وحدت ملی در گرو احقاق حقوق اقوام

انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی ارومیه روز دوشنبه 26 آبان میزبان دکتر سید جواد میری استاد جامعه شناسی پژوهشگاه علوم انسانی بود.

به گزارش انصاف نیوز به نقل از عصر دانشجو، میری در طی سالیان گذشته با نظریه ها و سخنرانی هایش در باب حقوق اقوام به شخصیتی محبوب در میان اقوام تبدیل شده است. نظریه هایی که اقوام را یک فرصت تلقی می کند و نه تهدید. برهمین مبنا نیز وی مدعی است که باید نگاه امنیتی از روی موضوع قومیت و زبان مادری برداشته شود. این استاد برجسته به دعوت انجمن اسلامی دانشگاه صنعتی ارومیه ساعاتی میمهمان دانشجویان این دانشگاه بود و به سخنرانی پرداخت. اهم صحبت های وی به شرح زیر است.

زاویه نگاه به امنیت؛ تعیین کننده

استاد برجسته پژوهشگاه علوم انسانی، با بیان اینکه چند سال پیش نیز به ارومیه مسافرتی داشته است، گفت: امروز در ارومیه و در ملاقاتهایی که با مدیران اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسئولان استانداری و شما دانشجویان دارم احساس می کنم که موضوع “امنیت” در میان اقشاری که اشاره شد، بسیار مورد تاکید است.

میری افزود: در این میان، این سوال مطرح می شود که چرا ما اینقدر دغدغه امنیت داریم؟ امنیت ابعاد مختلفی دارد. گاهی درباره نیروهای امنیتی صحبت می کنیم و گاهی هم درباره موضوعات اجتماعی مانند زبان مادری. اگر ما نتوانیم درباره مذهب، قومیت، زبان و امثال اینها به بهانه اینکه موضع امنیتی است صحبت کنیم، نشان از این دارد که مولفه هایی در جامعه ما سرجای خود قرار نگرفته است.

وی با اشاره به یکی از تفاوت های انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، اظهار کرد: در مشروطه، ایل و عشیره ها نقش پررنگی در وقایع روز داشتند اما در انقلاب اسلامی دیگر خبر چندانی از ایل و عشیره نیست و بیشتر انجمن هایی مانند انجمن پزشکان یا معلمان و … به ایفای نقش می پرداختند.

استاد پژوهشگاه علوم انسانی افزود: بین فرد و نهاد حاكميت بايد سپرهايي وجود داشته باشد اما آن سپرها در جامعه  توسعه يافته چيست؟ ما برای اینکه بفهمیم که کدام جامعه توسعه يافته است اشاره به جامعه ای می کنیم که ساز و كارهاي جامعه ي  مدني در آن محقق شده باشد. ما نیز باید بتوانيم در جامعه خود از بسیاری از مسائل امنيت زدايي بكنيم، امینت زدایی،  به معنای نادیده گرفتن  امنيت نیست. يعني افرادی که میخواهند در مورد مقالات یا موضوعات اجتماعي سخن بگويند به جاي اينكه با نگاه امنيتي  به مسائل نگاه كنند، عنصر فرهنگي را  در نظر بگيرند.

تکثر یا تنوع

میری در ادامه اظهار کرد: اگر نگاهي به تاريخ جوامع انسان بيندازيم، مشاهده می کنیم كه جوامع انساني در هر جاي دنيا  يكی از شاخص هایش، مسئله  تكثر است.  به این معنی که انسانها نژاد هاي مختلف، اقوام، قبايل و زبان هاي مختلفي دارند. از منظر ديني هم یعنی، خداوند اين جهان را بگونه اي خلق كرده است  كه در ان تكثر وجود دارد. زبان و لهجه هاي مختلف، گويش هاي متفاوت  نژاد و رنگ هاي مختلف  وجود دارد.

