خالی ماندن سفره به جرم بی شناسنامگی
نان ندارند. بی‌نام‌ونشان ماندن را از پدرهای‌شان به ارث بُرده‌اند تا هیچ نشانی از آنها هیچ‌کجا ثبت نشود. به جرم همین بی‌نشان بودن از بهمن‌ماه آتش به جان تنور خانه‌های‌شان نمی‌افتد تا سفره‌شان خالی بماند. قبل از این نشانی‌شان را دهیار یا شورای روستا در برگه‌ای ثبت می‌کرد تا هر ماه از سهمیه تعاون روستایی کیسه‌هایی عایدشان شود. خبرها از قاچاق آرد گفتند و تصمیم بزرگان بر توزیع سیستمی آرد شد، اگرچه در این میان فاقدین بی‌شناسنامه از این تصمیم بزرگ جا ماندند. آردی که قوت غالب خانواده‌های پرجمعیت این روستاهاست.
به گزارش روزنامه شهروند، آرد سهمیه‌ای هم خیلی کفاف اهل خانه را نمی‌دهد، اما باز غنیمت است. در بازار آزاد کیسه 40کیلویی آرد حدود 800-700هزار تومان است.
خانه‌ها اغلب پرجمعیت‌اند
«همسایه‌ها این مدت حواس‌شان به ما بوده، خدا خیرشان بدهد.» «بالاچ» سه عروس و اهل و عیالش را در یک خانه جا داده: «اینجا کار نیست برای همین درآمد خوبی نداریم.» اغلب خانه‌های روستایی مانند خانه «بالاچ» پرجمعیت‌اند: «آرد سهمیه‌ای هم خیلی کفاف اهل خانه را نمی‌دهد، اما باز غنیمت است. در بازار آزاد کیسه 40کیلویی آرد حدود 800-700هزار تومان است.» در این چند ماهه «بالاچ» تنها دو بار آرد از بازار آزاد تهیه کرده آن هم با قرض و بدهی از دیگران: «مردان اینجا اهل صید و صیادی‌اند. خدا برکت بدهد بد نیست، اما جواب این هزینه‌ها را نمی‌دهد.» سه پسرش صیادند و با لنج‌ها راهی آب‌ها می‌شوند، برای عایدی خانه. دو پسر دیگرش روی زمین کار می‌کنند، هرچند درآمدشان آنقدری نیست که حتی خانه‌ای جدا از پدر داشته باشند: «سهمیه آردمان درست شود، گلایه‌ای نداریم. خدا رزاق است و روزی چه کم، چه زیاد می‌رسد.»
سیستمی شدن توزیع آرد، دردسر جدید فاقدین شناسنامه
90درصد جمعیت «دشتیاری» روستایی‌اند و 10درصد باقی‌مانده شهرنشین‌اند. به گفته «منصور کریمدادی»، «دشتیاری» 200 روستا به خود می‌بیند که جمعیت‌شان بیش از صدهزار نفر برآورد می‌شود. «منصور» یکی از اهالی همین روستاهاست و از روزگاری می‌گوید که سهمیه آرد روستایی، خانواری توزیع می‌شد. سهمیه‌ای که تعاونی روستایی توزیع آن را به‌عهده گرفته بود: «دقیق به خاطر ندارم هر خانوار چند کیلو سهمیه داشتند، اما این سهمیه‌بندی را داشتیم.»
سهمیه‌بندی آرد روستایی قبل از این قرارش بر این بوده ماهانه تنور خانه‌ها را گرم‌تر کند: «آن دوره هم توزیع مرتب نبود و هر ماه صورت نمی‌گرفت، اما در قیاس با امروز بهتر بود.» دوماهی است سهمیه‌بندی و توزیع آرد روستایی سیستمی شده تا اهالی روستاهای «دشتیاری» با دردسرهای جدید دست به گریبان باشند؛ سهمیه‌بندی که برای هر فرد خانواده، سهمیه خاصی را در نظر گرفته است: «شناسنامه‌دارها در این سهمیه‌بندی لحاظ شده‌اند و فاقدین شناسنامه از این قافله جامانده‌اند و حالا دیگر نان شب هم ندارند.»
با سیستمی شدن توزیع آرد در روستاها فاقدین شناسنامه بی‌نان ماندند و امیدشان شد کیسه‌های آردی که در بازار آزاد فروخته می‌شوند: «یک کیسه 40کیلویی آرد در بازار آزاد 700 تا 800هزار تومان است. اهالی که روزانه درآمدشان به 100هزار تومان هم نمی‌رسد چطور 800-700هزار تومان پول آرد بدهند؟»
هر کیسه 40کیلویی، 700 تا 800هزار تومان
مرزنشینی‌شان به اجدادشان برمی‌گردد؛ ارثی که از پدرها به پسرها رسیده و حالا نسل در نسل در زُمره مرزنشنیان به شمار می‌روند. به گفته «منصور کریمدادی»، اغلب جمعیت روستاهای «دشتیاری» در لیست فاقدین شناسنامه قرار می‌گیرند: «اغلب فاقدین شناسنامه، سرپرست خانوارند، به همین دلیل اعضای خانواده هم بی‌شناسنامه مانده‌اند.»
