«عنکبوت مقدس» و اتهام پروپاگاندا، توهین و درام سفارشی
محمد تقی‌زاده، روزنامه‌نگار در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز درباره‌ی فیلم «عنکبوت مقدس» نوشت:
نسخه غیرقانونی فیلم عنکبوت مقدس ساخته علی عباسی چندهفته‌ای است که در فضای مجازی در حال انتشار است و عمده مخاطبان ایرانی و علاقه‌مند توانستند نسخه باکیفیت فیلم را تماشا کنند. عنکبوت مقدس نخستین‌بار در کن 2021 اکران شد و موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگری زن برای زر امیرابراهیمی شود، در داخل کشور نیز واکنش‌هایی به فیلم صورت گرفت و برخی طیف‌های سیاسی به پیروی از یک پست اینستاگرامی که پوستر فیلم را توهین به امام هشتم (ع) نامیده بود، علیه فیلم محتوای واکنشی و منفی منتشر کردند. در این میان تحلیل دقیق‌تر فیلم و بررسی ابعاد مختلف آن می‌تواند در تشریح و تبیین این واکنش‌ها و تحلیل‌ها مفید فایده باشد:
فیلم داستان زندگی سعید حنایی قاتل زنجیره‌ای شهر مشهد را روایت میکند و در این مسیر سعی کرده با بازسازی شهر مشهد در خارج از کشور و وفاداری به اصل قصه سعید حنایی و جنایت‌هایش، درامی واقع‌گرا و درعین‌حال جذاب و سرگرم‌کننده را به نمایش درآورد. طراحی صحنه و لباس و به‌طورکلی فضای ایرانی و بومی شهر مشهد در خارج از ایران از نقاط قوت فیلم عباسی است که در نقدها و ریویوها کمتر بدان اشاره شده و عمده بحث و جدل‌ها به محتوا و نوع روایت قصه مربوط شده است.اصلی‌ترین محل بحث و جدل مخالفان فیلم به آن بخش مربوط میشود که به‌زعم آنها به امام هشتم (ع) در طول فیلم توهین شده است. آغاز این ادعا از یک پست اینستاگرامی شروع شد که در هنگام نمایش فیلم در جشنواره کن از سوی یک کاربر فرهنگی در صفحه شخصی‌اش منتشر شد. وی در این پست مدعی شده بود که پوستر فیلم که شمایل اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) را نمایش می‌دهد و در مرکز آن حرم قرار دارد در واقع تارعنکبوتی است که قصد توهین به امام رضا (ع) داشته است، این در حالی است که عنوان عنکبوت مقدس باتوجه به محتوای فیلم به سعید حنایی قاتل زنجیره‌ای شهر مشهد با اختلالات روانی نزدیک‌تر و محتمل‌تر است و گمانه‌زنی‌هایی که پیرامون عنوان عنکبوت مقدس و جایگاه والای امام هشتم شیعیان صورت‌گرفته ادعا و توهمی بیش نیست مضافاً اینکه این کاربر در آن زمان اصلاً فیلم را تماشا نکرده و تنها با تکیه بر یک پوستر، حکم توهین‌آمیز بودن فیلم را صادر کرده و در این مسیر همراهانی نیز در فضای مجازی جذب کرده بود.