وی با بیان اینکه، در صد سال یا دویست سال اخیر در جوامع مدرن موضوع “تنوع” مطرح شده است، اظهار کرد: برای تبیین موضوع باید به تفاوت های تنوع و تکثر آگاه باشیم. تکثر مربوط به خلقت و آفرینش تکوینی انسان ها از سوی خداوند است. خداوند، انسان ها و جوامع را به صورت گوناگون و مختلف آفریده است اما تنوع زمانی مطرح می شود که ما بتوانیم این تکثر، این گوناگونی و تفاوت ها را قانون مند کرده، قانون گذاری کنیم و تنوع را به رسمیت بشناسیم. بر این مبنا، باید حقوق اقوام به رسمیت شناخته شده و به آن ارزش قائل شد.

زبان؛ مهمترین مولفه اقوام

استاد برجسته علوم اجتماعی افزود: زبان مادری، یکی از مسائل مهم مطرح است اقوام است. از بدو تشکیل یا از بدو ورود ایده “دولت_ملت” در ایران، در تاریخ نویسی ها و در تاریخ نگاری ها تاکید شده است  که هویت ملی ایرانیان مساوی با زبان فارسی است. در زمان پهلوی اول و پهلوی دوم به دلیل گرایش های باستان گرایانه ای که داشتند سعی و تلاش زیادی برای بیان اینکه هویت ملی ایرانیان مساوی با زبان فارسی است، انجام شد.

میری با اشاره به اینکه بعد از انقلاب اسلامی هم دو ایده کلیدی متفاوت مطرح می شود، گفت: در این ایده ها و تلاش شد تا تاریخ باستان کمرنگ تر  و تاریخ پس از اسلام پر رنگ ترشود. همچنین ایده “امت” جایگزین ایده “دولت_ملت” شد. ایده امت، تنها به مرزهای جغرافیایی_سیاسی ایران مطرح نبود و کل جهان اسلام را در بر می گرفت اما آرام آرام بعد از پایان دفاع مقدس، آرام آرام گفتمان جدیدی در ایران مطرح شد که تشابه هایی با پیشینه ی گذشته در زمان پهلوی اول و دوم داشت. بنابراین،  هویت ملی ایرانیان مبتنی بر دو پایه اساسی مذهب و زبان فارسی تعریف شد.  در این راستا اعلام شد، اگر کسی بخواهد در این مساله خدشه وارد کند امنیت را به هم زده است.

مفهوم زبان از چهار دیدگاه

وی درباره این ادعا از دید جامعه شناسی، گفت: در این مجال، ما باید چهار مفهوم زبان مادری، زبان ملی، زبان قراردادی و زبان مشترک را از همدیگر تمییز دهیم. زبان مادری در ایران مساوی با زبان فارسی نیست. ما در ایران اقوام مختلفی و حداقل چهل یا چهل و پنج زبان و گویش مثل زبان کردی، بلوچی، ترکی، عربی، فارسی، گیلکی و… داریم.

این استاد دانشگاه افزود: مفهوم زبان ملی به واکاوی نیاز دارد.  زمانی که می گوییم زبان ملی؛ این مفهوم ملی یعنی چه؟ زبان ملی در پیشا مشروطه یک معنا داشت و در پسا مشروطه یه معنای دیگر پیدا کرده است.  به اعتقاد من، در گفتمان پیشامشروطه مفهوم ملت همان به ملت ابراهیم برمیگردد؛ به اینکه زبان ملت یا زبان دین کسانی که در این پهنه ایران زندگی می کردند، زبان فارسی نبوده بلکه زبان عربی بوده است. اگر نگاه بکنیم هنوز در حوزه های علمیه ما وقتی علما میخواهند آثار نفیسشان را خلق کنند به زبان فارسی نمی نویسند. بنابراین در پیشامشروطه زبان ملی ما زبان عربی و در پسامشروطه زبان فارسی بوده است.

