ظریف: اردوغان پیامی از طرف عربستان نداشت

دکتر جواد ظریف در گفتگو با خبرآنلاین ضمن دفاع از عملکرد وزارت خارجه در منطقه خاورمیانه تاکید می کند: عملکرد وزارت خارجه منفعلانه نبوده، بلکه همراه با خویشتن داری بوده است.

خبر آنلاین نوشت: محمود احمدی نژاد با سیاست‌های به اصطلاح تهاجمی‌اش تقریبا کمتر دوستی در منطقه خاورمیانه برای جمهوری اسلامی ایران باقی گذاشته بود و در این میان مناسبات تهران – ریاض که اتفاقا بیش از سایرین حائز اهمیت است بیشتر از باقی همسایگان دچار تنش و تضاد گردید. انتظارها بر این بود با روی کار آمدن حسن روحانی و پیگیری رویکرد تنش زدایی دولت یازدهم تحولی مثبت در مراودات ایران و عربستان رخ دهد. اتفاقی که نیفتاد و همچنان روابط دو طرف غیر دوستانه دنبال می‌شود. البته در این میان نمی‌توان همه تقصیر را بر گردن جمهوری اسلامی دانست چرا که بسیاری از تحلیلگران ایرانی و خارجی اذعان دارند این سعودی است که تمایلی برای رفع تنش و بهبود روابط با تهران ندارد. جواد ظریف معتقد است از روز اولی که این دولت سر کار آمده هم وزارت خارجه و هم شخص رئیس جمهور بر موضوع تنش زدایی با کشورهای همسایه تاکید جدی داشته است اما طرف مقابل در این مسیر گام برنداشته است. پس از سفر کوتاه و خسته کننده به قزاقستان در هواپیما فرصتی پیش آمد تا با وزیر خارجه خستگی‌ناپذیر حسن روحانی گفتگویی داشته باشیم که این‌بار برخلاف تمام مصاحبه‌های مرسوم آقای وزیر رنگ و بوی هسته‌ای نداشت و تنها بر سیاست‌های خاورمیانه‌ای دولت و وزارت خارجه متمرکز شد. مشروح گفت و شنود خبرآنلاین با دکتر جواد ظریف پیش روی شماست.

پیش‌بینی‌ها حاکی از این بود دولت یازدهم رویکرد فعال‌تری در سیاست خارجی ایران در منطقه خاورمیانه و به ویژه در خصوص عربستان سعودی پی بگیرد. اساسا بسیاری از تحلیلگران اساسِ تنش میان ایران و عربستان را با سیاست‌های محمود احمدی نژاد مرتبط می‌دانستند. اما پس از گذشت دو سال نه تنها تغییری در مناسبات میان ایران و عربستان شکل نگرفته، حتی روابط تنش آلودتر هم شده. برخی معتقدند عملکرد وزارت خارجه در این حوزه منفعل بوده است. به نظر شما مشکل رابطه ایران و عربستان چیست؟

دولت یازدهم از ابتدا اراده سیاسی خود را برای داشتن رابطه‌ای خوب با کشورهای منطقه نشان داد. آقای روحانی در این رابطه توجه جدی داشتند و در نخستین مصاحبه خود بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در رابطه با لزوم توجه به روابط حسنه با کشورهای منطقه سخن گفتند. بنده هم بعد از قبول مسئولیت در وزارت خارجه اولین مقاله‌ای که در یک روزنامه بین‌المللی نوشتم، مقاله‌ای بود که در روزنامه الشرق الاوسط به چاپ رسید. در آن یادداشت، بنده دیدگاه منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران درباره کشورهای همسایه تشریع کردم و تاکید نمودم ما دنبال حسن همکاری، همجواری و رابطه خوب با کشورهای منطقه هستیم. تمام اینها در روزنامه‌ای که مربوط به عربستان سعودی است منتشر شد. بعد از آن هم ما و پس از توافق ژنو به منطقه سفر کردیم و برای گفتگو و اطمینان بخشی به دوستان‌مان در منطقه اقداماتی را انجام دادیم و تاکید نمودیم که مذاکراتمان به منفعت منطقه است نه به هزینه منطقه. گفتگوهایی که اتفاقا  خیلی هم خوبی انجام شد.

