جایگزین توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای چگونه خواهد بود؟
در حالی که تنها حدود دو ماه تا پایان ضرب‌الاجل دستیابی ایران و گروه ۱+ ۵ به توافق نهایی هسته‌ای مانده، بحث‌ها درباره موفقیت یا عدم موفقیت طرفین در دستیابی به این توافق جدی‌تر شده است. در این میان، یک تحلیلگر آمریکایی به بررسی سناریویی پرداخته که در صورت دست نیافتن طرفین به توافق تا پایان نوامبر به عنوان یک طرح جایگزین قابلیت پیگیری دارد.
به گزارش انصاف نیوز به نقل از «تابناک»، باربارا اسلاوین، روزنامه‌نگار و تحلیلگر و عضو مؤسسه «شورای آتلانتیک» در مطلبی به بررسی سناریوهای جایگزین توافق هسته‌ای ایران پرداخته و می‌نویسد، در حالی که هنوز حدود دو ماه تا پایان ضرب الاجل دستیابی به توافق نهایی مانده، هر دو طرف خود را برای این احتمال که مذاکرات به موفقیت نرسد، آماده می‌کنند.
اسلاوین اشاره می‌کند، هفته گذشته، رئیس جمهور ایران در یک کنفرانس مطبوعاتی در نیویورک اظهار داشت: هرچند اکنون همه چیز بر پایه این انتظار قرار دارد که مذاکرات به موفقیت منجر شود، این بدان معنا نیست که اگر روند دستیابی به توافق شکست بخورد، اوضاع به حالت گذشته باز‌خواهد گشت.
در مقابل، دیوید آلبرایت، رئیس مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی آمریکا نیز که ارتباط نزدیکی با دولت و کنگره آمریکا دارد، گفت: از دیدگاه وی، حتی در صورتی که مذاکرات به توافق نهایی منتهی نشود، هر دو طرف این انگیزه را دارند که از دامن زدن به تنش‌ها خودداری کنند.
به باور وی، حتی در این صورت نیز ایران محدودیت‌های برنامه هسته‌ای خود را ادامه می‌دهد و از انجام کارهایی که واکنش شدید طرف مقابل را به دنبال داشته باشد، خودداری خواهد کرد.
اسلاوین در ادامه به تحلیل اوضاع کنونی پرداخته و می‌نویسد، در حالی که منطقه خاورمیانه به سبب اقدامات گروه داعش بحرانی است، از زمان ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای در یک سال پیش، تنش‌ها میان ایران و غرب کاهش یافته است. دیدارهای روحانی در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل با رئیس جمهور فرانسه و نخست وزیر انگلیس، از نشانه‌های ابن بهبود روابط بود.
این پیشرفت‌های دیپلماتیک، نه تنها بازتاب دهنده بین‌المللی بودن بحران داعش است، بلکه همچنین بیانگر این حقیقت است که ایران جدی به تعهدات خود در چهارچوب توافق مقدماتی ژنو پایبند بوده است. در مقابل، کاهش محدود تحریم‌ها در کنار مدیریت بهتر اقتصادی دولت روحانی، سبب شده اقتصاد ایران بتواند از دو سال رکود خارج شود و نرخ تورم نیز کاهش یابد.
به گفته کار‌شناسان، طی شش ماهه نخست سال جاری میلادی، تجارت ایران با اتحادیه اروپا ۱۱ درصد افزایش یافته است. به باور این کار‌شناسان ـ که دیدگاه‌هایشان از طریق مؤسسه بین‌المللی وودرو ویلسون بیان شده ـ حتی در صورتی که تحریم‌های کنونی علیه ایران ادامه داشته باشد، تجارت با روسیه و اروپا و همچنین استفاده از «راهکار‌های مثلثی» (تجارت با استفاده از کشورهای ثالث همچون عمان و عراق) افزایش خواهد یافت.
