«مکانیسم ماشه» و بازی باخت – باخت
محمدرضا ستاری در روزنامه ابتکار نوشت: پس از اجرای گام چهارم کاستن از تعهدات هسته‌ای از سوی ایران و واکنش‌هایی که سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه داشتند، چند روز قبل خبرگزاری رویترز به نقل از شش دیپلمات اروپایی مدعی شد که سران این سه کشور قصد دارند در ماه ژانویه، مکانیسم ماشه علیه ایران را فعال کنند.
مکانیسم ماشه جزئی از سازوکار توافق هسته‌ای است که در صورت اجرایی نشدن تعهدات یک طرف، طرف مقابل می‌تواند بخش یا تمامی تعهدات برجامی خود را متوقف کند. بر این اساس، طبق بندهای توافق هسته‌ای در صورت عملی نشدن تعهدات هر یک از طرفین برجام، مشکلات از طریق رایزنی‌ها در کمیسیون مشترک برطرف خواهد شد. در صورت اینکه این مشکلات در ظرف مدت ۱۵ روز برطرف نشد یا طرفین تصمیم به تمدید کمیسیون مشترک خواهند گرفت، یا اینکه پرونده به شورای امنیت سازمان ملل متحد موضوع ارجاع خواهد شد.
در این میان شش دیپلمات اروپایی تصریح کرده‌اند که فعال کردن مکانیسم ماشه در جهت جلوگیری از گام‌های جدید ایران و نجات برجام بوده و آنها هنوز برنامه‌ای را برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ندارند. این در حالی است که چند روز بیشتر به موعد ضرب‌الاجل دوماهه ایران برای ورود به گام پنجم هسته‌ای نمانده و سه کشور اروپایی مدعی شده‌اند تا زمانی که ایران از مرز غیرقابل قبولی در برجام عدول نکرده باشد، آنها ترجیح می‌دهند به جای بازگرداندن تحریم‌ها، تلاش‌های خود را بر روی مذاکره با ایران متمرکز کنند.
در چنین وضعیتی دو احتمال پیرامون آینده توافق هسته‌ای وجود دارد. نخست اینکه با ورود ایران به گام پنجم و فعال شدن مکانیسم ماشه هر چند که منجر به بازگشت تحریم‌های ایران نشود، اما شرایط مذاکره برای برون‌رفت از مشکلات پیچیده‌تر از گذشته رقم بخورد. احتمال دوم این است که با وجود تنگنای اروپایی‌ها برای هزینه کردن در قبال حفظ و تداوم برجام، ممکن است گام‌های ایران که تاکید شده در راستای نجات برجام بوده و قابل بازگشت است، به مسیر غیرقابل بازگشتی درافتاده و با ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل علاوه بر بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، توافق هسته‌ای نیز با فروپاشی کامل مواجه شود.
در این رابطه، از آنجا که ایالات متحده ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده دارد، به طور قطع بازیگر مسلط میدان خواهد بود و تمامی ابتکار عمل از دست سایر شرکای برجام خارج خواهد شد؛ امری که مطلوب آمریکا و متحدان منطقه‌ای این کشور خواهد بود و تلاش‌های چندین ماهه آنها را در جهت به شکست نشاندن برجام به ثمر خواهد رساند.
در این شرایط هر چند ایران تاکنون از مزایای اقتصادی و تجاری برجام به واسطه بازگشت تحریم‌های ثانویه آمریکا بهره‌مند نشده، اما همچنان مواردی مانند خروج از فصل هفتم، به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته‌ای، بسته شدن پرونده PMD و شکست اجماع جهانی علیه ایران ذیل توافق هسته‌ای پابرجاست. از این رو، خروج از برجام برای ایران علاوه بر اینکه منجر به بسته شدن پنجره دیپلماسی خواهد شد، می‌تواند مقدمات بازگشت تحریم‌های بین‌المللی و نیز اجماع جهانی را فراهم آورد.
از سوی دیگر نیز، هر چند اروپایی‌ها تاکنون نشان داده‌اند که توان و اراده لازم را برای ایستادگی در برابر تحریم‌های ایالات متحده ندارند، اما با ورود به مسیری همچون فعال‌سازی مکانیسم ماشه در جهت تیر خلاص به برجام حرکت می‌کنند؛ امری که می‌تواند علاوه بر از بین بردن میراث دیپلماتیک و چندجانبه‌گرایی آنها، شرایط را به گونه‌ای رقم بزند که پیش‌بینی تحولات پس از شکست کامل برجام ممکن نباشد و پیامدهای سیاسی و امنیتی چنین اقدامی بیش از هر چیز دامن آنها بگیرد.
انتهای پیام
