«پس از مشخص شدن خطوط ایدئولوژیک آیت‌الله طالقانی قهر می‌کند»

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه «نقشی که آیت الله طالقانی برای خود تعریف کرده بود چیزی است که ما اکنون به عنوان اسلام رحمانی می‌شناسیم»، گفت: پس از مشخص شدن خطوط ایدئولوژیک آیت الله طالقانی به نوعی قهر می‌کند و کناره می‌گیرد چرا که احساس می‌کرد آن شوری که در جریان پس از انقلاب در نظر داشت، دیگر وجود ندارد و ما وارد یک مجادله ایدئولوژیک می‌شویم.

مهدی نجف‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به 19 شهریور ماه، سالروز درگذشت آیت‌الله طالقانی در مورد نقش او در جریان انقلاب اظهار کرد: آیت‌الله طالقانی در همراه کردن گروه‌های سیاسی -که هیچ نسبتی با اسلام سیاسی نداشتند- با امام خمینی و پذیرش رهبری ایشان نقش بسیار مهمی داشت،  نقش یگانه‌ای که می‌توانیم به آیت الله طالقانی بدهیم این است که ایشان پیونددهنده بین گروه‌های سیاسی مختلف با جریان اسلام سیاسی به رهبری آیت‌الله خمینی بود.

وی ادامه داد: نقشی که آیت الله طالقانی برای خود تعریف کرده بود چیزی است که ما اکنون به عنوان اسلام رحمانی می‌شناسیم، در حقیقت یعنی این‌که اسلام پیونددهنده است، در مجموع آیت الله طالقانی خیلی ایدئولوژیک به قضیه نگاه نمی‌کرد.

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: واقعیت این است که آیت الله طالقانی در آن روزگار خیلی به ایدئولوژی فکر نمی‌کرد و سعی می‌کرد که به شیعه و اسلام به عنوان یک سبک زندگی نگاه کند، بنابراین خیلی خود را به خطوط مقید نمی‌کرد چرا که این معطوف به ایدئولوژی است که افراد خطوط خود را کامل مشخص کنند. آیت الله طالقانی یک روشن‌اندیش بود.

نجف‌زاده در مورد نگاه آیت‌الله طالقانی به فعالیت گروه‌های مختلف سیاسی عنوان کرد: اگر آن چیزی که مدنظر آیت الله طالقانی بود پیاده می‌شد برای تمام گروه‌های سیاسی راه وجود داشت و می‌توانستند تداوم پیدا کنند و در امر سیاست در ایران مشارکت داشته باشند. نگاه آیت الله طالقانی به یوتوپیا(آرمان‌شهر) بیش‌تر از ایدئولوژی نزدیک است. در مباحث سیاسی تمایز آشکار و در عین حال ظریفی میان یوتوپیا و ایدئولوژی وجود دارد و به نظر من آیت الله طالقانی در سمت یوتوپیا ایستاده بود.

آیت‌الله طالقانی قائل به مرزکشی ایدئولوژیک نبود

وی در خصوص نگاه مبتنی بر یوتوپیا آیت الله طالقانی افزود: آیت الله طالقانی زمانی که در بحبوبحه انقلاب از زندان آزاد شده بود سخن معروفی دارد و می‌گوید که حال با این زندان می‌خواهیم چه کار کنیم؟ و ایشان معتقد است که می‌توانیم این زندان را تغییر کاربری بدهیم و بوستان و باغی ایجاد کنیم. در مجموع می‌توان گفت که آیت الله طالقانی خیلی قائل به مرزکشی‌های ایدئولوژیک نبود که بعدها اهمیت پیدا کرد.

این دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی اضافه کرد: مساله منازعه‌ای که میان ایدئولوژی و یوتوپیا وجود دارد فقط مربوط به ایران نیست. ایدئولوژی خط و نشان می‌کشد، رهبر و چشم‌انداز دارد اما هیچ‌کدام از این‌ها در یوتوپیا نیست و در آن خطوط مشخص و مجزا نیست. جالب است که منازعات ایدئولوژیک از همان یوتوپیا حاصل می‌شود چنان‌که جنبش‌های سیاسی میل به این پیدا می‌کنند که به ثبات و نهادسازی برسند و در نتیجه خطوط کشیده می‌شوند.

