رنگ‌کردن موزها برای فتح بازار

امیر داداشی در روزنامه ی آرمان گزارش داد: تا چند دهه پیش ایرانیان با بسیاری از محصولات کشاورزی بیگانه بودند، همانطور که آن دسته از محصولات کشاورزی که خاص منطقه ماست، برای بسیاری از مردمان قاره‌های دیگر ناشناخته بود. ورود هر محصول کشاورزی جدید از جمله موز، کیوی، انبه و … به ایران حکایت جالبی دارد. اگر در زمان‌های قدیم به واسطه کاستی‌ها در حوزه حمل و نقل باید مدت‌ها منتظر می‌ماندیم تا محصول جدیدی که در ایران ناشناخته بود به کشور ما بیاید، حالا دیگر این مانع برداشته شده است، اما نباید تصور کرد که دیگر شاهد ورود محصولات جدید کشاورزی به کشور نخواهیم بود. به مدد رشد فناوری در حوزه ژنتیک در سال‌های اخیر شاهد ورود میوه‌های جدید به بازار‌های مختلف از جمله بازار ایران بوده‌ایم. در جدید‌ترین مورد آن موز‌های رنگی وارد کشور شده‌اند که البته با واکنش‌های جالبی هم مواجه شده‌اند: «این موز‌ها آغشته به ویروس ایدز هستند!» اما واقعیت این است که موز قرمز حاصل پیوند با توت فرنگی است.

تنها با یک بار قدم زدن در بازار میوه و تره‌بار متوجه هجوم خیل عظیم میوه‌های لوکس خارجی به کشور می‌شویم؛ میوه‌هایی که نه تنها از شمایلی ناآشنا و گهگاه وحشتناک برخوردارند، بلکه تلفظ نام‌هایشان هم به آسانی میسر نیست. اگرچه اکنون برخی میوه‌ها مثل کامکوت، انبه، کیوی، آناناس، نارگیل و … دیگر معروف‌تر از سابق شده‌اند، اما هنوز هم میوه‌هایی وارد کشور می‌شوند که برای بازار ایران تازگی دارند و این امر نشان می‌دهد که گونه‌های خوراکی همچنان پایان نیافته‌اند. حتی اگر کل گونه‌های میوه در جهان شناخته شده باشند و دیگر محصول جدیدی قابل شناسایی نباشد، در یکی دو دهه اخیر برخی کشورها با پیوند زدن چند میوه‌ همچون موز و توت‌ فرنگی، هندوانه و آناناس و … افق‌های تازه‌ای به روی بازارهای کشاورزی گشوده‌اند و گونه‌های جدیدی از محصولات کشاورزی را به بازارهای جهانی معرفی کرده‌اند. کشور ایران هم از واردات این محصولات غافل نمانده است و همانطور که مشاهده می‌کنیم موزهای قرمز و بنفش و هندوانه‌های زرد به میوه فروشی‌ها رنگ و بویی تازه بخشیده‌اند. البته عده‌ای اعتقاد بر ناسالم بودن این قبیل میوه‌ها دارند، اما مسئولان مربوطه وجود موز قرمز یا رنگی در مغازه‌ها را امری طبیعی می‌دانند و به گفته آنها تاکنون میوه آلوده به یک ویروس بیماری زا از جمله ایدز وارد کشور نشده است.

