تابلو دادیم، شاهنامه شاه‌طهماسب را پس گرفتیم

آرمان نوشت: مجموعه اشیای عتیقه ایران پس از رای دادگاه بلژیک روز پنجشنبه با حضور مسعود سلطانی‌فر، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری وارد ایران شد. 349 قلم اموال میراثی ایران از بلژیک پس از 33 سال پیگیری و یک سال دیپلماسی فعال حقوقی از سوی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به ایران انتقال یافت. این اشیا که به کشور بازگردانده شد، متعلق به اواخر هزاره دوم و هزاره اول قبل از میلاد مسیح بوده و حدود 3هزار سال قدمت دارد و به‌زودی این اموال در موزه ملی ایران درمعرض دید عموم قرار خواهد گرفت. رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در همین راستا با بیان اینکه اشیای عتیقه مرجوعی از بلژیک به موزه ملی انتقال یافت، گفت که پرونده بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران نیز درحال پیگیری است. مسعود سلطانی‌فر یادآور شد: ما دو پرونده دیگر در محاکم مختلف خارجی در آمریکا و اروپا داریم. احکامی که در دو سال اخیر صادر شده اکثرا به سود ما بوده و مدعیان درخواست تجدید نظر کردند و ما با تمام توان بخش حقوقی و فنی میراث‌فرهنگی و امور حقوقی و بین‌الملل ریاست‌جمهوری تلاش داریم تعداد قابل توجهی اشیای تاریخی که به‌ناحق و غیرقانونی از کشور خارج شده در ماه‌ها و سال‌های آینده بازگردانیم. وی توضیح داد: یکی از پرونده‌ها مربوط به الواح هخامنشی است. همچنین یکی دیگر از پرونده‌ها به موضوع چغامیش بر می‌گردد که به مرحله نهایی نزدیک می‌شود. این اشیا 50 سال پیش در اثر غفلت‌های صورت گرفته از کشور خارج شد. سلطانی‌فر با اشاره به اشیای بازگردانده شده گفت: جمهوری اسلامی ایران در سال 1360 با مطلع شدن از محل این اشیا در شهر گنت بلژیک، اقدامات حقوقی خود را دن نوشتر اینباره انجام داده و منازعه حقوقی میان ایران و بلژیک 33 سال طول کشید. از مهرماه سال 92 با کار فشرده حقوقی از سوی میراث‌فرهنگی و دفتر امور بین‌الملل ریاست‌جمهوری و ارائه دفاعیه‌های جانانه و همچنین حضور وکلای ما در جلسات بررسی، لوایح و دفاعیه‌ها مقبول واقع و در آبان امسال دادگاه استیناف لی‌یژ بلژیک حکم به مالکیت ایران بر این 349 قلم اشیای تاریخی داد. رئیس سازمان میراث فرهنگی یادآور شد: این اشیا قابل ارزشگذاری نیست و امکان ارزشگذاری آن در کوتاه مدت وجود ندارد. مطالعات نشان می‌دهد که این اشیا به 3500 سال پیش تعلق دارد و کارشناسان و باستان شناسان خارجی این امر را تائید کرده‌اند. وی در ادامه از مرکز امور حقوقی ریاست‌جمهوری، مجموعه میراث‌فرهنگی، وزارت خارجه، سفیر ایران در بلژیک و هواپیمایی کشورمان تقدیر کرد. در راستای بازگرداندن اشیای قدیمی ایران از بلژیک مهدی حجت از روسای اسبق سازمان میراث‌فرهنگی با آرمان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید: 

 

استرداد اموال فرهنگی خارج شده از ایران از چند طریق ممکن است البته تمامی راه‌ها برای استرداد اشیای عتیقه به کشور باز نیست. یکی از راه‌های استرداد اشیای عتیقه این است که آن کشورها قانون استرداد اموال فرهنگی یونسکو را امضا کرده باشند. قابل ذکر است این قانون عطف به ماسبق نمی‌شود. این قانون مربوط است به مجموعه اشیایی که قبل ازتصویب این قانون ازکشورخارج شده‌اند و قانون مربوط به سال 1979 بازمی‌گردد یعنی اینکه اگر اشیای عتیقه قبل از 1979 سرقت شده باشد با استناد به این قانون نمی‌توان درخواست استرداد آن را داد.