نجف‌زاده در مورد رویکرد آیت‌الله طالقانی و رویکرد اسلام سیاسی گفت: برداشت آیت الله طالقانی با برداشت اسلام سیاسی متمایز بود. در خطبه‌های نماز جمعه ایشان هم می‌بینیم از اسلام سیاسی صحبت نمی‌کند بلکه از یک سبک زندگی صحبت می‌کند برای همین هم است که پس از مشخص شدن خطوط ایدئولوژیک آیت الله طالقانی به نوعی قهر می‌کند و کناره می‌گیرد چرا که احساس می‌کرد آن شوری که در جریان پس از انقلاب در نظر داشت، دیگر وجود ندارد و ما وارد یک مجادله ایدئولوژیک می‌شویم.

وی افزود: رویکرد آیت الله طالقانی در روش با اسلام سیاسی متفاوت بود اما در هدف یکی بود تفکر ایشان این بود که اگر اسلام سیاسی به پیروزی برسد خیلی از منازعاتی که از لحاظ سیاسی و حتی اقتصادی وجود داشت از بین خواهد رفت و به همان چیزی که اسلام سیاسی می‌گفت به شیوه‌ متفاوت باور داشت.

این دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی در مورد نهضت آزادی بیان کرد: نزدیک‌ترین طیف به جریان اسلام سیاسی در طیف‌های مختلف در انقلاب ایران، نهضت آزادی است کما این‌که خود بازرگان تا آخرین لحظات با انقلاب و ساز و کاری که بعد از انقلاب ایجاد می‌شود، همکاری می‌کند. این مساله به این واسطه است که درک آن‌ها این بود که انقلاب ایران برای همه جا خواهد داشت و با تعبیر امروزی به روشنفکری دینی فکر می‌کردند. آیت الله طالقانی در نزدیکی طیف منتهی الیه جبهه ملی با اسلام سیاسی نقش داشت و اگر کسانی مثل آیت الله طالقانی نبودند ممکن بود حتی پیش از پیروزی انقلاب جدایی این دو جریان اتفاق بیافتد.

آیت‌الله طالقانی در منازعات سیاسی در میانه ایستاده بود

نجف‌زاده اضافه کرد: تصور آیت الله طالقانی این بود که در منازعه‌ای که میان گروه‌های سیاسی وجود دارد در میانه ایستاده است و همچنین تصور ایشان این بود که پس از پیروزی انقلاب ایران زمان این است که بنشینیم و با همفکری همدیگر ببینیم که چه برنامه‌ای در پیش بگیریم.

وی افزود: آیت‌الله طالقانی اگر با چیزی هم مخالف بود آن را خیلی علنی ابراز نمی‌کردند اما مخالف این بود که تنها یکی از قالب‌های ایدئولوژیک به پیروزی برسد.

این دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی در مورد نزدیکی تفکر آیت‌الله طالقانی با میرزای نائینی تصریح کرد: تفکر آیت الله طالقانی به تفکر میرزای نائینی در انقلاب مشروطه نزدیک است یعنی تصور ایشان در مورد اتفاقاتی که در تاریخ ایران می‌افتد مانند نائینی بود چنان‌که نائینی از دل مذهب در مورد دموکراسی صحبت می‌کرد که همه گروه‌های سیاسی بتوانند مشارکت داشته باشند.

نجف‌زاده اضافه کرد: عمر آیت الله طالقانی به درازا نکشید و ایشان نیز مانند چهره‌های دیگری که می‌توانستند یک ترمز برای منازعات ایدئولوژیک باشند از میان ما رفتند، آیت الله طالقانی، مطهری و بهشتی از جمله این افراد بودند. من فکر می‌کنم آیت الله بهشتی در میان دیگر روحانیون مجلس کسی بود که جمهوریت را در قانون اساسی ما متبلور کرد. آیت الله مطهری نیز در میان روشنفکران و اسلام سیاسی ایستاده بود. می‌توان گفت که اگر این سه نفر زنده بودند منازعات ایدئولوژیک در انقلاب کمتر می‌شد.

انتهای پیام