اما آقای دکتر این گفتگوهای خوب خروجی چندانی نداشته است. ما شاهدیم که تغییر مثبتی در روابط ما با همسایگان عربی و ویژه عربستان سعودی ایجاد نشده است.

ببینید متاسفانه به نظر می‌رسد دولت عربستان سعودی در یک معضل تصمیم‌گیری در مورد نحوه نگاه به جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. به این معنا که در حال حاضر ضرورت آنها از این امتحان با موفقیت خارج نشوند و فرصت بسیار خوبی را برای گفتگو از دست دهند. البته این به آن معنا نیست که ما گفتگو را کنار گذاشته باشیم؛ ما همواره آماده گفتگو بودیم. ضرورت دارد در شرایط فعلی که متاسفانه اقدام بسیار خطرناک نظامی در یمن نتایج تاسف بار و وحشتناکی با خود به همراه داشته این گفتگوها جدی‌تر دنبال شود. چرا که در پس این اقدامات نه تنها مردم بیگناه یمن بلکه خود عربستان هم از ادامه این وضعیت متضرر می‌شود. چرا که اینگونه حرکات در جهان کنونی تنها به یک طرف محدود نخواهد ماند و عاقبت گریبان عامل را هم خواهد گرفت. در دنیای کنونی حتی یک ابر قدرت هم وقتی وارد چنین معادلاتی می شود خود را در برابر خطرات قرار می دهد و در مقابل ناامنی‌هایی قرار می‌گیرد که لاجرم آن بازیگر را آسیب پذیر هم می‌سازد. امروز عربستان سعودی در چنین شرایطی وارد شده است. این به معنی ناکارآمدی تصمیم گیری در عربستان است. امروز تمام دنیا به این امر واقف هستند که جمهوری اسلامی کشوری است که آماده گفتگو، حرکت و تعامل سازنده با جهان است و از طرف دیگر همسایگان ما در بسیاری از کشورهای منطقه از این حضور جمهوری اسلامی ایران و از این متانت و اعتدال ایران استقبال کردند. ما امروز گفتگوهای بسیار خوبی با همه همسایگانمان داریم. در عین حال امیدواریم که دولت سعودی در درجه نخست تصمیم غلط ورود به جنگ را اصلاح کند و سپس با پیگیری راهکارهای سیاسی موضوع یمن حل و فصل شود.

اما فعلا شاهدیم که عربستان راهکار سیاسی را در عربستان پیگیری نمی‌کند و برعکس بر شدت حملات نظامی خود افزوده است. جمهوری اسلامی چه اقداماتی انجام داده که این پیگیری سیاسی در دستور کار بحران یمن قرار گیرد.

 ما اعتقاد داریم موضوع یمن هیچگاه از طریق جنگ حل نمی‌شود. مشکل یمن نظامی نیست که ریاض بخواهد آن را با حمله نظامی حل کند. مشکل یمن سیاسی است. امروز هیچ تاسیسات نظامی در یمن نیست که عربستان به آنها حمله کند بلکه ارتش سعودی به زیرساخت‌های مردم محروم یمن و خود این مردم حمله می‌کند. فلذا باید این مشکل از طریق سیاسی حل شود. ما معتقدیم که تنها راه پیش روی بحران یمن، راه حلِ سیاسی است. کمااینکه برای بحران سوریه هم راه حل سیاسی یگانه گزینه بوده و هست. ما آمادگی داریم با همه همکاری کنیم. ما خواهان داشتن روابطی سازنده با همه هستیم. جمهوری اسلامی ایران باور دارد دامن زدن به اختلاف و تفرقه به ضرر کشورهای منطقه و همچنین به ضرر عربستان سعودی است. ما معتقدیم فاجعه ای که در جده اتفاق افتاد به حیثیت عربستان سعودی که می‌خواهد سالانه میزبان میلیون‌ها زائر از ایران و سایر کشورهای جهان باشد، لطمه می‌زند. در نتیجه بهتر است ریاض هرچه سریعتر این فاجعه را جبران کند و اقدام مناسبی را در این زمینه انجام دهد. در خصوص بحثی که شما در رابطه با انفعالی بودن سیاست خاورمیانه‌ای انجام دادید هم باید بگویم ما هیچگاه انفعالی با این قضایا برخورد نکردیم. ایران به عنوان کشوری بزرگ در این منطقه همواره با خویشتن داری با مسائل برخورد کرده است. به یاد داشته باشید که خویشتن داری با انفعال بسیار متفاوت است. ما سیاست باز کردن گره ها و نه گره زدن مشکلات را پی می‌گیریم و امیدواریم همسایگان و برادران‌مان در منطقه و عربستان هم با دید جدیدی نسبت به واقعیات منطقه نگاه کنند و بدانند ایران یک همسایه قدرتمند و در عین حال مطمئن و قابل اتکا برای  همه کشورهای منطقه است.