میری، درباره مفهوم زبان رسمی اظهار کرد: زبان رسمی ایران بعد تدوین تئوری “دولت-ملت” به وجود آمده است.  زمانی که امپراطوری ها وجود داشته، کسی از زبان رسمی صحبت نمی کرده است.  برخی مدعی بودند که “زبان دیوانی” در ایران به طور مثال زبان فارسی، ترکی یا عربی بوده است اما زبان فارسی بعد از تاسیس تئوری “دولت ملت”  به عنوان زبان رسمی انتخاب شده است.

وی زبان مشترک را هم اینگونه تعریف کرد: اگر نگاهی به پهنه ایران یعنی فراسوی مرزهای سیاسی امروز نگاه بکنیم به طور مثال، در منطقه ای که به آن آسیای مرکزی، اوراسیا یا آسیای صغیر شبه قاره هند، پاکستان، افغانستان و هند تا نواحی بالکان را در نظر بگیریم، زبان مشترک در این منطقه در دورانی زبان عربی، زبان فارسی و زبان ترکی بوده است.

زبان مادری، قدم زدن در مسیر امنیت یا مقابل امنیت

استاد برجسته علوم اجتماعی، عنوان کرد: اگر ما این تمایز را بین این ۴ مفهوم قائل شویم و از این منظر مسئله اقوام را نگاه کنیم این سوالت مطرح می شود که آیا کسانی که در ایران از حق زبان مادری صحبت می کنند  هویت ملی را خدشه دار می کنند یا برای اجرایی شدن یکی از حقوق و بند های قانون اساسی قدم برمیدارند؟ و آیا این مسیر به امنیت، تمامیت ارضی و هویت ملی ما ضربه میزند یا تقویت می کند؟

میری افزود: برای پاسخ به سوالات فوق  باید بدانیم هویت ملی ما چیست؟ آیا هویت ملی ما زبان فارسی است؟ زمانی که به تاریخ ایران نگاه میکنیم، هیچگاه هویت ملی ایرانیان، هویتی بوده مبتنی بر یک  زبان واحد نبوده است. عامل پیوند دهنده اقوام ایرانی، موضوعی به نام پیوست فرهنگی است.

به گفته وی، تعریف مفهوم ملت در پسا مشروطه بدین صورت انجام شد که  تمامی اقوام و تمامی قومیت هایی که در این واحد سیاسی وجود داشتند به تبع فرهنگشان، زبانشان، دینشان، قومیتشان جزو ملت ایران محسوب می شدند. ایرانیت را اگر مساوی با فارسیت یا زبان فارسی بگیریم دچار اشکال خواهیم شد.

آشفتگی در سیاست گذاری ها

استاد پژوهشگاه علوم انسانی، گفت: اگر آرام آرام بتوانیم مفاهیم را از هم باز نمایی کرده و از همدیگر تمیز بدهیم اشکالات و حساسیت ها درباره اقوام و زبان مادری کمتر خواهد شد.  مسائل اقوام هم در قانون اساسی و هم در میثاق های ملی ما هست. اساسا ایران از اقوام مختلفی تشکیل شده است و این اقوام حق دارند  زبان مادری شان را در کنار زبان رسمی کشور بخوانند و بنویسند. اینها با هم منافتی ندارد. اشکال در مفهومی از ایرانیت است که ما به ارث برده ایم.

میری با بیان اینکه، پهلوی اول و دوم سعی داشتند ایران باستان را احیا کنند، اظهار کرد: در این راستا پدر و فرزند پهلوی، تلاش کردند مفهوم ایرانیت را به نوعی پیرایش دهند که در برابر مفهوم پان عربیسم و… قرار داشته باشد.  در این راستا یکی از اقداماتشان این بود که زبان فارسی را هم بپیرایند و کلمات و مفاهیمی که  ممکن  است عربی، ترکی یا… باشد را حذف کنند. این اقدامات به گونه ای در گفتار امروز ما تاثیر گذاشته و که سیاست گذاری هایمان در در مورد مسائل و حقوق اقوام و در مورد مسائل زبانی دچار اختلال ودچار اشفتگی و در هم ریختگی باشد.

انتهای پیام