قبل از تصمیم بر سیسمی شدن توزیع آرد روستایی، شورا یا دهیار روستاها لیستی از جمعیت و تعداد خانوار روستا تهیه می‌کردند و به تعاونی روستا می‌دادند برای تحویل سهمیه آرد: «در این دو ماه که تصمیم بر سیستمی شدن توزیع آرد روستایی گرفته شده، شوراها و دهیارها دیگر تاثیری در این پروسه ندارند.»
اهالی یا کشاورزند یا در کار صید و صیادی و این یعنی دخل خانه‌ها با خرج‌شان همخوانی ندارد: «در روستاها نانوایی نداریم و خانواده‌ها خودشان نان خانواده را تهیه می‌کنند.» با سیستمی شدن توزیع آرد در روستاها فاقدین شناسنامه بی‌نان ماندند و امیدشان شد کیسه‌های آردی که در بازار آزاد فروخته می‌شوند: «یک کیسه 40کیلویی آرد در بازار آزاد 700 تا 800هزار تومان است. اهالی که روزانه درآمدشان به 100هزار تومان هم نمی‌رسد چطور 800-700هزار تومان پول آرد بدهند؟»
کاش چاره‌ای اندیشیده شود
«دشتیاری» شهرستانی مرزی و ساحلی است که هم مرز دریایی به خود می‌بیند و هم خاکی. مردمانی که به وقت خریدوفروش خود را به «نوبندیان» می‌رسانند تا مایحتاج زندگی‌شان را فراهم آوردند. «محمود» از اهالی همین «نوبندیان» است و از جاماندن فاقدین شناسنامه از سهمیه آرد دلگیر: «قبل از این، دو سهمیه آرد داشتیم؛ یکی سهمیه شرکت‌های تعاونی روستایی بود و دیگری سهمیه نانوایی‌ها. سهمیه شرکت‌های تعاونی روستایی هم میان ثبت‌نام شده‌ها توزیع می‌شد.»
حرف از قاچاق آرد که به میان آمد تدبیر دولت سهمیه‌بندی آرد شد برای نظارت بیشتر: «با سهمیه‌بندی‌های جدید، دولت دست تعاونی‌ها را از پشت بسته و نمی‌توانند خارج از شبکه، توزیع آرد داشته باشند. نانوایی‌ها هم همین وضعیت را دارند، بنابراین به ندرت کسی می‌تواند آرد سهمیه‌ای‌اش را در بازار آزاد بفروشد.»
عده‌ای از اهالی «دشتیاری» اهل زمین و کاشت و برداشت‌اند: «اینجا گندم کاشت نمی‌شود. امسال کشت آزمایشی داشتیم که توسط اهالی نبود و از اصفهان آمده بودند. اهالی بیشتر هندوانه می‌کارند که آن هم خارج از شبکه است و شامل خرید تضمینی نمی‌شود.» کشاورز فصلی‌اند و اغلب جیبشان خالی است: «برای این اهالی با این وضعیت اقتصادی و تعداد خانوارهایی که به سرپرستی دارند، تهیه نان از بازار آزاد تقریبا غیرممکن است، کاش چاره‌ای برایشان اندیشیده شود.»
توزیع آرد سیستمی شده و مانند نفت سفید کارت‌ها شارژ می‌شود.
از اردیبهشت‌ماه سرانه‌ها در استان یکسان می‌شود
«توزیع آرد، قبل از این سنتی بود و اغلب اوقات حق برخی ضایع می‌شد، حتی پیش می‌آمد که حقی ناحق شود.» به گفته مدیرکل تعاون روستایی استان سیستان‌وبلوچستان، از بهمن‌ماه سامانه ثبت راه‌اندازی شده و شهروندان با مراجعه به کافی‌نت یا اداره شهرستان‌ها مشخصات‌شان را در سامانه برای سهمیه آرد ثبت کرده‌اند.
«دادرحمن بامری» از کارت‌های سهمیه خبر می‌دهد: «توزیع آرد سیستمی شده و مانند نفت سفید کارت‌ها شارژ می‌شود. درواقع هر فرد سهمیه مشخصی دارد، بنابراین فرد کارت می‌کشد و سهمیه و مبلغ هم از قبل لحاظ شده است.»
«بامری» با اشاره به اینکه تعاونی روستایی تامین‌کننده آرد نیست، می‌گوید: «بسته به میزان آردی که در اختیارمان قرار بدهند، سرانه را توزیع می‌کنیم. سرانه هر شهرستان مشخص می‌شود.»