آقای دکتر فرمایشات شما صحیح، ولی ما شاهدیم که این تلاش‌ها و اقدامات و مباحثی که شما به آن اشاره کردید عملا تاثیری نداشته است. شرایط امروز منطقه بسیار با وضعیتی که مثلا ۱۲ سال پیش در خاورمیانه دیده می‌شد متفاوت است. حوزه های نفوذ ایران بیشتر شده و با توافق هسته‌ای احتمالی ظرفیت‌های دربند ایران هم آزادتر خواهد شد. چه بخواهیم و چه خیر نگرانی کشورهای عربی و به ویژه سعودی از روزگار بعد از توافق جدی است. چه اقداماتی برای رفع نگرانی‌های احتمالی کشورهای عربی و به ویژه عربستان برای شرایط پسا توافق ایران و غرب صورت گرفته است.

ما به همه کشورهای منطقه گفتیم که خواهان روابط خوب با همه آنها هستیم. سابقه ما هم همین را نشان می‌دهد؛ ما کشوری هستیم که تمام کمک‌هایی که کشورهای منطقه به صدام کردند را با بزرگواری سپری کردیم. بعد از اینکه صدام به کویت حمله کرد ما اولین کشوری بودیم که آن اقدام را محکوم کردیم. هیچگاه از همسایگان‌مان در منطقه نخواستیم که تاوان اشتباهات گذشته خود را پرداخت کنند. مردم ایران دو خاصیت دارند. در برابر توهین و فشار مقاومت می‌کنند اما در عین حال مردم بسیار بزرگواری هستند. ما دوست داریم، به نفعمان است و منافعمان ایجاب می‌کند که با همسایگانمان در منطقه رابطه خوب داشته باشیم. ما دنبال رابطه سلطه و هژمونی در منطقه نیستیم و این روال را به نفع منطقه نمی‌دانیم. نه سلطه می‌پذیریم و نه به دنبال تسلط بر دیگران هستیم. بر این باوریم منطقه ما زمینه همکاری فراوان دارد و در نهایت امر چالش‌هایی که در این منطقه وجود دارد و متاسفانه برخی دولت‌های منطقه در ایجاد آنها نقش داشتند. از آن جمله می‌توان به ایجاد افراط، تروریسم، کمک تسلیحاتی به داعش و گروه‌های تکفیری و … اشاره کرد. اما به جد اعتقاد داریم که این گروه‌ها خطر اولشان متوجه همان دولت‌هایی می‌شود که به ایجادش کمک کردند. ما با کمال شفقت به دوستانمان در منطقه گفتیم و می‌گوییم که آماده‌ایم در برابر این خطر مشترک که بیش از اینکه ما را تهدید کند آنها را تهدید می کند، با آنها همکاری کنیم. ما به دنبال این نیستیم که نظراتمان را به کسی غالب کنیم، بر عکس در پی این هستیم که با همه صحبت و گفتگو کنیم و با همه همکاری کنیم و چالش‌های مشترک را به صورت مشترک حل کنیم. اما نمی‌پذیریم کسی بخواهد جمهوری اسلامی را از این منطقه حذف کند. ما به دنبال حذف کسی از منطقه نیستیم و اجازه نخواهیم داد جمهوری اسلامی از منطقه حذف شود. ایران از این منطقه حذف شدنی نیست. چه بخواهند و چه نخواهند. آمریکا نتوانست جمهوری اسلامی را از این منطقه حذف کند دیگران هم نمی‌توانند. هر چه زودتر این واقعیت را بپذیرند که ایران به عنوان یک کشور قدرتمند که همواره سیاست‌های خود را بر اساس مصالح مردم منطقه نه خارج از منطقه انتخاب کرده، همواره سیاست‌هایش مبتنی بر اصلاح در منطقه بود به سود همه خواهد بود. این دولت قدرتمند خواهان روابط خوب از موضع برابر، از موضع مساوی و از موضع احترام متقابل، عدم مداخله در امور داخلی، احترام به تمامیت ارضی تمام کشورها و احترام به حاکمیت‌ها اصولی کشورهای دیگر است. ما به این اصول عمیقا باور داریم و به کرات هم آنها را اعلام کردیم. هم من در مقاله‌ای که نوشتم به آنها تاکید نمودم و هم نظر ریاست جمهوری و مقام معظم رهبری این چنین است. ما خواهان آرامش در این منطقه ایم؛ اگر دیگران هم این خواست را دارند می‌توانند وارد گفتگو شوند. البته باید تجاوز متوقف شود و باید حملات نظامی علیه مردم بی‌گناه یمن پایان یابد، باید همه بپذیرند که تنها راه حل مشکلات منطقه مذاکره است چه در سوریه، چه در یمن و چه در سایر کشورها.