سطح دیگر توهین‌آمیز بودن فیلم به شخصیت سعید حنایی و ارادت و علاقه وی به امام رضا (ع) باز می‌گردد، منتقدان فیلم بر این باورند که به‌واسطه علاقه‌ای که حنایی به امام رضا (ع) داشته و رفتارهای جنون‌آمیزی که از وی سرزده، فیلمساز قصد داشته که وجهه و جایگاه امام شیعیان را به نحوی زیرسوال ببرد؛ این در حالی است که نباید طرف‌داران یک فکر یا عقیده یا مکتب را به‌عنوان نماد و اصل و اصالت آن دیدگاه در نظر گرفت و می‌بایست اصل آن تفکر و عقیده را مورد تحلیل و بررسی قرارداد. در فیلم عنکبوت مقدس نیز علاقه و عرق سعید حنایی به امام هشتم یک رفتار شخصی و فردی است و نسبت‌دادن آن به ائمه معصومین نوعی کج‌اندیشی و سطحی‌نگری به‌حساب می‌آید. ادعای حنایی در فیلم مبنی بر اینکه دیوانه امام رضا (ع) و دیوانه خدا است را نیز می‌توان به تمایلی شخصی و حتی جنون وی نسبت داد که می‌توانست به هر فرد یا مرام و عقیده دیگری ابراز کند، بدین خاطر انتساب این‌گونه رفتارها به امام هشتم اشتباه در برداشت برخی مخاطبان خاص است. به این نکته نیز باید توجه کرد که این فیلم بر اساس داستان واقعی نگاشته شده است و چنین فردی با چنین رفتار و تمایلاتی به‌هیچ‌وجه ساخته ذهن فیلمساز نبوده و نمود واقعی داشته است. ناگفته نماند که کارکرد نمادین عناصر سینمایی را نمی‌توان کتمان کرد و شاید شخصیت تندوری حنایی برای برخی نماد جریان اسلام‌گرای ایرانی باشد اما نمی‌توان ساخت فیلم عنکبوت مقدس را به طور قطعی به توهین‌آمیز بودن آن و هتک حرمت شیعیان نسبت داد.
ابراز ارادت و احترام برخی زنان بدکاره به امام هشتم و زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) محور دیگر انتقادات فیلم محسوب میشود این در حالی است که افرادی که با فضای شهری مشهد آشنایی دارند به‌خوبی از ابراز ارادت قلبی آحاد مردم این شهر در صنوف و طبقات مختلف فکری و عقیدتی به امام هشتم آگاهی دارند و محدودکردن این قشر به‌عنوان طرف‌داران و دوستداران امام رضا (ع) نه‌تنها بازنمایی غلط از فیلم بلکه ظلمی آشکار به جایگاه امام است. در نظر بگیرید اگر این فیلم به‌جای یک ایرانی خارج از کشور توسط یک فیلمساز داخلی ساخته می‌شد و صحنه‌های جنسی فیلم حذف می‌شد آیا چنین فضاسازی منفی علیه آن می‌شد یا خیر؟ از سوی دیگر، حمایت امام هشتم از همه اقشار از جمله افراد بزهکار و گناهکار که در مرام و مسلک بزرگانی چون مسیح علیه‌السلام نیز دیده میشود، از سوی ائمه معصوم نه‌تنها توهین نیست بلکه نشان از بزرگواری و فضیلت این بزرگان است.
موضع فیلم در باره کلیت نظام در برخی مواقعی موضعی همسو و سمپاتیک است و در برخی بزنگاه‌ها حتی به تبلیغ و پروپاگاندای نظام نیز تبدیل شده است؛ برای نمونه یکی از شبهاتی که در فیلم مطرح میشود این بود که نظام ایران چرا باید با فردی که زنان بدکاره را از میان می‌برد مخالف باشد و به طور حتم این رفتار و اقدامات می‌توان در راستای پاکی جامعه از فساد باشد. این تفکر منحط با صراحت و قاطعیت کامل از سوی روحانیت فیلم که در نقش قاضی ظاهر شده بود رد میشود و این روحانی این‌گونه خودمختاری‌ها و رفتارهای بی‌ضابطه را به طور کامل تقبیح میکند. این رویکرد منطقی، قاطع و قانونی از حاکمیت اسلامی به‌واقع تبلیغی درست و منطقی از نظام ایران است که بارها از سوی مخالفان و براندازها به تندروی محکوم شده است.
