آیا ایران آماده است به اروپا گاز تحویل دهد؟

 این روز ها حسن روحانی رئیس جمهور ایران در حاشیه جلسات مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیو یورک به هاینتس فیشر همتای اتریشی خود گفت که ایران به اروپا «یک منبع مطمئن گاز» دارای ظرفیت بالا را پیشنهاد می کند. این پیشنهاد در زمینه اختلاف احتمالی گازی روسیه – اوکراین ارایه شده که می‌تواند باعث بروز توفق ها در تحویل گاز روسی به اتحادیه اروپا شود

علی ماجدی معاون وزیر نفت ایران نیز تابستان امسال در این باره صحبت کرده و در توضیح اندیشه خود افزود: اروپا مایل است منابع مواد انرژِی زا برای خود را متنوع کند و ایران می‌تواند بخشی از نیازمندی های این قاره به گاز را ارضاء کند. آقای ماجدی گفت که اروپایها مسیر های گوناگون انتقال گاز ایرانی به اروپا را با ایرانی‌ها بررسی کردند. به گفته وزیر، شرکای اروپایی پس از کاهش تحریمات باید طرق حل این مساله را تعیین کنند.

 طرح های تهران تا چه اندازه مقرون به واقعیت است؟ خاورشناس ولادیمیر ساژین متخصص در امور سیاسی در تفسیری به این پرسش پاسخ داده گفت:

 روسیه و ایران دو کشوری هستند که تا سال 2013 بزرگترین ذخایر ارزیابی شده گاز طبیعی در جهان داشتند. ولی میزان تولید و صدور آن در دو کشور بطور چشمگیری با همدیگر فرق دارد. روسیه در 2013 بیش از 480 میلیارد متر مکعب گاز و ایران در حدود 160 میلیار متر مکعب تولید کرد. روسیه 200 میلیارد متر مکعب و ایران تقریباً 10 میلیارد متر مکعب گاز را صادر کردند.

 علت این است که تهران در بازار داخلی به جای گاز مواد نفتی عرضه کرد و سهم گاز در مصرف انرژتیک کشور را به 60 درصد رساند که از بالاترین شاخص ها در جهان است. ایران نفت صرفه جویی شده را در بازار خارجی به فروش رساند که برایش خیلی سودآور تر از مصرف گاز در داخل کشور تمام شد.

 ولی بنا به حساب کارشناسان هر چند که ایران صادرات گاز را افزایش نمی داد ظرفیت بالفعل استخراج گاز در این کشور بسیار چشمگیر است و در 2020 به 215 میلیارد متر مکعب خواهد رسید و ایران قادر خواهد بود تا 35 میلیارد متر مکعب گاز در سال صادر کند.

 ساژین ادامه داد: این محسابات از انظار بروکسل دور نماند. اروپا مدتها در جستجوی جانشین گاز روسیه است که یک سوم حوایج آن را رفع می‌کند و 163 میلیارد متر مکعب در سال را تشکیل می دهد. حوادث در اوکراین و تحریمات غرب علیه روسیه این جریان را تسریع کردند. در حاشیه اتحادیه اروپا گفته شد که ایران بعنوان یکی از چاره‌های عمده در دوره نزدیک جزو اقدام‌های اولویت دار اروپا است که می‌توانند وابستگی این قاره به گاز روسی را کاهش دهند. گاز ایرانی می‌تواند بسهولت به اروپا صادر شود. منتها تمایل به آن باید وجود داشته باشد. ولی امروز داشتن صرفاً تمایل کافی نیست.

دو مساله اصلی هست یکی سیاسی و دیگری فنی.

 مساله سیاسی با تحریم ایران مربوط است. هر چند که عامل اوکراین نیز نقش خود را ایفا کرده است. بی خود نبود که آمریکا حتی از بهار سال جاری برخی تخلفات در تحریم ایران را نادیده می‌گرفت و در تابسان خودش اعلام کرد که بخاطر حصول برخی موفقیت‌ها در مذاکرات در باره برنامه هسته ای ایران تعدادی از تحرمات ضد این کشور برداشته می شوند. مسلماً کسی اطمینان ندارد که درست 24 نوامبر مساله هسته ای ایران یقیناً حل خواهد شد. با این حال تمایل به استفاده از امکانات ایران جهت کاربرد آن علیه روسیه غرب را آشکارا به سوی حصول مصالحه در موضوع هسته ای و نرمش تحریمات کنونی اگر آن‌ها اصلاً برداشته نشود می‌کشاند.

 مسایل باصطلاح فنی از چند جنبه: پولی- سرمایه گذاری، حقوقی و تولیدی عبارت است. گاز ایرانی به اروپا را می‌توان از طریق خطوط لوله و به شکل گاز مایع رساند و در مورد اخیر لازم است که کارخانه های تولید آن و ناوگان تانکر ها در ایران ساخته شود و برای این کار وجوه هنگفت و در درجه اول سرمایه‌گذاری خارجی ضرورت دارد، برای راه اندازی استخراج گاز و ایجاد تأسیسات زیربنایی مربوطه. لازم است که برای این کار اقدام های فنی اتخاذ شده و پایه حقوقی تأمین شود.

 تحلیلگران حساب کردند که برای اجرای این کار ها پس از لغو تحریمات برای تحویل گاز از ایران به اروپا 8 سال وقت لازم است.

 ساژین در پایان گفت: از این پس ایران هنوز ممکن نیست بعنوان جانشین اطمینان بخش روسیه در جهت تحویلات مواد سوخت در چشم انداز نزدیک تلقی شود و اگر دورتر نگاه بیندازیم همه چیز وابسته به موقعیت در جهان و در خاور میانه و جابجایی نیرو ها در داخل ایران و چگونگی سیاست خارجی و داخلی این کشور خواهد بود.

 به این خاطر به گفته‌های کنونی در باره تحویل گاز ایرانی به اروپا می‌توان بعنوان بازی ظریف و پیچیده بسیار بازیگران در صحنه جهانی نگریست. آمریکا می‌خواهد نزدیکی روسیه و ایران را اجازه ندهد و اروپا در آرزوی تأمین تنوع منابع مواد نیروزا برای خود می‌باشد و ایران در فکر لغو تحریمات در شرایط بسیار نامساعد برای خودش است.