آیلاند یا آنلاین؟!

مهرداد خدیر در یادداشتی با عنوان «آیلاند یا آنلاین؟!» در عصرایران نوشت:

هر چند شایعۀ اخراج معلم گیلانی که در فراخوان مجازی دانش آموزان خود، واژۀ «آنلاین» را به اشتباه «آیلاند» تلفظ می‌کند تکذیب شده اما برخی منابع محلی از افسرده شدن این خانم معلم با تجربه به خاطر حجم تمسخرها در فضای مجازی و «دابسمش»‌هایی که با این موضوع ساخته شده خبر می‌دهند.

تلفظ اشتباه یک واژه را می‌توان نشانۀ ناآگاهی فرد از آن موضوع دانست اما همیشه هم قابل انتقاد نیست. تنها در صورتی قابل نقد است که شخص در آن حوزه مدعی تخصص باشد یا با مدرک تحصیلی و رشتۀ کاری او سازگار نباشد.

مثلا اگر یک پزشک به «آسپیرین» بگوید «آسپورین» اسباب نگرانی است چون نشان می دهد در این زمینه مطالعه‌ای ندارد و دربارۀ بقیه اطلاعات او هم شک می کنیم. اما اگر یک خانم کهن سال اشتباه تلفظ کند جای نگرانی ندارد چون ندانستن شکل درست تلفظ از جانب او زیانی را متوجه کسی نمی کند.

فرد تحصیل کرده‌ای را می‌شناسم که حین تماشای مسابقۀ فوتبال به «آفساید» می‌گوید: هافسان!

این تلفظ نشان می‌دهد که اطلاعات ورزشی او «سماعی» یا «شنیداری» است و چون کارشناسان کلمۀ «آفساید» را با تأکید بر تمام حروف ادا نمی‌کنند این گونه در حافظۀ او ثبت شده است. اما اگر یک خبرنگار ورزشی در متنی بنویسد «هافسان» آن گاه فاجعه است. چون نشان می دهد مطالب ورزشی را نمی‌خواند.

در کوران انتخابات ریاست جمهوری سال 1376 هفته‌نامه ای سیاسی را هر هفته تهیه می‌کردم و همه مطالب آن را می‌خواندم. صفحۀ ورزشی هم داشت و یک بار در تحلیل یک بازی فوتبال، سه بار نوشته بود: پنارت!

ما هم در کودکی و نوجوانی به جای « پنالتی» می گفتیم پنارت و نه حتی پنالت!

هنوز هم بچه ها موقع بازی می گویند پنارت اما فرق است بین نویسنده‌ای که اشتباه می‌نویسد و مردمان عادی و باز تفاوت است بین نوشتار و گفتار.

در نظر داشته باشیم که این خانم معلم اهل فضای مجازی نیست و به خاطر تعطیل شدن مدارس از سر اجبار سر و کارش با آن افتاده و از این رو در حوزۀ تخصصی خود خطا نکرده است.

اهل رسانه‌های «برخط» یا «آنلاین» یا خرید آنلاین نیست ولی اگر معلم شیمی باشد و مثلا جدول «مندلیوف» را « پندلیوف» تلفظ کند آن گاه نشان بی سوادی است و جای اغماض ندارد چون یعنی الفبا را نمی داند.

در این که اطلاعات عمومی جامعه به رغم وفور اطلاعات افزایش نیافته البته تردیدی نیست. در همین برنامۀ اخیر مهران مدیری خانمی نام «گابریل گارسیا مارکز» را به شکل خنده داری تلفظ کرد و تازه گفت نام او را روی خیابانی گذاشته‌اند که احتمالا منظور او «نلسون ماندلا» بوده است!

این که خانم معلم به «آنلاین» می گوید «آیلاند» یعنی با این فضا بیگانه است اما اگر معلم قدیمی باشد که هست و گویا بازنشسته هم شده اند مشخص است که در زمان تحصیل و تدریس او چنین کلمه‌ای رایج نبوده است.

پس همواره به خاطر کم سوادی نیست. گاهی به خاطر اختلاف نسل است و دربارۀ این خانم معلم قطعا روشن است که به دلیل اختلاف نسلی است و کافی است به سن او توجه شود.

چند سال پیش دوستی اتومبیل تازه ای خریده بود. پرسیدم « شیویداق» هم دارد؟ با تعجب نگاه کرد. نه او و دیگران معنی آن را نمی‌دانستند. تا گفتم «سان روف» متوجه شدند. این تفاوت نسلی است.

زمان ما آن کلمه رایج بوده و حالا این واژه. علت این است که در دهه 50 که امکان وارد کردن اتومبیل از آلمان از طریق ترکیه فراهم بود برخی اصطلاحات آلمانی رایج شد. همین «اتوبان» ریشه در آن سال‌ها دارد. شیویداق یا با تلفظ آلمانی «شیبه داخ» هم آلمانی است در حالی که نسل امروز واژه های انگلیسی را بیشتر به کار می‌برند.

به یاد می‌آورم محمود احمدی‌نژاد در اولین کنفرانس خبری پس از اعلام نتایج مرحلۀ دوم انتخابات ریاست جمهوری در محل شورای شهر تهران، واژۀ «دکترین» -با تلفظ in- را به صورت «دکتریَن»- yan- تلفظ کرد. اگر عنوان «دکتری» نداشت جای تعجب نبود ولی آن روز شگفت‌زده شدم.

از این مثال‌ها فراوان است و می‌خواهم نتیجه بگیرم اگر وزیر ارتباطات یا وزیر علوم یا هر مقام دیگر که عنوان علمی برای خود قایل است به «آنلاین» بگوید «آیلاند» واقعاً فاجعه و بی برو برگرد علامت بی‌سوادی است اما دربارۀ این خانم معلم این‌گونه نیست. چون او معلم آنلاین نیست و کرونای لعنتی او را به این شیوۀ تدریس واداشته و حالا که وظیفه‌شناسی کرده سرزنش و تمسخر منصفانه نیست.

ضمن این‌که در نظر داشته باشیم کلمۀ فارسی را اشتباه تلفظ نکرده و فراوان‌اند افرادی که از عهدۀ تلفظ درست واژه‌های بیگانه برنمی‌آیند.

در این روزهای کرونایی برای تحمل روزهای خانه‌نشینی راه‌های بهتری هم هست.

انتهای پیام