بی‌‌گمان در صورتی که تحریم‌های موجود علیه ایران ـ به ویژه تحریم‌های بانکی و تحریم‌های حوزه انرژی ـ برداشته شود، اقتصاد ایران عملکرد بهتری خواهد داشت؛ اما ایران تاکنون به دور زدن تحریم‌ها عادت کرده و در مقابل سخت‌ترین تحریم‌های ممکن از سوی آمریکا نیز مقاومت کرده است. حتی در صورتی که توافق نهایی حاصل نشده و آمریکا تحریم‌های جدیدی نیز علیه ایران وضع کند، بعید است دیگر کشور‌ها در این زمینه با آمریکا همراه شوند؛ به ویژه در صورتی که ایران پیشنهادی جدی و منطقی را در مذاکرات ارائه کرده باشد.
بی‌تردید دستیابی به توافق نهایی، هم برای دولت اوباما و هم دولت روحانی دستاورد سیاسی بزرگ به شمار می‌رود، ولی در مقابل، شکست مذاکرات نیز به کلی امری منفی به شمار نمی‌رود. در هر دو کشور، تندرو‌ها آماده‌اند که با هر گونه توافقی مخالفت کنند و طرف‌های خارجی ذینفع نیز نسبت به هرگونه بهبود در روابط ایران و آمریکا نگران هستند. در صورتی که هیچ توافقی در مذاکرات نشود، ایران و آمریکا می‌توانند چنین استدلال کنند که دلیل این کار، پافشاری هر یک بر اصول خود بوده است. هر دو طرف می‌توانند بگویند که برایشان عدم توافق بهتر از یک توافق بد است.
هرچند روحانی به تازگی اشاره کرده که در صورت دستیابی به توافق نهایی، چشم انداز ایجاد رابطه‌ای «کاملاً متفاوت» با آمریکا وجود دارد، در صورت شکست مذاکرات، دو اصل استقلال ژئوپلیتیک و دشمنی با آمریکا در حکم اصول اساسی جمهوری اسلامی ایران حفظ خواهد شد. در این میان، همکاری‌های موردی و حتی رایزنی‌های سطح عالی‌رتبه میان مقامات ایرانی و آمریکایی نیز بدون ازسرگیری رسمی روابط ادامه خواهد یافت.
البته بسیاری چیز‌ها بستگی به این دارد که عدم موفقیت مذاکرات چگونه باشد. ایران هنوز بر حفظ ۱۰ هزار سانتریفیوژ خود پافشاری دارد و البته پیشنهادهایی درباره قطع ارتباط میان برخی سانتریفیوژ‌ها و یا کاهش سرعت غنی‌سازی آن‌ها از سوی طرف مقابل در مذاکرات مطرح شده است. آخرین موضع آمریکا در این زمینه، حفظ ۴۵۰۰ سانتریفیوژ در ایران بوده است. اما حتی در صورتی که ایران با کاهش سانتریفیوژهای خود به ۷ هزار عدد نیز موافقت کند، روسیه، چین و شمار بسیاری از کشورهای در حال توسعه همین امر را دلیلی برای ازسرگیری روابط عادی تجاری با ایران قرار خواهند داد.
یک حوزه دیگر مورد اختلاف، بحث برداشته شدن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل است. ایران خواستار آن است که تحریم‌ها همزمان با دستیابی به توافق برداشته شود؛ اما آمریکا و شرکای غربی‌اش ترجیح می‌دهند این کار در یک روند زماندار و به موازات عمل ایران به تعهداتش انجام گیرد؛ اما هدف اصلی باید جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در آینده باشد، نه تلاش برای وادار کردن این کشور به پذیرش مواردی که در گذشته اتفاق افتاده است.
در این میان، باید گفت که داشتن یک طرح جایگزین، به معنای عدم تلاش برای دستیابی به طرح اصلی (توافق هسته‌ای) که فواید بسیار بیشتری برای امنیت و صلح بین‌المللی و همچنین آینده مردم ایران دارد، نیست. دستیابی به توافق هسته‌ای، هم برای کشورهای منطقه و همسایگان ایران، هم برای دیگر کشور‌ها و هم برای خود ایران و دولت این کشور دارای فواید بسیار مهم و چشمگیری است.
انتهای پیام
