیام‌ها منتقل شده است؛ حالا پیام باید به مقصد نهایی برسد. اینکه بعد از رسیدن به مقصد نهایی چه اتفاقی می افتد، باید صبر کرد و دید. نمی‌توانم بگویم پیامی از سوی آمریکا به ایران آمده و یا پیامی از سوی ایران به آمریکا داده شده است. نمی‌توان به صورت حتمی گفت، اما دو سناریو وجود دارد؛ یا ابتکار خود عمانی‌ها است یا پیامی از هر دو طرف است که در واقع حتما بحث برجام، رابطه ایران و آمریکا، کاهش تحریم؛ منظورم از رابطه، همین مسائلی است که الان می‌گذرد. در این رفت و آمدهای آقای بن علوی وجود دارد.
انتهای پیام
