“احیای برجام از اولویت دولت آمریکا خارج شده است”
/ گفت‌وگو با هادی موسوی، تحلیلگر و فعال رسانه‌ای /
آسیه توحیدنژاد، انصاف نیوز: با وجود اخبار گاه‌و‌بیگاه و ناقصی که از احیای برجام منتشر می‌شود بسیاری از مردم دیگر این اخبار را پیگیری نمی‌کنند چون تاثیر آن را در زندگی خود لمس نمی‌کنند و به عبارتی از آن ناامید شده‌اند. همین اطلاع‌رسانی ناقص و به عبارتی اطلاع‌نرسانی از برجام موجب شد که انصاف نیوز مصاحبه‌ای داشته باشد با هادی موسوی، تحلیلگر و فعال رسانه‌ای، و از او راجع به وضعیت فعلی برجام، آینده آن، عوامل موثر بر آن و وضعیت اطلاع‌رسانی پیرامون این موضوع بپرسد.
- نظرتان راجع به وضعیت اطلاع‌رسانی یا به عبارتی اطلاع‌نرسانی از برجام در دولت فعلی چطور است؟
دو موضوع بحث داریم؛ دولت فعلی و زمان فعلی. در مورد زمان فعلی اتفاق خاصی نیفتاده و خبر جدیدی وجود ندارد. برجام در کماست. البته نکته‌ای که در مورد دولت فعلی وجود دارد این است که این دولت قصد خبرسازی گاه‌و‌بیگاه را در این موضوع دارد به هر نحوی که ممکن باشد مثل بحث پول‌های آزادشده، آزاد شدن زندانی‌ها، اینکه آمریکایی‌ها به ما پیام می‌دهند و … . به نوعی سعی می‌کنند در بحث رسانه‌ای دست پیش را بگیرند و خود را علاقه‌مند و پای کار مذاکرات نشان دهند.
- خبرسازی؟ یعنی خبری وجود ندارد؟
خیر. البته گفتگوها و مذاکرات دیپلماتیک پشت پرده در جریان هستند مثل مذاکره‌ی وزیر امور خارجه با وزیر خارجه‌ی عمان یا قطر اما این‌ها اتفاقات روتینی هستند.
- با این تفاسیر اساسا خبر جدیدی وجود ندارد که بتوان از رسانه‌ای نشدن آن‌ها در داخل گلایه کرد؟
دقیقا، اما حتی زمانی که مذاکرات وین جریان داشت جزئیات و تفاهم‌هایی که صورت می‌گرفت را حتی در دولت قبل اطلاع‌رسانی نمی‌کردند. در مذاکره‌ای با این سطح و شرایط هیچ دولتی راجع به جزئیات اطاع‌رسانی نمی‌کند به دلیل وجود ذی‌نفعانی که امکان استفاده یا سواستفاده‌ی از این اطلاعات را دارند.
- فکر نمی‌کنید اگر حتی فقط بخشی از این جزئیات در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گرفتند امکان نظر دادن برای متخصصین هم وجود داشت؟
به صورت کلی من با اطلاع‌رسانی در این مورد موافق نیستم. جزئیات این مذاکرات را مادامی که به نتیجه‌ی نهایی نرسند نمی‌توان اطلاع‌رسانی کرد و اصلا درست نیست.
دولت قبل هم این کار را نکرد ولی تفاوتی که وجود دارد این است که در دولت قبل کلیات مشخص بود و در مذاکرات راجع به جزئیات صحبت کردند اما الآن حتی معلوم نیست موضوع بحثشان چه چیزی است.
- یعنی به نظر شما این شرایط که ما اخبار را از رسانه‌های اسرائیلی دریافت کنیم و در داخل منبع درست و موثقی وجود ندارد شرایط خوب و درستی است؟
آن‌چه دیگران هم می‌گویند ممکن است واقعیت نداشته باشد و خبرسازی باشد. شکی در این نیست که رسانه‌های ما باید برای جلوگیری از خبرسازی آن‌ها فعال‌تر باشند ولی در این مورد که جزئیات مذاکرات را افشا کنیم من موافق نیستم. زمان برجام هم با این امر موافق نبودم الآن هم موافق نیستم چون به روند مذاکرات آسیب می‌زند.