آقای اردوغان پیش از سفر به تهران دیداری با آقای محمد بن نایف داشتند و برخی از رسانه‌ها مدعی شدند رئیس جمهور ترکیه پیامی را از جانب عربستان سعودی برای تهران آورده است. آیا پیامی در کار بود؟

خیر. آقای اردوغان دیدگاه‌های خود را که بعد از مشورت با آقای محمد بن نایف به آن رسیده بود را در تهران مطرح کرد و ما هم طرح چهار ماده ای جمهوری اسلامی ایران را در همان دیدار مطرح کردیم که طرح معقول، متین و منطقی است. ما معتقدیم پیش شرط گذاشتن در شرایط کنونی فقط به طولانی کردن بحران منتج می‌شود. باید همه بدون پیش شرط در درجه اول آتش‌بس را بپذیرند و حملات را متوقف کنند و اجازه دهند کمک‌های انسانی راهی این سرزمین شود و با مذاکره به شکل‌گیری یک حکومت فراگیر کمک کنند. حکومت فراگیری که حتما هم باید با تمام کشورهای منطقه رابطه خوبی داشته باشد. این راهکاری است که در نهایت به سود همه خواهد بود. یقین داشته باشید جنگ هر چه بیشتر ادامه پیدا کند و بمباران‌های هوایی استمرار داشته باشد، نه تنها تاثیر نظامی بر روی زمین نخواهد داشت، بلکه فقط تنها تاثیرش ایجاد نفرت برای مردم نسبت به کسانی است که آنها را بمباران می‌کنند. در نتیجه به نفع خود حکمرانان عربستان سعودی و مردم این کشور است که هر چه سریعتر این اقدامات را متوقف کنند.

آقای اردوغان پیش از سفر به تهران اظهارات تندی نسبت به نقش جمهوری اسلامی در منطقه به زبان آورده بودند که با واکنش خود شما هم مواجه شد. در تهران بحثی در مورد صحبت‌های ایشان انجام نشد؟

خیر. ما دیگر بحثی در این زمینه نداشتیم. در عالم سیاست یک صحبتی شد و پاسخی هم گرفته شد. در تهران ما با آقای اردوغان در مورد بهبود وضع آینده منطقه صحبت کردیم و در عین حال چگونگی نقش‌آفرینی ایران، ترکیه و سایر کشورها به عنوان بازیگران موثر در جهان اسلام را مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم. ما حتما معتقدیم هر یک کلامی که در جهت تقویت فرقه‌گرایی در جهان اسلام بر زبان آورده شود خیانت به اسلام و مسلمین است و این نظر مقام معظم رهبری است و نظری است که ایران به صورت جدی دنبال کرده. ما باید به دنبال وحدت مسلمانان و جلوگیری از فرقه گرایی باشیم. به یاد داشته باشید حرف‌هایی که به فرقه گرایی دامن می‌زند اولا هیچ مبنایی در واقعیت ندارد و ثانیا، به مصلحت اسلام و کشورهای اسلامی هم نیست.  

انتهای پیام