تقبیح و واکنش‌های هیجانی از سوی برخی قشرهای خاص به فیلم عنکبوت مقدس که کمتر جنبه عقلانی و بیشتر وجهه هیجانی و احساسی داشته به‌نوعی بازی در زمین دشمن و بزرگ کردن فیلم بوده و کارکردی منفی برای اهداف ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود. از میان انبوه فیلم‌هایی که درباره شخصیت سعید حنایی ساخته شده، علی عباسی فیلمساز نه‌چندان مشهوری نیز به صرافت ساخت فیلم در این موضوع افتاده و فیلمش نیز در جشنواره کن به‌نمایش‌درآمده است، اما این حجم از واکنش‌ها به فیلم با فرض موهن بودن آن به‌جای بی‌ارزش کردن آن باعث بزرگ‌شدن، دیده‌شدن و پرفروش شدن آن شده و میشود. ازاین‌رو به نظر می‌رسد این‌گونه رفتارها بیش از آنکه جایگاه فیلم را تقلیل دهد باعث ترفیع و دیده‌شدن بیشتر آن میشود.
جایزه زر امیرابراهیمی از دیگر وجوه برجسته فیلم عنکبوت مقدس است که باعث افزایش توجهات به این فیلم و شائبه سیاسی بودن این جایزه شده است. امیرابراهیمی که در کنار دیگر بازیگران این فیلم بازی خوب و تاثیرگذاری داشت موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر کن شد. جایزه‌ای که باتوجه‌به حضور اصغر فرهادی در جمع هیات داوران و جایگاهی که وی در میان سینماگران جهانی دارد شائبه لابی‌گری برای اهدای جایزه به امیرابراهیمی را تقویت کرده بود. این شائبه اگر درست نیز باشد اتفاقی مرسوم در جهان است که سینماگران از هم‌وطنان و هنرمندان کشور خود حمایت و در جهت جایزه گرفتن آنها تلاش کنند. بااین‌حال بر فرض سیاسی بودن جایزه و لابی‌گری فرهادی نیز نمی‌توان فیلم را به طور کامل سیاسی، توهین‌آمیز و سفارشی خواند و فکت‌ها و استدلال‌های کافی برای این ادعا وجود ندارد.
انتهای پیام
جدی ؟ پس هیچ غرض منفی در این فیلم نیست؟ عجب! حتما اون حضور کارگردان با لباس روحانیت و دندان خونی دراکولا هم توهمه. اونم منظور بدی نداشته، بیخودی پروپاگاندا کردن!
این نویسنده بنده خدا بلد نیست خوب توجیه هم بکنه البته انتظار زیادی نمیشه داشت
وقاعا از نویسنده این متن متشکرم. هرکسی که قبل از این فکر می‌کرد این فیلم توهین آمیز، پروپاگاندا و سفارشی نیست و نیت اینچنینی هم نداشته سازنده فیلم، قطعا با خوندن این متن به این نتیجه میرسه که ایم فیلم توهین آمیز و جایزه اش هم سیاسی هست!
