همدستی علیه مناطق آزاد
پریسا هاشممی در هم میهن نوشت: وزیر اقتصاد، وزیر مستعفی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را به دبیری شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی برگزید تا بر صندلی سعید محمد، جا خوش کند. با وجود آنکه عبدالملکی عقبه‌ای در حوزه مناطق نداشت، قبول کرد در این جایگاه مهمی قرار گیرد. محمدرضا هزارخانی، تحلیل‌گر حوزه مناطق آزاد معتقد است: «به دلیل بی‌تجربگی او باید منتظر ایجاد رانت‌های بسیار سنگین‌تر و به‌مراتب بدتر از فولاد باشیم. رانتی به‌مراتب بدتر از آنچه در دولت‌های قبل و دولت جدید اتفاق افتاده است..»
عبدالملکی کارنامه خوبی نداشت
حجت‌الله عبدالملکی تحصیل‌کرده دانشگاه امام صادق(ع) با 191 رای موافق، 5 رای ممتنع و 77 رای مخالف به بالاترین مقام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسید. او با جمله «با يک ميليون تومان مي‌توان شغل راه انداخت!» معروف شد. معروفیتی که هشت ماه بیشتر طول نکشید و با تجمع و اعتراض اصناف مختلف طی دوره وزارت او به‌دلیل عملکرد ضعیفش، جایگاه او در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی متزلزل شد. افزایش 10درصدی حقوق بازنشستگان دولت و 38 درصدی حقوق کارگران که اعتراضات نهادهای مستقل کارگری و اتحادیه صنفی را در پی داشت، با زمزمه استیضاح عبدالملکی همراه شد تا او برای فرار از استیضاح استعفا دهد؛ آن‌هم به بهانه «هماهنگي بيشتر در دولت». درست است که عبدالملکی کارنامه قابل قبولی در وزارت متبوعش نداشت اما هنوز پنج ماه از خروج او از دولت نگذشته بود که سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد او را به دبیری شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی برگزید و سعید محمد را از مناطق آزاد راند. این در حالی است که با توجه به استغفای عبدالملکی، انتظار می‌رفت از او در مسئولیت‌های مهم استفاده نشود اما با این وجود در نهایت صندلی‌ای به او واگذار شد که جایگاه مهمی در اقتصاد کشور دارد.
همدستی عبدالملکی با وزیر اقتصاد؟!
طبق آنچه خبرآنلاین منتشر کرده، عبدالملکی در گذشته با نوشتن توییت‌هایی عملکرد مناطق آزاد را بارها زیر سوال برده است. او در توییت‌های خود آورده: «مناطق آزاد لطمه بزرگی به عملکرد و فرهنگ اقتصادی کشور بوده! انتظار می‌رفت مجلس در برابر خواسته غیرمنطقی افزایش هفت منطقه آزاد جدید مقاومت کند.» یا این توییت «تنها به اين شرط افزايش تعداد مناطق آزاد قابل قبول مي‌تواند باشد که در اصلاح قانون مناطق آزاد منبع درآمدي از واردات به صادرات تبديل شود.» توییت دیگر او در این رابطه «مناطق آزاد که قرار بوده قطب صادرات کشور باشند، به درگاه فراخ واردات کالاهای خارجی و از آن بدتر پمپاژ فرهنگ مصرفی غربی شده!» بوده است. او حتی به نبود نوشیدنی ایرانی در یک منطقه آزاد هم واکنش نشان داده و در توییتر خود نوشت؛ «رشد بی‌حساب و کتاب مناطق آزاد یک نتیجه‌اش این می‌شود که در جایی مثل بشاگرد هم گاهی باید مدت‌ها دنبال یک نوشیدنی ایرانی بگردی.»
سیداحسان خاندوزی از زمان ورود به مرکز پژوهش‌های مجلس، عزم خود را برای محدود کردن مناطق آزاد جزم کرد و با طرح‌های مختلف تصمیم به تغییر قوانین این مناطق گرفت. خاندوزی پس از رسیدن به بالاترین مقام وزارت اقتصاد، اصلاحیه قانون منطقه آزاد را نوشت تا دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد از 19 مهر از نهاد ریاست جمهوری خارج شده و زیر نظر وزارت اقتصاد قرار گیرد. بنابراین این خود وزیر اقتصاد بود که در راس تصمیم‌گیری مناطق آزاد جا خوش کرد تا استقلال ریاست مناطق آزاد را متزلزل کند. در این میان اما به نظر می‌رسد سعید محمد، دبیر سابق شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی در تغییر قانون مناطق آزاد با خاندوزی همراه نبوده و وزیر اقتصاد، عبدالملکی را که براساس توییت‌هایش مخالف سفت و سخت مناطق آزاد بود، جایگزین او کرد.