بعد ازتصویب این قانون چنانچه کشورهای امضا کننده این قانون مشکلی در زمینه استرداد اشیای عتیقه داشته باشند، به موجب امضای خود باید اشیا را مسترد کنند. متاسفانه کشورهای بزرگ دنیا این قانون را امضا نکرده‌اند ازجمله آمریکا، انگلستان و… درضمن اگر شیئی که از کشور مقصد خارج شود داری مشخصات باشد وآن مشخصات به پلیس بین‌الملل اعلام شده باشد، دراین صورت با استناد به مشخصات اعلام شده و همچنین درصورت امضای قانون مربوط به استرداد، می‌توان از طریق دادگاه نسبت به استرداد اشیای عتیقه اقدام کرد البته گاه درصورت اعلام به پلیس بین‌الملل، کشورهای مقصد بدون تشکیل دادگاه و براساس قانون استرداد اشیای عتیقه، موارد موردنظر را برمی گردانند.

اگراین اشیا ناشناس باشد و دارای شناسنامه نباشد، روند استرداد آن مشکلترخواهد شد و باید با مراجعه به کشوری که شیء عتیقه درآن قرار دارد، ادعا نامه‌ای را نوشته و با ادله محکم به اثبات رساند که شیء مورد نظر از کشور آنها خارج شده است تا درصورت پذیرش ومحکم بودن ادله بتوان آن را مسترد کرد. همچنین باید به اثبات برسدکه بعد از امضای قانون استرداد آن شیء از کشورخارج شده است و اگر چنین شود عموما دادگاه‌های کشورها رای به عودت شیء عتیقه می‌دهند و طی یک پروسه قانونی این اشیا به کشور برمی‌گردد.

درمورد اشیایی که قبل از قانون استرداد ازکشورخارج شده‌اند یا اشیای عتیقه در کشورهایی که امضاکننده قانون استرداد اشیای عتیقه نبوده‌اند، وجود دارد معمولا کار به شدت پیچیده خواهد شد که عموما وکیل کشورمدعی به دستگاه قضایی کشوری که شیء عتیقه درآن جا وجود دارد مراجعه کرده و باید بتواند با شواهد علمی و ادله اثبات قوی برای ادعای داشته باشد تا بتواند ادعای خود را به اثبات برساند و درصورت به اثبات رسیدن ادعا که امر بسیار سختی است شیء با یک پروسه قانونی به کشورمبدأ مسترد می‌شود.

درست است. بسیاری از اشیای عتیقه در سالیان بسیار دور از کشورخارج شده‌اند که اشیای کاملا شناخته‌شده‌ای هم هستند به‌عنوان مثال: ستون‌های تخت جمشید که در زمان قاجار از ایران خارج و درموزه‌های دنیا به نمایش گذاشته شده‌اند عملا از طرق ذکرشده قابلیت برگشت ندارد. البته اگر میان کشورها نوعی موافقتنامه دیپلماتیک و فرهنگی وجود داشته باشد ودوکشوربا یکدیگر در این زمینه توافق کنند قابلیت استرداد وجود دارد. 

 اگر هیچ‌یک از این راه‌های بازگرداندن به صورت قانونی وجود نداشته باشد و محل خروج آن شیء هم درکشور مبدأ مشخص نباشد به‌عنوان مثال: یک بشقاب صفوی در دست فردی باشد و قصد داشته باشد درحراجی لندن آن را عرضه کند، اگر این اتفاق بیفتد و ما نتوانیم مشخص کنیم که ازکجا خارج شده و چه کسی مالک آن بوده و به چه شکلی از کشور خارج شده است، دراین گونه موارد اگر شیء بسیار نفیس بوده و حضورآن در موزه‌های ایران ضرورت داشته باشد و ما هم از نظر قانونی نتوانیم کار خاصی انجام دهیم، طبیعتا باید وارد معامله شد و شیء را خرید.

بله. در زمانی که من برای خرید شاهنامه شاه طهماسب که در زمان صفویه از ایران خارج شده و به ترکیه و فرانسه و آمریکا رفته بود مسئولیت داشتم، برای اینکه بتوانیم آن را برگردانیم مجبور شدیم یک تابلوی متعلق به آمریکایی‌ها را به آنها بدهیم و در برابر آن شاهنامه را پس بگیریم. گرچه کاملا مشخص بود که شاهنامه متعلق به ایران است ولی چاره‌ای جز این کار نداشتیم البته مطالب ذکرشده داری دقایق و ریزه‌کاری‌هایی هم هست؛ مثلا بستگی دارد که اشیای زیرخاکی باشد یا رو خاکی؛ یعنی در اثر حفاری به دست آمده باشد یا اشیایی مانند کتاب وغیره باشد که به صورت روخاکی و نسل به نسل درمیان اعضای یک خانواده گشته باشد؛ مثل قرآن‌های نفیس خطی یا سفال‌ها، ولی برخی از اشیا کاملا مشخص است که از زیر خاک کشف شده‌اند که باید اگر نیاز باشد با خرید آنها یک خلأ تاریخی در کشور پر شود، باید آن را از طریق حراج یا تبادل شیء به ایران بازگرداند.

انتهای پیام