دویت عریر فقط درباره فیلم صحبت شده. فقط فیلم
حاضرم شرط ببندم یه نفر از این سه نفر حتی فیلمم ندیدن و فقط از رو تعصب نظر میدن
اگر می گویید که پوستر ربطی به نام فیلم ندارد پاسخ دهید
چرا در پوستر فیلم چینش خیابان های اطراف حرم با واقعیت یکسان نیست فقط کافیست یکبار نقشه خیابان های اطراف حرم را ببینید و با عکسی که در پوستر آورده شده تطبیق دهید آنوقت اگر اگر اگر منصف باشید )انصاف نیوز( متوجه ماستمالی خود خواهید شد
البته بعید است شما قبلا ندیده باشید اما وظیفه دانستم بگویم
در ثانی در جامعه ما بارها شده فیلم ساخته شده که مثلا دکتر دزد بوده یا فردی از منطقه ای از ایران فعلی غیر انسانی انجام داده تمام جامعه با حمایت تمام قد شما ژورنالیست ها فیلم رو توهین به آن صنف یا مردم توصیف می کنند و مقالات بلند بالایی می نویسید اما حالا چیز دیگری می گویید
ثالثا اصلا عاشق خدا و امام رضا نمی تواند چنین حیوانی باشد پس کل فیلم نامه دروغ است ممکن است کسی برای ریا یا ظاهرسازی خود را عاشق امام رضا نشان دهد و بدکار هم باشد اما فیلم نشان می دهد که فرد قلبا به امام رضا عشق می ورزد و در عین حال…اصلا چنین چیزی دروغ محض و غیرممکن و صرفا برای تخریب است
احق که ذره ای انصاف ندارید و احتمالا فقط دستوری نوشته اید چون حتا زحمت فکر کردن موقع نوشتن رو به خود نداده اید و فقط ماله دست گرفتید اما ماله کش بدی هستید
توجیهات نویسنده این مقاله واقعا خنده داره
خود کارگردان این فیلم موهن و سخیف یعنی علی عباسی تو مصاحبه با رسانه ضد ایرانی رادیو فردا علنا به احکام دین مبین اسلام توهین میکنه اما نویسنده این مقاله میگه کارگردان فیلم موهن اصلا قصدی در توهین به مقدسات نداشته
با سلام یک سوال میخوام بپرسم آیا این پستر فیلم شانسی بوده؟ و کاملا سهوی؟
خب این صغری کبری چیدنا بابت اینکه پوستر فلان نیست و بهمان نیس، چرا دقیقا وقتی ک باید به نتیجه گیری برسه، ابتر و ناقص می‌مونه؟ کل استدلال این شد ک این حرفها به پیروی از یک پست اینستا گرام بوده؟! خب حالا به پیروی از یک پست بوده یا نبوده، این چه ربطی به اصل موضوع داره؟
ضمنا، اینکه رسما از گروه سازندگان این بحث عنوان میشه ک این فیلم علیه یک فرد قاتل نیس بلکه موضوع بر سر یک جامعه است، چطوری میگید نه نباید تعمیم زد و… یعنی چیزی ک رسما دارن خودشون میگن که اینطوری هست رو شما می‌خوایید سرپوش بذارید؟؟ و کاسه داغ تر از اش بشید؟!
من یک انسانم و مسلمانم خداوند در قران بنام انسان.از من نام برده نه یا مسلمان.پس خداوند متعال قبل از هرصفت دیگری به انسان بودن من کار دارد.پس چون انسانم وخداوند در مورد خلقت من بخود بارک الله گفته.همه چیز را از دید انسانی باید دید.پس بنا نیست هر کار ضد انسانی من را به پای دین و بزرگان دینم نوشت.پیامبر وائمه وصرفا دین بنا به فرموده خداوند برای بالا بردن اخلاق انسان و به کمال رسیدن انسان است.این که من مسلمان هر خلاف شرعی بکنم ،وقتی جامعه معترض کار ضد اخلاقی وانسانی من شود.فریاد بر اریم که ابروی اولیا الله بر زمین ریخت وهتک حرمت به مقدس دین وبزرگان دین شده.نه بزرگان ابروی خود را از من نگرفته اندکه با تخلف من به ان بزرگواران توهین شود.حال چون این ادم بخاطر نمایش رفتن زیارت امام رضا ع توهین بمقدسات شده مسلماً نه.اگر سخن عده ای صحیح باشد.خوارج نهروان وکسانی که روزی در رکاب مولا علی بودندوبعداً ذات پلید خود را نشان داده اند به امام ومقدسات توهین شده؟! این چه حرفی است ابروی بزرگان با تقوای شخصی درست شده وبا سوء استفاده افرادی چون حنایی خللی نمی بیند.این این اراجیف ملاک است به والله اکثریت جامعه از بام تا شام با اعمالشان توهین بمقدسات میکنند.من مسلمان وشیعه با عمل خودم باید ثابت کنم من شیعه هستم،وشیعه بودن بنده را از اعمال جامعه متوجه شودحرف بسیار است .اما در مورد این فیلم با توجه به اینکه در جرایان واقعی فاجعه بودم نتوانسته یک روایت ترو تمیز از فاجعه تحویل جامعه بدهدبعد از ان فیلم دارای صحنه های است که ضرورت نداشته انقدر ریز کار را عریان نشان داد.بخواهد مثبت۱۸ کند.ان یکی هم که تو ایران ساخته شده گرفتار سانسور شدید شده وفیلم را سفارشی کرده.وارزش روایی ان را کم کرده.البته اگر گرفتار تیغ سانسور نشده بود ترجیح من ایرانی ان بود.ولی باید دوتا را ادغام کرد تا فیلم قابل دیدن شود.این سانسور ها توهین به شعور انسان ،قران کریم است.الان کسی تفنگ روی سرمن نگذاشته که اینطور بنویس.عقل دارم وحاضر نیستم عقلم را فدای نفس خود کنم.در اخر امیدی به اصلاح امور وفرهنگ سالم دینی ندارم.دین مساوی است با اخلاق.