اما در کل ما ضعف اطلاع‌رسانی و خبری در مورد مذاکرات داریم و این هم دلایلی دارد. یک اینکه تیم مذاکره کننده‌ی فعلی ما اساسا اعتقادی به دیپلماسی عمومی ندارد؛ دو اینکه آقای باقری و سایر افراد تیم توانایی و تخصص لازم را ندارند و اصلا نمی‌دانند چه بگویند و دلیل دیگر اینکه آقای باقری تسلطی روی مباحث ندارند و اگر کوچکترین حرفی بزند ممکن است اطلاعاتی افشا شود. در صورتیکه آقای ظریف و آقای عراقچی به دلیل تسلطی که داشتند بعضی چیزها را می‌گفتند و بعضی چیزها را هم نمی‌گفتند و با این روش مسیر را عوض می‌کردند. برای مثال توییت معروف آقای ظریف، در میانه‌ی مذاکرات و چند دقیقه قبل از مصاحبه‌ی مطبوعاتی جان کری یک مثل آمریکایی را توییت کردند. (وسط مسابقه اسب را عوض نمی‌کنند) همین توییت آقای کری را در آن مصاحبه آچمز کرد و در ضمن نتوانست سواستفاده‌ای هم کند. بنابراین آقای ظریف به دلیل تسلط روی مسئله، جو حاکم در آمریکا و زبان و ادبیات آمریکا می‌توانست هم تا حدودی اطلاع‌رسانی کند در این مورد که آمریکا در حال عوض کردن مسیر مذاکرات است و هم کسی نمی‌دانست دقیقا چه چیزی باعث این تغییر مسیر است. آقای امیرعبداللهی یا آقای باقری چنین تسلط و توانایی‌ای ندارند. بخشی از این ضعف اطلاع‌رسانی به دلیل ضعف شخصی و کاری تیم است که تسلطی روی مباحث ندارند.
- آیا اطلاعی از آخرین نسخه‌ی برجام که روی میز ایران و طرفین دیگر هست دارید؟
آخرین گزارشی که به صورت مکتوب و رسمی منتشر شده آخرین گزارش آقای ظریف در تیرماه سال 1400 است که به مجلس ارائه دادند و درمورد مذاکرات برجام و وین است. این گزارش شرح توافقاتی‌است که انجام شده, هرکدام از آن‌ها از جمله خروج سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی ممکن است تا به حال بدتر یا بهتر شده باشند.
- در حال حاضر بحثی در مورد خروج سپاه پاسداران از این لیست وجود دارد؟
در حال حاضر دولت آمریکا رسما اعلام کرد که امتیاز خروج سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی را به ایران نخواهد داد. این ممکن است به دلایل متفاوت بوده باشد مثل شرایط مذاکرات، پروپاگاندای رسانه‌های غربی یا اسرائیلی، ضعف تیم مذاکره کننده، شرایط ژئوپولتیک و … . آن لیست هم ممکن است تغییر کرده باشد. در همین شرایط ممکن است امتیازهای بیشتری هم کسب کرده باشیم و یا امتیازات کمتری. به هر حال در حال حاضر سپاه پاسداران در این لیست حضور دارد و ممکن است شرایط بدتری هم اتفاق بیفتند و امتیازاتی که قبلا با ما توافق کرده بودند را نیز حذف کنند.
- آیا اطلاعی از نسخه‌ی غیررسمی یا توافق‌های غیررسمی هم دارید؟
افراد و رسانه‌های مختلف حرف‌های مختلفی زده‌اند؛ بخشی همخوانی دارند و بخشی متناقض‌اند. اما هیچ‌کدام قابل اتکا نیستند به این دلیل که هیچ‌کدام به تیم مذاکره کننده وصل نیستند. از آن‌جا که هیچ یک از اعضای تیم مذاکره کننده رسما حرفی نزده‌اند مادامی که متن اصلی منتشر شود ما نمی‌توانیم نظر خاصی در این مورد بدهیم. حتی در مصاحبه‌های مطبوعاتی وزیر امور خارجه هم مطلب خاصی عنوان نمی‌شود چون ممکن است تبعاتی داشته باشد. علاوه بر این اظهارات افراد شاخص در این امر بسته به زمان نیز هست یعنی حرف‌های یک ماه پیش وزیر اور خارجه حالا دیگر نمی‌تواند قابل استناد باشد چون شرایط عوض شده و کارت‌های بازی ایران و آمریکا تغییر می‌کند. جنگ روسیه و اوکراین هم در این شرایط game changer (تغیردهنده‌ی بازی) بزرگی بود.