بازار در قبضه میوه‌های زینتی

شاید تا ۱۰۰ سال پیش به دلیل مشکلات حمل و نقل و فسادپذیری سریع محصولات کشاورزی، تمام کشورهای جهان مجبور بودند که به میوه‌های تولید خود اکتفا کرده و میوه‌های مربوط به اقلیم آب و هوایی سرزمین‌شان را تولید کنند. البته در آن زمان به دلیل ناشناخته بودن برخی میوه‌ها، بعضی کشورها صرفا به تولید میوه‌های خودرو و معروف می‌‌پرداختند. در سده‌های گذشته میوه‌ها نه به صورت عمده، بلکه گهگاه در قالب هدیه، سوغات و … به مقدار ناچیز از کشوری به سرزمینی دیگر برده می‌شد و بسیاری از میوه‌ها به همین شکل به کشاورزان کشورهای مختلف معرفی شد. به عنوان مثال کیوی در ابتدا فقط در جنوب چین کشت می‌شد و دیگر کشورها از وجود چنین محصولی آگاهی نداشتند، اما در اوایل قرن بیستم میلادی کشاورزان نیوزلندی با این میوه آشنا شدند و بعد از به بار نشستن اولین نهال‌های کیوی در کشور خود به تولید انبوه آن دست زدند و به دلیل شباهت این محصول باغی به یکی از پرندگان بومی نیوزلند، آن را کیوی نام نهادند. بعد از آن در سال ۱۹۶۱ کیوی در کشور آمریکا هم امتحان خود را پس داد و تولید آن به شکل موفقیت‌آمیز انجام گرفت و رفته‌رفته شهرتی جهانی یافت. در حال حاضر این میوه علاوه بر چین در کشورهایی چون ایتالیا، نیوزلند، شیلی، فرانسه، ژاپن و ایالت متحده آمریکا در سطح وسیع کشت می‌شود؛ به‌طوری که سالانه حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن کیوی در جهان به تولید می‌رسد. همچنین این میوه در سال ۱۳۴۷ مورد توجه ایرانیان هم قرار گرفت و بعد از انجام تحقیقات مقدماتی توسط ایستگاه تحقیقات کشاورزی رامسر، به دلیل داشتن مقاومت زیاد در برابر سرما، به عنوان جایگزینی مناسب برای مرکبات دیگر تایید شد و در حال حاضر این میوه در سه استان مازندران، گلستان و گیلان در حاشیه دریای خزر و اراضی مناسب کشت شده و هر ساله بر سطح آن افزوده می‌شود و ایران با تولید سالانه ۲۲۱ هزار تن کیوی، چهارمین تولیدکننده بزرگ این میوه در جهان به شمار می‌رود. پس همانطور که تولید کیوی از چین شروع شد و سپس شهره‌ای جهانی یافت، کشورهای تانزانیا، کاستاریکا، مکزیک، هندوستان، بنگلادش و … هم می‌توانند با تجارت میوه‌های پیوندی خود، تولید آن را جهان‌گستر کنند. به عنوان مثال موز قرمز محصول مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و حدود ۹ ماه برای ثمر دادن، زمان نیاز دارد. حال در شرایطی که مناطق مرکزی و جنوبی کشور ما هم اقلیمی گرمسیر دارند، کشاورزان ایرانی می‌توانند با پیوند موز و توت‌فرنگی که سرشار از ویتامین C و مقدار قابل توجهی پتاسیم است، کشور را در تولید موز رنگی به خوداکتفایی برسانند تا علاوه بر بالا رفتن تراز تجاری کشور، شایعاتی نظیر ویروسی بودن محصولات کشاورزی قابل بررسی باشد. البته اشخاصی هم که اخبار ایدزی بودن میوه‌های پیوندی را در اذهان عموم رواج می‌دهند تا به امروز مستندات علمی ارائه نداده‌اند و به نظر می‌رسد اتفاقات پشت پرده باعث شیوع چنین شایعاتی شده است. امروزه کشورهای فیلیپین، اکوادور و مکزیک از جمله مناطقی هستند که موز مورد نیاز کشورمان را تامین می‌کنند و تمام محصولات زیر نظر سازمان حفظ نباتات کشور و وزارت بهداشت به کشور وارد می‌شود که در صورت بروز بیماری به طور حتم از سوی این سازمان موضوع به اطلاع مردم می‌رسد. به طور مشخص رنگ متفاوت موز دلیل بر آسیب‌زا بودن آن نیست. مطالعات نشان می‌دهد در دنیا ۷۰ گونه موز تولید می‌شود که برخی از آنها میوه‌های وحشی مناطق گرمسیری است و از لحاظ طعم، رنگ و قد مطالعات علمی روی آنها صورت می‌گیرد. البته واکنش‌های تند و بی‌اساس به ورود یک کالای جدید به کشور برای اولین بار نیست که اتفاق می‌افتد، بلکه همواره در طول تاریخ شاهد چنین واکنش‌های جالبی به ورود کالاها و محصولات مختلف به کشور بوده‌ایم.

واردات ۷ میلیارد میوه ممنوعه

گذشته از تمام مباحثی که مطرح شد، در چند وقت اخیر دولت به منظور حمایت از کشاورزان و باغداران داخلی به غیر از نارگیل، آناناس، موز و انبه واردات میوه‌های دیگر را به طور کلی ممنوع اعلام کرده است. اما جالب است که سال گذشته بیش از ۹ قلم میوه به طور رسمی و نه از مبادی قاچاق وارد کشور شده است! طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، سال گذشته ۹ قلم میوه با وزن ۷۱۷‌ هزار و ۵۰۰ تن به صورت رسمی به کشور وارد شد و مشخص نیست در حالی که وزارت جهاد کشاورزی واردات میوه (به غیر از چهار نوع) را ممنوع اعلام کرده است، میوه‌هایی نظیر مگنوتین، گلابی هندی، پاپایا و … چگونه و با کدام مجوز وارد بازار میوه و تره‌بار کشور شده‌اند! حال اگر نارگیل، آناناس، موز و انبه را از آمار واردات فاکتور بگیریم، مشخص می‌شود که بیش از ۱۰۰۰ تن میوه‌های ممنوعه از مبادی رسمی وارد کشور شده‌اند که ارزش آن رقمی حدود دو میلیون دلار برآورد می‌شود که معادل هفت میلیارد تومان برای واردکنندگان هزینه دارد. البته این میوه‌ها با قیمت بسیار گزاف‌تری به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد و به‌حتم رانت عظیمی پشت پرده واردات میوه‌های لوکس به کشور وجود دارد. قاچاق میوه‌های زینتی را می‌توان از دیگر مشکلات موجود در این زمینه برشمرد که بررسی دقیق آن در این مقال نمی‌گنجد. حال از وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی تامین و تنظیم بازار محصولات کشاورزی انتظار می‌رود نسبت به اینگونه مسائل که می‌تواند بازار داخلی را کاملا تحت تاثیر قرار دهد، حساسیت بیشتری به خرج دهد تا به گفته حجتی روزی فرا نرسد که قبح واردات میوه شکسته شود و به امری طبیعی و ضروری تبدیل شود. به هر حال ایران به دلیل داشتن اقلیمی چهار فصل می‌تواند در حوزه کشاورزی در جغرافیای جهان قدرت‌نمایی کند و اگر تا به امروز کاستی‌های موجود برطرف می‌شد، به‌قطع تمام کشورها برای تامین نیازهای خود ایران را به عنوان گزینه اول می‌شناختند. به هر حال ایران نخستین کشور دنیاست که در آن کشاورزی و زراعت شکل گرفت، اما اکنون جز تولید چند محصول نظیر پسته، زعفران، خرما و… که آن هم حالت انحصاری دارد، در بیشتر موارد به‌ویژه تولید محصولات باغی شرایط چندان مساعدی ندارد.

انتهای پیام