حرف از سیستمی شدن توزیع آرد که به میان آمد قول‌وقرارها بر توزیع نفری شد، نه خانواری: «سرانه سهمیه آرد نفری است، البته این سرانه در شهرستان‌های مختلف متفاوت است.» سرانه هر فرد، متوسط بین 5 تا 5و نیم کیلو است، اگرچه در برخی شهرستان‌ها این رقم به 8 هم می‌رسد و در این میان شهرستان‌هایی هم هستند که سرانه هر فرد به 10کیلو هم می‌رسد: «تمام تلاش‌ها بر این است که این مسأله مدیریت شود تا از اردیبهشت‌ماه سرانه آرد هر فرد به‌طور یکسان در استان توزیع شود.»
سهمیه استان حدود 3هزار و 750 تن
تامین‌کننده آرد در استان، کارگروه آرد و نان استان است و در شهرستان‌ها این مسئولیت با کارگروه آرد و نان شهرستان‌هاست با ریاست فرمانداران شهرستان‌ها. به گفته مدیرکل تعاون روستایی استان سیستان‌وبلوچستان، میزان آرد خام روستایی توسط تامین‌کننده مشخص شده و به همان میزان سرانه شهرستان‌ها لحاظ می‌شود: «در روستاها سرانه آرد هر فرد باید به رقم 10کیلو برسد تا بتواند جوابگوی نیاز زندگی روستایی باشد.»
«بامری» از نبود برنامه در سیستمی کردن توزیع آرد خام روستایی می‌گوید: «برای فاقدین شناسنامه اصلا برنامه نداریم، البته کاری هم از دست ما برنمی‌آید، چون شهروندان با کدملی و تلفن همراهی که به نامشان بوده، ثبت‌نام کرده‌اند. کسی هم به سرانه دسترسی ندارد. سهمیه استان حدود 3هزار و 750 تن است.»
«برای فاقدین شناسنامه اصلا برنامه نداریم، البته کاری هم از دست ما برنمی‌آید، چون شهروندان با کدملی و تلفن همراهی که به نامشان بوده، ثبت‌نام کرده‌اند. کسی هم به سرانه دسترسی ندارد. سهمیه استان حدود 3هزار و 750 تن است.
تلاش‌ها برای سرانه 10کیلو برای هر فرد
طبق آمارها بیشترین فاقدین شناسنامه در شهرستان هیرمند ساکن‌اند: «بحث قاچاق آرد را در آرد خام روستایی نداشتیم. قاچاق نان اغلب توسط خبازها و شهرستان‌های دیگر صورت می‌گرفته.» مدیرکل تعاون روستایی استان سیستان‌وبلوچستان سند این ادعا را هم پایین بودن عدد سهمیه آرد خام روستایی عنوان می‌کند: «سهمیه آرد خام روستایی عدد چشمگیری نیست که سوژه مناسبی برای قاچاق باشد، برای همین قاطعانه می‌گویم قاچاق آرد را در آرد خام روستایی نداشتیم.»
«بامری» سهمیه در نظر گرفته شده در روش سیستمی را پایین می‌داند: «این سرانه خیلی کم است و اغلب روستایی‌ها نسبت به آن گلایه دارند. این سرانه با زمانی که توزیع سیستمی نشده بود، تفاوتی نکرده است.» مدیرکل تعاون روستایی استان سیستان‌وبلوچستان از پیگیری‌ها برای افزایش سرانه می‌گوید: «این سرانه با گذشته تفاوتی نداشته و این در حالی است که جمعیت خانوارهای روستایی افزایش داشته‌اند، به همین منظور پیگیر افزایش سرانه آرد در روستاها هستیم تا این رقم به 10کیلو برای هر فرد برسد.»
فاقدین شناسنامه شناسایی می‌شوند
«متولی آرد، معاونت اقتصادی و مدیرکل دفتر اقتصادی استانداری است.» به گفته فرماندار شهرستان دشتیاری، فرمانداری مجری بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هاست. سیدمحمد امین شکری می‌گوید: «به ما اعلام کردند اسامی فاقدین شناسنامه را ارائه بدهیم تا برایشان سهمیه‌ای برقرار شود.» هرچند به باور «شکری» شناسایی این افراد موضوعی پروسه‌بر است: «باید اعلام کنیم تا تک‌تک این افراد خودشان را معرفی کنند. ما لیست‌هایی از این افراد از قبل داشتیم، ولی نمی‌توان صددرصد اعلام کرد همه فاقدین شناسنامه در این لیست‌ها هستند یا نه.» او ادامه می‌دهد: «حالا که بحث توزیع نان به میان آمده با اعلام مجدد امکان دارد افرادی که تا به امروز از معرفی خود امتناع داشتند، مراجعه کنند، به همین دلیل شناسایی این افراد مسأله‌ای زمان‌بر است.»