آقای عبدالملکی 10 دقیقه از کریدورهای بین‌المللی حرف بزند!
محمدرضا هزارخانی، تحلیل‌گر حوزه مناطق آزاد الگوی ملی سرمایه‌گذاری را در وزارت راه و شهرسازی طراحی و تهیه کرده که الگویی شد برای مناطق آزاد. به گفته او: «در دوران پایانی ریاست‌جمهوری آقای خاتمی سازمان‌دهی منطقه آزاد قشم بر اساس الگوی ملی سرمایه‌گذاری به مرحله اجرا درآمد تا سرمایه‌های خارجی و ایرانیان خارج از کشور را جذب کند.»
او در گفت‌وگو با هم‌میهن مدیریت عبدالملکی در مناطق آزاد را بررسی و تاکید کرد: «کسی که مسئولیت مناطق آزاد ایران را بر عهده می‌گیرد باید حداقل یک زبان خارجی بلد باشد و حداقل 15 تا 20 سال در جاهایی فعالیت کرده باشد که با شرکت‌ها و بنگاه‌های خارجی ارتباط داشته‌اند. یعنی با فرهنگ و ادبیات برون‌مرزی اقتصادی آشنا باشد و به صنعت و اقتصاد کشور و بین‌الملل هم اشراف داشته باشد. او باید حقوق داخل و بین‌الملل را بشناسد و با تراکنش‌های مالی بین‌المللی آشنا باشد.» این تحلیل‌گر با تاکید بر اینکه مسئول مناطق آزاد باید نقشه راه و برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشد، گفت: «این فرد باید علاوه بر مطالعات بین‌المللی و دانشگاهی از پویایی و قوت کارشناسان مجرب نیز بهره برد. این موارد مستلزم داشتن عینک بین‌الملل است. این عینک هم با ان‌شالله و ماشالله درست نمی‌شود بلکه نیاز به تجربه در این حوزه دارد.»
هزارخانی تاکید کرد: «اول فکر کردم عبدالملکی مدیر منطقه آزاد انزلی یا کیش شده است ولی وقتی فهمیدم دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی شده سیلی محکمی به صورت خودم زدم و از این انتخاب متاسف شدم. مدیر قبلی هم به همین اندازه از کوتاهی و نداشتن دانش در این حوزه رنج می‌برد. دولت رئیسی با این حرف‌هایی که هر روز از شبکه خبر می‌شنویم باید از افراد مجرب استفاده کند. مدیریت گذشته مناطق آزاد چه کاری انجام داده است؟ نباید خجالت بکشند، باید بدون رودربایستی عملکرد او ارزیابی شود تا نقاط ضعف تکرار نشود.»
هزارخانی درباره آشنایی نداشتن عبدالملکی با حوزه مناطق آزاد، گفت: «از آقای عبدالملکی بخواهید 10 دقیقه راجع به کریدورهای بین‌المللی حرف بزند! می‌داند چند کریدور داریم؟ چه مدتی در کریدورهای دریایی، هوایی و زمینی فعالیت داشته‌اند؟ با کدام کشورها ارتباط داشته‌اند؟ 99درصد فعالیت‌های منطقه آزاد انزلی دریایی و اقتصاد منطقه است. با کریدور منطقه آزاد قشم یا سیرجان فرق دارد. هر منطقه آزادی شرایط خاص خود را دارد و نمی‌شود با یک نسخه همه این مناطق را مدیریت کرد، چون شرایط اقلیمی، اقتصادی و سیاسی متفاوتی دارند.»
آقای رئیس‌جمهور عصبانی نشوید!
تحلیل‌گر حوزه مناطق آزاد به اهمیت نیروی انسانی هم اشاره کرده و افزود: «عبدالملکی حکم خود را گرفته است ولی با کدام نیروی انسانی می‌خواهد مناطق آزاد را مدیریت کند؟ سراغ چه کسانی می‌رود؟ آیا دانشگاه و اساتید دانشگاهی پذیرش ایشان را دارند؟ ایشان باید حداقل 50 مدیر که در کریدورهای بین‌المللی ایفای نقش کرده و 10 تا 15 سال تجربه دارند انتخاب کند. اگر کمی انصاف داشته باشیم باید بپرسیم شایسته‌سالاری و تعهد کجا رفته است؟ فقط باید در واحدهای درسی خلاصه شود؟ نباید آن را به مرحله اجرا برسانیم؟ ایشان چقدر با قوانین منطقه آزاد آشنایی دارد؟ ایشان بگوید IPU یعنی چه؟ از این مفاهیم آگاهی دارند؟».
