گزارش نقد «امر روزمره در جامعه پسا انقلابی»

عباس کاظمی نویسنده امر روزمره در جامعه پساانقلابی در جلسه نقد این اثر که با حضور ابراهیم فیاض در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد با بین رشته ای خواندن این اثر به تشریح ۵ نظریه درباره اشیا پرداخت.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب «امر روزمره در جامعه پسا انقلابی» نوشته عباس کاظمی، عصر روز گذشته یکشنبه هفتم شهریورماه با حضور ابراهیم فیاض، استاد مردم شناسی دانشگاه تهران و نویسنده اثر در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

کاظمی در ابتدای این نشست معرفی کوتاهی از کتاب ارائه داد و گفت: این کتاب حاصل ۵ سال تلاش  بنده بوده و در نمایشگاه کتاب سال جاری رونمایی و خوشبختانه تا به حال از آن استقبال بسیار خوبی شده به طوری که تا به حال به چاپ دوم رسیده است. در واقع این کتاب خاطرات و دریچه تازه ای برای مخاطبان باز کرد که به عقیده من این ضعف کتاب نیست بلکه نقطه قوت آن است که اثر گشوده ای است و هرکس از زاویه دید خودش به آن نگاه می کند. ضمن اینکه گستردگی موضوعات در کتاب تاحدی است که از دانشجویان هنر گرفته تا معماری و مهندسی همگی می توانند اثر را بخوانند.

وی افزود: کتاب سه بخش دارد؛ هر سه بخش آن در عین اینکه از هم مستقل هستند و می توان به تنهایی و جدا از سایر فصل ها خواند یک نوع انسجام درونی هم با هم دارند و در واقع هربخشی، بخش دیگری را ساپورت می کند. در بخش اول اثر به پنج نظریه درباره اشیاء پرداختم. نظریه اول اینکه از خلال اشیاء و چیزها می توان درباره زندگی آدم ها بحث کرد. نظریه دوم اینکه اشیاء را به مثابه کالاهایی ببینیم که ما را از خودمان دور کردند و از ما فرد دیگری ساختند مثل کاری که موبایل و تلویزیون با ما کرده است و می کند. در نظریه سوم، اشیاء به مثابه یک فرصت و فضا دیده می شود مثل نگاهی که به زباله ها می شود که آنها را می توان بازیافت کرد و دوباره به طبیعت برگرداند.

کاظمی ادامه داد: نظریه چهارم این نگاه را دارد که اشیاء حیات اجتماعی خود را دارند و از یک جامعه ای به جامعه دیگر حضور اجتماعی متفاوت دارند مثلا حضور اجتماعی موبایل در ایران با حضور اجتماعی موبایل در ژاپن متفاوت است. موبایل در ایران شب ها همدم دختران در اتاق هایشان و روزها همراه و همدم خانم های خانه دار است در صورتی که این موضوع در جامعه فردگرای ژاپن فرق دارد. در نظریه آخر به اشیاء به عنوان موجودات زنده نگاه می شود که حضور و هویت مستقل از ما دارند، با مازندگی می کنند و هستند؛ مثل اشیاء و ظروف پلاستیک که امروزه هم خیلی تاکید می شود که از آنها کمتر استفاده شود. در این نوع نگاه، این دیدگاه که انسان سرور جهان است و بقیه دنبال روی آن هستند نقض می شود. تحقیقات و مطالعات بنده بیشتر متمرکز روی نظریه دوم و سوم است.

نویسنده «امر روزمره در جامعه پساانقلابی» تصریح کرد: کتاب «امر روزمره در جامعه پساانقلابی» خیلی پراکنده است ولی این پراکندگی به مثابه یک تکنیک است که من آن را از والتر بنیامین اقتباس کردم. به این معنا که اثر ارتباط ساختاری و روشمند ندارد ولی یک نوع ارتباط درونی دارد که هر بخش به بخش دیگری لینک داده می شود. هدف من از تدوین اثر فراهم کردن ایماژ یا تصویر دیالکتیکی است که به من بگوید چرا الان اینطور شدیم و وضعیت چرا باید این طور باشد. توجه داشته باشید که بنده متولد سال ۱۳۵۲ هستم و کتاب هم درباره دو- سه دهه اخیر است. بنابراین من از تجربه هایی گفتم که مربوط به بعد از انقلاب بوده است در واقع هدف اصلی من تامل در گذشته نزدیک بوده نه گذشته دور به همین دلیل می توان گفت کتاب محملی است برای تامل و بازگشت.