- باتوجه به ظن حضور پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه و اوکراین چه اتفاقی برای برجام خواهد افتاد؟
بحث خیلی تخصصی‌ای در این مورد وجود دارد. آمریکا در این شرایط به چند پیوست خاص قطعنامه‌ی 2231 استناد می‌کند که تا حدی هم درست است و نشان می‌دهد که این موارد نفی شده است. نقض برجام نیست. نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که بین برجام و قطعنامه‌ی 2231 قدری تفاوت هست. احتمال حضور پهپادهای ایرانی در این جنگ نقض برجام نیست اما نقض قطعنامه‌ی 2231 می‌تواند باشد. من فکر نمی‌کنم غرب بخواهد از این مورد استفاده کند که پرونده‌ی ایران را دوباره به شورای امنیت بازگرداند و تا آخرین لحظه با فشار دیپلماسی برای احیای برجام تلاش می‌کند. اگر واقعا از احیای برجام ناامید شوند ممکن است در این مورد در شورای امنیت صحبت شود ولی در حد یک بیانیه؛ در حد باز شدن پرونده‌ی ایران در شورای امنیت بعید می‌دانم. هنوز امیدهایی برای احیای برجام وجود دارد.
- به نظر شما الآن گره احیای برجام کجاست؟ و چه راه‌حلی دارد؟
مشکل احیای برجام از روز اول تصمیم‌گیری سیاسی بوده؛ هیچ مشکل فنی‌ای از ابتدا وجود نداشته است. مسئولان هم علنا به این واقعیت را گفته‌اند منتهی طرف آمریکایی می‌گوید ایران باید تصمیم‌گیری سیاسی کند؛ ایران هم می‌گوید آمریکا باید تصمیم‌گیری سیاسی کند. هر دو طرف باید یک تصمیم‌گیری سیاسی انجام دهند و امتیازات سیاسی به یکدیگر بدهند؛ بحث امتیازات فنی و اقتصادی مشخص است. هدف برگشتن به برجام است و هر یک از طرفین معلوم است باید چه کنند. اتفاقات سیاسی این بین و به‌خصوص اقدامات ترامپ تصمیمات سیاسی هر دو طرف را لازم دارد. ایران معتقد است از آن‌جا که آمریکا مقصر تمام این اتفاقات است خود او هم باید تمام این تصمیم‌گیری را انجام دهد. از طرف دیگر دولت آمریکا می‌گوید من در موقعیتی نیستم که برخی از این تصمیم‌ها را برگردانم و ایران باید کوتاه بیاید. باید ببینیم نهایتا کدام طرف می‌تواند تصمیم سیاسی کمتر و امتیاز بیشتری بگیرد. دولت آمریکا هم بخاطر شرایطی که دارد تا مشخص شدن نتیجه‌ی انتخابات کنگره مذاکرات را متوقف کرده است. این تاخیر هزینه‌ی تصمیم‌گیری برای ایران را با ادامه‌ی فشارهای اقتصادی بالا می‌برد. از طرف دیگر نتیجه‌ی انتخابات هم اگر به نفع دموکرات‌ها نباشد که به احتمال زیاد نیست دست دولت آمریکا بسته‌تر خواهد بود. جنگ اوکراین و اتفاقات آن هم می‌تواند کارت بازی همه را تغییر دهد. هرچه بگذرد ذی‌نفعان دیگری به این ماجرا اضافه می‌شود و تصمیم‌گیری را برای همه‌ی طرفین سخت‌تر می‌کند.
- با وجود تمام این شرایطی که توضیح دادید از جمله ضعف کاری و تخصصی تیم مذاکره‌کننده به نظر شما آیا امیدی برای احیای برجام وجود دارد؟
مادامی که اصل نظام تصمیم به احیای برجام دارد که فعلا به نظر من اینگونه است چندان تفاوتی نمی‌کند چه کسی برای مذاکره برود. حتما تفاوت وجود دارد در شیوه‌ی مذاکره و نتیجه‌ی آن اما حتی اگر آقای جلیلی هم بود باید تلاش برای احیای این توافق می‌کرد. فعلا احیای برجام از اولویت‌های دولت ایران است اگرچه از اولویت دولت آمریکا خارج شده است.
انتهای پیام