الان اگر پیامبر بود هنوز میفرمود شیطان زیر ناخن است نه میگفتند میکروب.خیلی از احکام برای زمان پیامبر بوده نه ۵۰۰سال بعد رسول‌الله. اگر کسی بدون غرض ومرض بخواهد دین را بشناسد باید روی قران واحادیث صحیح تامل کند.اینکه فرمودند امده ام اخلاقیات را تکمیل کنم ودر جامعه گسترش دهم خودش دها جلد کتاب زیبا وجامعه پسند وعقلانی میشود.با زور کسی دیندار نمیشود عبدالله ابی میشود نه اباذرخدا کند نظر بنده قابل انتشار باشد.وشامل تیغ تیز سانسور وکج فهمی نشود. از سایت وزین انصاف که امیدوارم مثل نام نیکویش همیشه منصف باشد تشکر میکنم وسلام
بنده با تجربیاتی که از مشاهدات این نوع فیلم ها مثل فیلم های فرهادی داشتم ، فهمیدم این فیلم ها بیشتر برای جایزه است تا حل درد ملت. ترجیح می دهم فیلمی از هیچکاک یا فیلم کلاه قرمزی ببینم تا اینها را.
ممنون از نویسنده محترم که موشکافانه ودقیق مقاله را نوشتند.ونظر بنده هم همین است. اول بزرگان ادیان در انحصار فرد یا گروهی خاص نیستند ونظر حضرت حق هم این نبوده.چتر بزرگان دین وادیان بر روی سر همه باز است وچون خورشید بر همه می تابد.از مومن طاق گرفته یا یک شخص با هزاران خطا.امام حسین امام حبیب هست امام حر ابن یزید ریاحی هم هست.وهیچ اهانتی به ساحت سیدالشهدا نیست بلکه مزیت ان امام همام است.امیدوارم با عمل مان شیعه بودنمان را نشان دهید نه با اسم وشناسنامه
این فیلم پروپاگاندا پشتشه یا گاندو و به وقت شام و ….؟؟؟
به خدا اگر شما اصلا این فیلم را دیده باشی . اتفاقا چون دقیق و حساب شده ساخته شده افراد مزور و جاهلین مقدس مآب را اذیت میکند . تنها اشتباه فیلم این بود که نشان داد قاضی بی طرف بوده و حتی با سعید حنایی در مورد برداشت غلطش از اسلام و دستورات آن بحث میکند در صورتی که میدانیم همه دست به دست هم داده بودند تا یک قاتل روانی را از اتهام تبرئه کنند و با پول نذورات مردم ، دنبال رضایت برای این شخصیت ضد اجتماعی بودند . فکر میکنید چرا این فیلم اینقدر به دل مردم نشست و همه از آن صحبت میکنند؟؟ یک تهیه کننده و کارگردان آزاد ، از دل مردم ، بدون رانت و حمایت دولتی و نظامی ، بدون فساد و سفارش و …