استاد سابق دانشگاه تهران ادامه داد: به عقیده من امروزه خاطره ها در حال دور ریخته شدن هستند و ما نباید این کار رابکنیم، ما باید خاطره ها را بازیافت کنیم چون دهه های بعد از انقلاب دهه های مهمی هستند که باید خاطرات آن حفظ شود. باید تلاش کنیم تجربه و خاطره ها را قابل تبادل کنیم و در راه این تبادل ابزاری که استفاده می شود بسیار مهم است. به عنوان مثال در طول این سال ها هنوز تلویزیون نتوانسته تصویر خوب و خاطره انگیزی از جنگ و جبهه ارائه دهد، فیلم های خوبی ساخته شده ولی زبان تلویزیون همان زبان ۳۰-۴۰ سال پیش است که مخاطب امروز را خسته می کند.

کاظمی در پایان گفت: من اصلی ترین و مهم ترین حرف هایم را در بخش ضمیمه که ممکن است به عقیده خیلی ها مهم نیاید زدم. خلاصه اینکه با وجود ساده بودن اثری که درباره آن گفتم همزمان می توانم آن را یک کتاب مهم و انقلابی بنامم. ضمن اینکه این اثر خاصیتی بین رشته ای دارد و به همه حوزه ها از تاریخ و فلسفه گرفته تا باستان شناسی و مردم شناسی مرتبط است.

علوم اجتماعی کاظمی انضمامی است نه انتزاعی

در بخش دیگر این مراسم و پس از سخنان کاظمی، ابراهیم فیاض استاد دانشگاه تهران قرار بود درباره کتاب بحث و آن را نقد و بررسی کند اما بیشتر به موضوع امر روزمره و نظریه بازگشت پرداخت تا کتاب.

وی گفت: به عقیده من نسل آقای دکتر کاظمی نسل فراری ها هستند؛ فرار از گذشته ای که شاید خودشان هم خیلی دوست نداشته باشند درباره آن صحبت کنند. بنابراین با نسل ما خیلی فرق دارند. مورد دیگر اینکه کارهای این نویسنده علوم اجتماعی از نوع انضمامی است نه انتزاعی به این معنا که او نخواسته سوژه محور عمل کند، کاظمی تمام جهان اطرافش را ابژه کرده و اصلا به سمت انتزاع نرفته و درتمام مسیر اصرار دارد که از واقعیت فاصله نگیرد. با چنین شیوه ای همه جهان معنا می شود و معنا یعنی زندگی و زندگی هم یعنی معنا. به عبارتی آقای کاظمی به اشیاء معنا دادند که البته کار بسیار بسیار مهمی هم است. براین اساس ما باید تمام جهان را معنادار کنیم تا همه چیز حیات پیدا کنند، محور اصلی این کتاب هم اتفاقا حیات است.

فیاض ادامه داد: امروز در زندگی دیجیتال زمان و زبان و سوژگی از بین رفته و گذشته، حال و آینده در هم تنیده شده است. این در هم تنیدگی زندگی را روزمره و بی معنی می کند در چنین شرایطی تاریخ بی معنا می شود، فلسفه هم همین طور. در دنیای امروز همه چیز به سمت بازگشت می رود. پولدار دلش می خواهد از خارج بیاید در روستایش زندگی کند و امثال این ها. به همین دلیل کار آقای کاظمی تاریخ فرهنگی است نه تاریخ فرهنگ. بر اساس چنین شیوه ای تاریخ هم معنا می شود یعنی پیکان، خیابان ولیعصر، حسینیه ارشاد و امثال آن به ما حس نوستالژی می دهند و فرهنگ جای همه چیز را می گیرد.

استاد مردم شناسی دانشگاه تهران اضافه کرد: وقتی می گویم همه چیز فرهنگی می شود یعنی همه چیز اسطوره ای و داستانی می شود. با تاریخ نمی توان زمان را دستکاری کرد ولی در داستان امکان دستکاری وجود دارد و امروز فقط اسطوره می تواند جهان فعلی را تبیین کند. در دنیای امروز که همه چیز با سرعت به سمت پیشرفت در حال حرکت است کمی بازگشت لازم است که امروز شاهد این بازگشت هستیم. در این بازگشت زن نقش قهرمان را دارد چون زنان خاطره دارند، حافظه تاریخی دارند، مادر وطن هستند و بازسازی برای جنس زن است.

فیاض در پایان گفت: امروزه نسل ها می خواهند به هم برسند و اگر این اتفاق بیفتد و نسل ها به هم پیوند بخورند اتفاق خوبی می افتد به بیان دیگر امروز بازسازی نسل ها در حال رخ دادن است و اینگونه شده که نسل امروز که باسرعت هرچه تمام به سمت پیشرفت است اگر بخواهد به آرامش برسد باید کمی عقب بکشد. نکته مثبت کتاب آقای کاظمی این است که نوعی بازسازی نسلی انجام می دهد و نگاه معطوف به آینده دارد.

انتهای پیام