او در پاسخ به این سوال که اگر مدیریت اشتباه بر مناطق آزاد حاکم شود چه مشکلی پیش خواهد آمد؟ گفت: «باید منتظر رانت‌های بسیار سنگین‌تر و به‌مراتب بدتر از فولاد مبارکه باشیم. رانتی به‌مراتب بدتر از آنچه در دولت‌های قبل و دولت جدید اتفاق افتاده است. یعنی عمق فاجعه و تاثیرگذاری آن در تمام کشور نمود پیدا می‌کند. مناطق آزاد تخصص خود را می‌خواهد و هر منطقه به اقتضای شرایط خاص خود باید بازوی اقتصادی دولت و در سیاست‌گذاری بازوی وزارت‌خانه‌ها باشد. نداشتن دانش مدیریت ارشد، پای رانت را به موضوعات باز می‌کند؛ چون نمی‌داند راه سد کردن رانت چیست؟ مدیریت، سوءنیت ندارد اما به دلیل نبود دانش به سمت هر پیشنهادی تمایل پیدا کرده و از نیروهایی که قابلیت حضور در هیات مدیره‌ها را ندارند استفاده می‌کند.»
هزارخانی با بیان اینکه من بحث‌های تخصصی را مطرح می‌کنم نه سیاسی، افزود: «فردی که ناکارآمد بوده و یک وزارت‌خانه بسیار حساس را دچار مشکلات زیادی کرده با چه دانش و تجربه‌ای می‌خواهد مدیریت مطلوب را ایجاد و به اقتصاد ملی کمک کند؟» او با اشاره به اینکه در سیاست‌های دولت عنوان شده بود یک میلیون مسکن ساخته شود، تاکید کرد: «نقش مناطق آزاد در تولید یا وارد کردن مصالح ارزان چیست؟ این مناطق پل اقتصادی هستند و باید سودهی داشته باشند تا سرمایه را جذب کنند.»
تحلیل‌گر حوزه مناطق آزاد در پاسخ به این سوال که مدیریت اشتباه مناطق آزاد می‌تواند باعث افزایش قیمت کالاها شود؟ گفت: «شک نکنید که کیفیت، کاهش می‌یابد و هزینه و قیمت کالاها افزایش.»
او افزود: «چند روز پیش رئیس‌جمهور درباره امور استخدامی عصبانی بود و در تلویزیون فریاد می‌زد. آقای رئیس‌جمهور عصبانی نشوید، در انتخاب‌تان دقت کنید.»
عبدالملکی بارها و بارها از جواد ظریف به‌عنوان وزیر امور خارجه انتقاد کرده است، حالا اما هزارخانی عبدالملکی را زیر سوال برده و گفت: «فرض کنید قرار است ایشان در دفتر اتحادیه اروپا صحبت کند. باید متنی برای او تهیه شود. خودش هم باید چهار کلمه انگلیسی بداند. انگلیسی پیشکش، فارسی بتواند درباره این مسائل صحبت کند تا مترجم ترجمه کند. اگر فردا بخش اقتصادی لندن یا کشورهای اروپایی در شانگهای از دبیر مناطق آزاد دعوت کند، او باید دپارتمان داشته و بیش از 10 هزار نیاز را در سایت خود برای جذب سرمایه‌گذار خارجی اعلام کند. این در حالی است که با توجه به مسائل برجام باید در آرمان‌های ملی از نظر اقتصادی، رفاه مردم و آینده کشور خیلی آرمان‌گرا باشیم.»
کم نیست توئیت‌هایی که عبدالملکی به پیشرفت برجام و به عملکرد دولت روحانی اعتراض کرده است ولی اشتباهات او می‌تواند سدی باشد در مقابل برجام و موفقیت در پسابرجام؛ این را هزارخانی می‌گوید و در تشریح آن تاکید می‌کند: «شک نکنید که مدیریت مناطق آزاد در برجام هم تاثیر دارد. منافع ما در برجام جلب و جذب سرمایه‌ها و تکنولوژی خارج از کشور است.»
این کارشناس بین‌الملل در پاسخ به این سوال که پیش‌بینی می‌کنید عبدالملکی در جذب سرمایه‌گذار خارجی موفق خواهد بود یا نه؟ گفت: «سرمایه‌گذار داخلی را هم جذب نخواهد کرد. من اطمینان‌خاطر دارم که او این توان را ندارد چون سازمان و تجربه ندارد و قوانین را نمی‌شناسد و تازه می‌خواهد تجربه کسب کند. مناطق آزاد می‌تواند به افزایش تولید ثروت ملی کمک شایان توجه کند. او در رسانه‌ها بگوید چند منطقه آزاد داریم و هرکدام چقدر تولید ثروت ملی و اشتغالزایی دارند.»
باز هم زنگ خطر ناکارآمدی یک مدیر به‌صدا درآمده، اما این‌بار آژیر خطر به وسعت ایران و روابط اقتصادی بین‌المللی زده شده است. به نظر می‌رسد وزیر و مدیرش خواب آشفته‌ای برای مناطق آزاد دیده‌اند.
انتهای پیام
